Dezercja ( łac. desertio (opuszczenie), ang. desertion, fr. désertion, niem . Fahnenflucht, szw. desertering) jest podlegającym karze przestępstwem , samowolnym uchyleniem się od obowiązków wojskowych w czasie wojny lub pokoju. Żołnierz taki jest zwany dezerterem. Występek jest tak dawny jak armie świata, był znany w starożytnej Grecji i Rzymie . Do XIX wieku dezercja była z reguły karana śmiercią, w tym stuleciu wprowadzono w wojskowych kodeksach karnych rozróżnienie między dezercją a samowolnym oddaleniem się od oddziału, co utrzymało się do dziś.

Geneza

W dawnych armiach często stosowane były drakońskie kary za dezercję. Przykładem może być, iż w siłach zbrojnych Rzeszy Wilhelmińskiej za pierwszą ucieczkę można było dostać karę od 6 miesięcy do 2 lat więzienia, za drugą do 5 lat więzienia, za dalsze do 10 lat w zaostrzonym zakładzie karnym. W czasie wojny - przy ucieczce z pola bitwy czy oblężonej twierdzy - groziła kara śmierci. Dezerterzy w stopniu oficera byli usuwani z wojska, podoficerowie degradowani , a prości żołnierze kierowani do batalionów karnych. Nieco łagodniejsze było prawodawstwo Autro-Węgier , gdzie za dezerterów uważano tylko takich żołnierzy, którzy już złożyli przysięgę.

Okres II wojny światowej

W czasie II wojny światowej okrutne kary stosowano szczególnie w Wehrmachcie i Armii Czerwonej . Pod koniec wojny w ręce SS i żandarmerii wpadły dziesiątki tysięcy zbiegłych żołnierzy i cywilów włączonych do tzw. Volkssturmu , których w myśl maksymy Hitlera Der Soldat kann sterben, der Deserteur muss sterben ("Żołnierz może umrzeć, dezerter musi umrzeć") rozstrzeliwano lub wieszano na miejscu. Oblicza się, że w ostatnich tygodniach oblężenia Berlina w kwietniu 1945 w mieście ukrywało się co najmniej 50 000 dezerterów. W Armii Czerwonej nie tylko natychmiast rozstrzeliwano dezerterów, ale także uważano sowieckich jeńców wojennych przebywających w obozach niemieckich za podejrzanych o dezercję, gdyż dali się wziąć do niewoli zamiast umrzeć. Bardzo surowe kary stosowano także po wojnie wobec dezerterów z wojsk sowieckich stacjonowanych w NRD , których wśród rekrutów było wielu ze względu na sadystyczne traktowanie młodych kolegów przez starszych, tzw. " Diedowszczynę ", do dziś dnia praktykowaną w armii rosyjskiej (najnowsza ofiara z dnia 31 grudnia 2005 , co opisano w prasie światowej).

Dezercja dziś

W RFN roczna ilość dezercji wynosi obecnie ok. 50, w Wielkiej Brytanii przeciętnie około 100 (w r. 2005 : 530, prawdopodobnie w związku z udziałem w wojnie w Iraku ). W armii USA dezerterów nazywa się AWOL (Absent Without Official Leave). W r. 2005 było ich około 5000. Kara za dezercję jest tam stosowana dopiero po 30 dniach nieobecności.

Dezercja w Polsce

W Polsce dezercja wspominana jest już w Statutach wiślickich ( 1347 ) jako przestępstwo chodzenia luzem. Wojskowy kodeks karny PRL przewidywał kary do 5 lat więzienia, podczas gdy dezercja w czasie wojny, ucieczka wraz z innymi żołnierzami czy przywłaszczenie sobie broni mogły prowadzić do kary śmierci. Obecnie rozróżnia się samowolne oddalenie się bez zamiaru trwałego uniknięcia służby wojskowej, karane jako przewinienie dyscyplinarne, od właściwej dezercji, która jest przestępstwem podlegającym karze wg kodeksu karnego (część wojskowa) z 1997 r.

Bibliografia

• Georg von Alten, Handbuch für Heer und Flotte, Band 3, Berlin 1911.

Zobacz też