Diageneza – proces tworzenia skały zwięzłej ze skał luźnych polegający na łączeniu (zlepianiu) spoiwem ziaren skalnych.

Osad świeżo złożony jest luźny, miękki i zazwyczaj przesiąknięty wodą. Pod wpływem różnych czynników ulega przeobrażeniom chemicznym i fizycznym, które prowadzą do tego, że staje się on spoisty, twardy i prawie zupełnie pozbawiony wody. Procesy do tego prowadzące przebiegają w warunkach ciśnienia i temperatury, nieróżniących się lub niewiele różniących się od tych warunków, w jakich osad został złożony.

Procesy diagenetyczne rozpoczynają się bardzo wcześnie, najczęściej już w trakcie tworzenia się osadu, a trwać mogą bardzo długo, działając jeszcze wtedy, kiedy osad straci kontakt ze środowiskiem (morzem, jeziorem, pustynią itd.), w którym został utworzony.

• Osad odpowiednio głęboko pogrążony może dostać się w strefę znacznie podwyższonego ciśnienia i temperatury.
• Jeśli minerały skałotwórcze ulegają przeobrażeniom, to proces tych przeobrażeń nazywamy metamorfizmem .
• Wszystkie przeobrażenia fizyczne i chemiczne zachodzące w osadzie, które nie wytwarzają zmian metamorficznych nazywamy diagenezą. (J. Walther, 1894)

Rodzaje diagenez:

• diageneza halmyrolityczna – pod wpływem wody morskiej
• diageneza epigenetyczna – przemiany, zwłaszcza chemiczne, zachodzą jeszcze po stwardnieniu utworu

W procesie diagenezy główną rolę gra twardnienie koloidów , kompakcja osadów wywołana ciężarem gromadzących się osadów, cementacja i procesy rekrystalizacyjne polegające na rozpuszczeniu i strącaniu się związków chemicznych.

Diageneza odbywa się na małej głębokości ( temperatura i ciśnienie zbliżone do warunków panujących na powierzchni Ziemi – w przeciwieństwie do metamorfizmu ). Głównym czynnikiem zmiany jest spoiwo, które może być krzemionkowe , węglanowe lub żelaziste .

Zobacz też

• metamorfoza , metamorfizm , kompakcja , rekrystalizacja , epigeneza , syngeneza, katageneza , mineralogia , fosylizacja , rekrystalizacja , anchimetamorfizm