Demostenes ( gr. Δημοσθένης Demosthenes, 384 — 322 p.n.e.) – najsłynniejszy mówca grecki , polityk, zażarty przeciwnik macedońskiej dominacji w świecie greckim.

Życie

Demostenes

Wywodził się z zamożnego rodu, ale został sierotą w dzieciństwie (jego ojciec umarł, gdy Demostenes miał 8 lat). Cierpiał w młodości niedostatek, gdyż opiekunowie chłopca pozbawili go majątku. Po dojściu do pełnoletności rozpoczął długi proces z opiekunami. W końcu go wygrał, ale majątku już nie odzyskał. Aby zarobić na życie został logografem , czyli osobą piszącą mowy dla stron stających przed sądem. W owym czasie prawo ateńskie wymagało, aby strony osobiście broniły swych praw, a nie korzystały z usług adwokatów. Mowy te zyskały sobie takie uznanie, że Demostenes w bardzo krótkim czasie zdobył sporą klientelę. W trzydziestym roku życia porzucił zawód logografa i poświęcił się całkowicie działalności politycznej. W 355 / 354 p.n.e. zagrzewał współobywateli do wzmocnienia floty wobec grożącej wojny z Persami .

Od 351 p.n.e. Demostenes całą potęgę swej wymowy zwrócił przeciwko Filipowi Macedońskiemu , uważając go za największego wroga swobód greckich. Mowy przeciwko Filipowi, zwane „ filipikami " przyniosły Demostenesowi wielką sławę. Już pierwsza mowa powstrzymała Filipa od zajęcia Termopil , co wydałoby Grecję środkową na jego łaskę i niełaskę. Trzema mowami olintejskimi Demostenosowi udało się skłonić Ateńczyków do ruszenia na pomoc oblężonemu przez Macedończyków Olintowi , ale flota ateńska przybyła po zdobyciu miasta. W dalszych filipikach Demostenes wzywał rodaków do zwiększenia zbrojeń, do podniesienia podatków, zredukowania wydatków na przedstawienia teatralne i zagrzewał do wytrwania w oporze.

W 338 p.n.e. Demostenes zawarł przymierze z Tebami , lecz bitwa z Filipem pod Cheroneą skończyła się straszną klęską sojuszników (338 p.n.e.), w wyniku której prawie cała Grecja została podporządkowana Macedonii. Demostenes, który brał udział w bitwie, nie potrafił obronić ojczyzny orężem, tak jak jej bronił wymową i uciekł wraz z innymi Ateńczykami z pola bitwy. Zaufania współobywateli jednak nie stracił, a nawet został postawiony wniosek obdarzenia go złotym wieńcem, najwyższą odznaką honorową tej epoki. Wskutek gwałtownego sprzeciwu stronnictwa promacedońskiego z Eschinesem na czele, sprawa uległa zwłoce aż do roku 330 p.n.e. Przy okazji uhonorowania wieńcem Demostenes wygłosił jedną ze swych najsłynniejszych mów: „O Wieńcu".

Po śmierci Filipa Demostenes nie ocenił należycie młodocianego Aleksandra i wzywał do gwałtownego oporu przeciwko niemu. Zwycięstwo Aleksandra nad Tebańczykami (zbuntowane miasto zostało zdobyte, a jego mieszkańcy sprzedani w niewolę) wywołało taki popłoch w Atenach, że planowano nawet wydać wielkiego mówcę zwycięskiemu królowi.

W roku 324 p.n.e. uciekł do Aten skarbnik Aleksandra Harpalos , przywożąc z sobą olbrzymie sumy, ukradzione macedońskiemu królowi. Pomimo, że Demostenes był początkowo przeciwny udzieleniu mu azylu, Harpalos w Atenach pozostał, a jego pieniądze zasiliły ateński skarbiec i zostały oddane w pieczę Demostenesowi, który ich część zużył na potrzeby państwowe. Gdy Aleksander, który wówczas przebywał w Mezopotamii , zażądał zwrotu, Demostenes nie mógł się z tych pieniędzy rozliczyć i został skazany na zapłacenie ogromnej kwoty 50 talentów. Kara ta przekraczała finansowe możliwości mówcy. Demostenes uciekł na wyspę Eginę , skąd wrócił po roku, po śmierci Aleksandra ( 323 p.n.e. ). Odżyły wtedy nadzieje Greków na wyzwolenie się spod jarzma macedońskiego. Jednak wojna z Antypatrem wzięła niepomyślny dla Hellenów przebieg (zobacz: bitwa pod Krannon), i Ateny otrzymały macedońską załogę. Wtedy na wniosek Demadesa Demostenes został skazany na śmierć, przed którą uciekł do świątyni Posejdona na Kalaurei. Znaleziony tam przez żołnierzy Antypatra , otruł się, by nie wpaść w ręce znienawidzonego wroga^[1].

Twórczość

Znamy obecnie 61 mów Demostenesa (starożytni znali ich 65), 56 wstępów do wielkich mów i 6 listów, prawdopodobnie sfałszowanych. Na pięknie i wielkiej wartości jego mów poznali się już starożytni, którzy pilnie je studiowali. Pierwsze zbiorowe drukowane wydanie pism Demostenesa wyszło w 1504 u Aldusa w Wenecji. Na język polski przełożyli „ Filipiki " Ignacy Nagurczewski ( 1774 ), Oskard ( 1869 ), I. Poeche ( 1883 — 85 ). Jedną z najlepszych monografii o Demostenesie jest „Demosthenes und seine Zeit", Schafera (2 wyd., 1885—87). W mowach Demostenesa odzwierciadla się przede wszystkim jego wielka miłość do ojczyzny i troska o jej dobre imię. Bardzo wysoki jest również etyczny poziom jego mów – rzecz w Attyce bynajmniej nie codzienna. Charakterystyczna jest w nich chłodna bezlitosna złośliwość przy równoczesnym braku poczucia humoru. Pod względem stylistycznym mowy jego nie mają sobie prawdopodobnie równych w całej literaturze krasomówczej świata, a znawców zachwyca ich artystyczna konstrukcja, niezwykła harmonia całości, bogactwo słownictwa, dobór i muzyka wyrazów, jędrność, zwartość i wyrazistość wypowiedzi.

Przypisy

1. ↑ Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka , 2005 , Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych, str. 240, Oficyna Wydawnicza FOGRA, .