Na mapach: 28°36'36″N 77°13'48″E / 28.61, 77.23

Delhi दिल्ली
Państwo	Indie
Stan	Delhi
burmistrz	Kanwar Sain
Powierzchnia	1484 km²
Położenie	28° 36' 36 '' N 77° 13' 48'' E
Wysokość	239 m n.p.m.
Ludność (2010) •  liczba ludności •  gęstość •  aglomeracja	12 565 901 11463 os./km² 22 157 000
Miasta partnerskie	Londyn , Wielka Brytania Chicago , Stany Zjednoczone Kuala Lumpur , Malezja Moskwa , Rosja Tokio , Japonia Ułan Bator , Mongolia Prefektura Fukuoka , Japonia
Położenie na mapie Indii Delhi
Strona internetowa miasta

Brama Indii (India Gate), postawiona w hołdzie indyjskim żołnierzom, poległym w I wojnie światowej .

Dżami Masdżid , największy meczet Indii.

Bahaistyczna Świątynia Lotosu na przedmieściach Delhi przyciąga około 4 milionów turystów rocznie i stanowi znakomity przykład współczesnej architektury indyjskiej.

Grobowiec Humajuna.

Qutub Minar – najwyższy na świecie minaret z cegieł.

Czerwony Fort w Delhi.

Delhi ( hindi : दिल्ली, trb. : Dilli, trl. : Dillī; pendżabski : ਦਿੱਲੀ; urdu : دہلی; ang. Delhi) – miasto i dawna stolica Indii położona w północnych Indiach nad rzeką Jamuną ; zamieszkuje ją 11,2 mln mieszkańców ( 2006 ), a aglomerację miejską 17,8 mln mieszkańców (2006). Miasto położone jest na wysokości 216 m n.p.m. , a jego powierzchnia to 1483 km² . Zagęszczenie ludności wynosi 23 tys. os./km². To drugie co do wielkości (po Bombaju ) miasto Indii, wielki węzeł komunikacyjny, centrum przemysłu i kultury, miasto uniwersyteckie, z licznymi teatrami, galeriami, muzeami i zabytkami z okresu Wielkich Mogołów . Miasto przoduje w rozwoju technologii informacyjnej i telekomunikacyjnej (drugie w Indiach po Bangalore ).

Delhi jest stolicą jednostki administracyjnej o tej samej nazwie mającej status Narodowego Terytorium Stołecznego Delhi (zajmuje większość jego obszaru). Na obszarze narodowego terytorium stołecznego Delhi znajduje się stolica Indii – Nowe Delhi . Władze terytorium zabiegają o przekształcenie go w stan .

Podział miasta

Miasto dzieli się na 12 stref:

Zabytki

• Kutb Minar (na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO )
• Grobowiec Humajuna (na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO )
• Meczet Dżami Masdżid
• Czerwony Fort
• Brama Indii – pomnik poświęcony Indusom poległym w I wojnie światowej
• Jantar Mantar – obserwatorium astronomiczne
• Purana Qila
• Parlament Indii
• Rashatrapati Bhavan – rezydencja prezydenta
• Raj Ghat – miejsce kremacji Gandhiego
• Świątynia Lotosu
• Światynia Laxminarayan – Birla Mandir
• Świątynia Akshardham
• Rajpath – Aleja Republiki Indii
• Vijay Chowk – Plac Zwycięstwa
• Hazrat Nizamuddin – stara dzielnica z grobowcem średniowiecznego świętego muzułmańskiego

Klimat

Przeciętna temperatura w roku wynosi 25 stopni Celsjusza , roczna ilość opadów średnio 808 mm. Najcieplejszym miesiącem jest czerwiec (śr. 33,4 °C), najchłodniejszym styczeń (śr. 14,2 °C). Najwięcej opadów (śr. 255 mm) przypada na sierpień, a najmniej (śr. 7 mm) na listopad.

Historia

O Delhi mówi się, że jest miejscem, w którym przez tysiąclecia nabudowano na sobie i obok siebie siedem miast Delhi . Niedawne badania archeologiczne potwierdziły, że u źródeł powstania Delhi leży założenie w 1200 p.n.e. pierwszego z tych miast o nazwie Indraprastha. Było ono stolicą państwa Pandawów . Fakty te opiewa starożytny indyjski epos Mahabharata . W czasach Imperium Maurjów Delhi leżało na szlaku ważnych dróg ze wschodu na zachód. Początki obecnego Delhi wiążą się z założeniem przez klan Radźputów Tomara w 736 roku n.e. miasta Lal Kot. Radźpucki klan Ćauhan rządzący miastem Adźmer zdobył ówczesne Delhi i zmienił nazwę miasta na Qila Rai Pithora.

