Puszcza Augustowska na mapie Suwalszczyzny

Puszcza Augustowska – duży kompleks leśny położony w województwie podlaskim oraz na Litwie i Białorusi . Powierzchnia całej puszczy wynosi ok. 160 tys. ha , z czego w granicach Polski znajduje się ponad 114 tys. ha. Na jej terenie znajduje się Wigierski Park Narodowy .

Geografia

Puszcza Augustowska leży na obszarze niemal płaskiego pola sandrowego , usypanego podczas postoju lądolodu skandynawskiego w okresie zlodowacenia bałtyckiego. Jedynym urozmaiceniem rzeźby terenu są wydmy .

Puszczę przecina dział wodny Wisły (ok. 40% obszaru puszczy; rzeki: Rospuda i Blizna ) oraz Niemna (ok. 60% obszaru puszczy; Czarna Hańcza z dopływami: Marychą i Wołkuszanką)^[1].

Na terenie puszczy znajdują się liczne jeziora: Wigry , Sajno , Białe Augustowskie , Necko , Studzieniczne , Serwy , Blizno, Pomorze i inne.

Klimat tych terenów należy do najsurowszych w Polsce (poza górami). Średnia temperatura roczna wynosi 6 st. C, roczna amplituda – prawie 24 st. C (od –5,6 st. zimą do +17,3 st. latem). Zima trwa 114 dni (od końca listopada), pokrywa śnieżna zalega 101 dni^[2].

Flora

85% obszaru puszczy pokrywają bory z dużą przewagą sosny (ponad 70%) i mniejszym udziałem świerka (17%)^[2]. Wiele jest drzewostanów starych, liczących ponad 120 lat. Nie są rzadkością drzewa o wysokości 30-40 m. Na niektórych obszarach rosną dobrze zachowane bory wilgotne i bagienne , wiele jest torfowisk . Występują też olsy (8,5% powierzchni, głównie w południowej części), a miejscami także grądy .

Ze względu na surowy klimat w puszczy zachowały się gatunki roślin będące reliktami północnymi : brzoza niska , cis , borówka bagienna , zimoziół północny i rosiczki ^[3].

Fauna

W puszczy stwierdzono obecność ponad 2 tys. gatunków zwierząt (z tej liczby największą część stanowią owady).

Wśród ssaków występują: wilk , jenot , ryś , borsuk , jeleń szlachetny , łoś , sarna , zające: bielak i szarak , bóbr , piżmak , wydra i inne. W przeszłości żyły tu także tury , żubry , niedźwiedzie i rosomaki .

Spośród rzadkich ptaków żyją tu m.in.: bocian czarny , trzmielojad , orlik krzykliwy , gadożer , kania czarna , kania ruda , dzięcioły: białogrzbiety , trójpalczasty i zielonosiwy , głuszec oraz cietrzew .

Ponadto w puszczy żyją prawie wszystkie gatunki krajowych płazów i gadów, a w wodach bytuje ponad 30 gatunków ryb.

Dzieje puszczy

Puszcza Augustowska stanowiła w przeszłości część rozległych, dziewiczych lasów rosnących pomiędzy Litwą , Mazowszem i Rusią . Do XIII wieku jej teren był zamieszkiwany przez Jaćwingów . Po ich eksterminacji lub wysiedleniu ponowne zasiedlanie puszczy rozpoczęło się dopiero w XV wieku . Wtedy podzielono lasy na tzw. puszcze, czyli leśnictwa: Puszczę Perstuńską, Przełomską, Berżnicką i inne. W połowie XVI wieku weszły one w skład dóbr królewskich i były terenem łowów na grubego zwierza: tury, żubry, łosie, jelenie, dziki, niedźwiedzie, wilki. Wtedy też zaczęto eksploatować puszczę: wycinano drzewa, które następnie spławiano rzekami do portów bałtyckich; wyrabiano smołę , potaż , dziegieć i węgiel drzewny , wytapiano żelazo z rudy darniowej , zbierano miód z barci .

W okresie powstania styczniowego puszczańskie ostępy były schronieniem dla walczących i miejscem potyczek. W rezerwacie Kozi Rynek znajdują się mogiły powstańców poległych w bitwie z przeważającymi wojskami rosyjskimi 29.06. 1863 r. W uroczysku leśnym Powstańce (na północ od Augustowa ) w kwietniu 1863 r. działała kuźnia powstańcza (obecnie znajduje się tam pomnik).

W czasie I wojny światowej puszcza mocno ucierpiała z powodu rabunkowego wyrębu drzew przez Niemców (wycięto ok. 15% lasów).

Podczas II wojny światowej las ponownie służył za schronienie partyzantom . Był też miejscem straceń ludności Augustowszczyzny – np. w okolicy wsi Szczebra w latach 1941 – 1944 zamordowano ok. 8000 ludzi, głównie Żydów .

Ochrona przyrody

Rezerwat przyrody Perkuć w Puszczy Augustowskiej

W północnej części Puszczy Augustowskiej leży Wigierski Park Narodowy , obejmujący jezioro Wigry i przylegające lasy. Ponadto, w najcenniejszych przyrodniczo fragmentach Puszczy Augustowskiej utworzono rezerwaty :

• Kuriańskie Bagno – florystyczno-faunistyczny
• Jezioro Kalejty – krajobrazowy
• Kukle – krajobrazowy
• Starożyn – florystyczny
• Perkuć – florystyczny
• Kozi Rynek – florystyczny, na terenie w większości bagiennym
• Łempis – wodno-florystyczny
• Mały Borek – florystyczny
• Stara Ruda – wodno-florystyczny
• Brzozowy Grąd – florystyczny, powstał w celu ochrony stanowiska storczyka – obuwika pospolitego .

Tereny puszczańskie zostały objęte też obszarami chronionego krajobrazu :

• Puszcza i Jeziora Augustowskie
• Dolina Rospudy
• Pojezierze Sejneńskie
• Dolina Biebrzy I.

Puszcza Augustowska znajduje się ponadto na liście planowanych obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 oraz została uznana za ptasią ostoję.

Turystyka

Przez Puszczę Augustowską prowadzą liczne szlaki turystyczne : piesze, rowerowe i kajakowe. Jeziora są cenione przez żeglarzy i amatorów innych sportów wodnych, a także wędkarzy.

Atrakcje turystyczne na terenie Puszczy Augustowskiej:

• Studzieniczna
• Uroczysko Święte Miejsce

Bibliografia

1. ↑ suwalszczyzna.com.pl
2. ↑ ^{2,0 2,1} Puszcza Augustowska – mapa turystyczno-krajoznawcza (część opisowa), ATIKART Białystok,
3. ↑ suwalszczyzna.pl