W 1192 roku ostatni władca indyjski, książę Radźputów Prithwiradź Ćauhan ( 1162 - 1192 ) zginął po zajęciu Delhi przez Mohammad Ghoriego. Dla miasta zaczął się czas panowania muzułmanów . Po śmierci Mohammada Ghoriego władzę objął jego generał i niewolnik zapoczątkowując tzw. dynastię niewolniczą. Z tego czasu pochodzi zbudowana w 1199 roku najwyższa na świecie wieża minaretu Kutb Minar . Panowanie muzułmańskie trwało aż czasu zdominowania Indii przez Brytyjczyków . Powołany w 1206 roku Sułtanat Delhijski przetrwał aż do najazdu Mongołów w 1526 roku. Delhi była wówczas stolicą sułtanatu rządzącego prawie całymi Indiami, największym centrum sufizmu (mistyczna tradycja islamu ). W tym czasie nastąpiła budowa fortów, które są częścią siedmiu miast Delhi.

Kwitnący okres przypadł na czas panowania Muhammada Tughlaka z dynastii Tughlaków ( 1320 - 1355 ), do momentu, gdy Timur z hordami mongolskimi spustoszył miasto zabijając 100 tysięcy jego mieszkańców i osadzając na tronie muzułmańską dynastię Sajjidów ( 1414 - 1451 ).

Islam królował w Delhi także, gdy w 1556 roku po wygranej bitwie armii Babura miastem, a z czasem i Indiami zaczęli rządzić Wielcy Mogołowie . Z tego czasu pochodzą takie zabytki Delhi jak Czerwony Fort i największy meczet w Indiach, Dżami Masdżid . Najsławniejsi z Wielkich Mogołów to Akbar ( 1542 - 1605 ), budowniczy nowej stolicy Fatehpur Sikri i Dżahan zwany też Szahdżahanem ( 1592 - 1666 ), który kazał dla swojej żony zbudować grobowiec Tadź Mahal . On też jest twórcą "siódmego miasta Delhi" nazwanego na jego cześć Shahdżahanabad. Powszechnie znane jest ono jednak pod nazwą Starego Delhi.

W lutym 1739 roku Delhi zostało splądrowane przez wojska szacha Iranu Nadir Szaha ( 1688 - 1747 ). Najeźdźcy wywieźli ze sobą sławny Pawi Tron Wielkich Mogołów, z którego władcy Persji, a potem Iranu rządzili do końca. Ostatni siedział na nim Mohammad Reza Pahlavi ( 1919 - 1980 ). W połowie XVII wieku w mieście za zgodą Mogołów rozpoczęła działalność handlową Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska . W wojnach Wielkich Mogołów z południem Indii Brytyjczycy stawali po ich stronie. W tym czasie Delhi uniknęło najazdów. Tylko raz w 1752 było splądrowane podczas najazdu afgańskiego króla Ahmeda Szaha Durrani ( 1724 - 1773 ).

30 grudnia 1803 Delhi zostało zdobyte przez wojska brytyjskie. Zarządca brytyjski pozwolił Wielkim Mogołom zachować tytuły i własność prywatną. W 1857 podczas powstania Sipajów powstańcy wraz z armią bengalską zaatakowali Brytyjczyków i dokonali wśród nich rzezi. Cztery miesiące potem Brytyjczycy odbili miasto, ale zdecydowali się przenieść stolicę do Kalkuty . Delhi stało się wówczas czasowo częścią prowincji Pendżab . Dopiero w 1911 roku król Wielkiej Brytanii Jerzy V ponownie przeniósł stolicę do Delhi, aby powstrzymać zabiegi muzułmanów o autonomię .W tym też roku burząc częściowo Stare Delhi Brytyjczycy rozpoczęli na brzegu Jamuny budować Nowe Delhi . Zaprojektowali je brytyjscy architekci - Edwin Lutyens ( 1869 - 1944 ) i Herbert Baker ( 1862 - 1946 ). W 1931 roku uznano je za stolicę Indii brytyjskich , a w 1947 niepodległych Indii.

Podczas podziału Indii Brytyjskich na Pakistan i Indie w 1947 roku ze strachu przed pogromem ze strony muzułmanów tysiące wyznawców hinduizmu i sikhizmu wywędrowało z Zachodniego Pendżabu i Sindhu do Delhi. Nadal liczba ludzi zjeżdżających z całego kraju do Delhi jest wyższa niż wskaźnik urodzin w mieście. Zamach na premiera Indii Indirę Gandhi dokonany przez jej ochroniarzy ludzi sikhijskiego pochodzenia przyczynił się w 1984 roku do rzezi wśród wyznawców tej religii. Zginęło 2700 osób^[1]. Współcześnie miasto boryka się z problemami typowymi dla wielkich aglomeracji trzeciego świata , takimi jak przeludnienie, niskie standardy sanitarne i duże kontrasty w poziomie życia mieszkańców.

Wzrost ludności

Przegląd wzrostu ludności Delhi na przestrzeni dziejów. Do roku 1865 mamy do czynienia z oszacowaniami, potem z pomiarem ludności, aż po eksplozję demograficzną.

Miasta partnerskie

• Londyn , Wielka Brytania
• Chicago , USA

Delhi w filmie

Mozna je zobaczyć w takich indyjskich filmach jak Amu , Rang De Basanti , Fanaa , Chak De India!

Przypisy