Panorama pasma górskiego

Panorama pasma górskiego

Marmolada 3342 m n.p.m.

Na mapach: 46°23'N 11°51'E / 46.383, 11.85

Dolomity ( wł. Dolomiti, niem. Dolomiten) – pasmo górskie w północno-wschodniej części Włoch (znajdujące się w całości na ich terenie), leżące na terenie Południowych Alp Wapiennych ( Alpy Wschodnie ). Leży pomiędzy dolinami: Val Rendena na zachodzie, Piawa na wschodzie oraz Pustertal (Val Pusteria) na północy. Najwyższe szczyty Dolomitów to: Marmolada - 3342 m n.p.m. (masyw górujący nad okolicą), a następnie Antelao - 3263 m n.p.m., Tofany . Kraina geograficzna, do której należą Dolomity to Tyrol Południowy , południowa część masywu leży na terenie prowincji Belluno , zachodnia - prowincji Trydent , północna - prowincji Bolzano . W 2009 roku Dolomity wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO .

Grupy górskie

Dolomity nie stanowią wyraźnego łańcucha górskiego. Składają się z grup skalnych oddzielonych głębokimi dolinami i wysokimi, lecz na ogół łatwo dostępnymi przełęczami. Najważniejsze grupy: Pale di San Martino, Marmarole, Puez, Fanes, Sassolungo ( niem. Langkofel), Marmolada , Sella , Puez/Ciër, Catinaccio ( niem. Rosengarten), Civetta , Pelmo , Tofany , Cristallo, Antelao , Sorapiss, Dolomity Sextenerskie/Dolomiti di Sesto, Sciliar/Schlern, Dolomiti di Braies/Pragser Dolomiten. Najważniejsze grupy o podobnej budowie geologicznej, lecz geograficznie należące do innych grup górskich to Dolomity Brenty , Dolomity Lienzkie , i tzw. Małe Dolomity

Budowa geologiczna

Dolomity w dużej części składają się z odkrytych skał - wapieni i dolomitów oraz częściowo - riolitów . W dolinach lasy szpilkowe. Dolomity charakteryzuje się bardzo malowniczą rzeźbą terenu spowodowaną ich erozją. Pod względem geologicznym Dolomity stanowią fragment Południowych Alp Wapiennych . Składają się z płaszczowin wchodzących w skład tzw. Jednostek Austryjskich sfałdowanych po raz pierwszy w fazie austryjskiej orogenezy alpejskiej , na przełomie wczesnej i późnej kredy ), ale główna faza fałdowań, tworzenia płaszczowin i wypiętrzenia przypadła na schyłek miocenu (Stupnicka, 1978). Osady jurajskie i kredowe tych jednostek zostały niemal całkowicie zerodowane; istniejące dolomity i wapienie uformowane zastały w triasie . Osady triasowe leżą na formacjach permskich, pod którymi znajduje się gruba warstwa kwaśnych skał wylewnych (głównie riolity ), leżących bezpośrednio na silnie zmetamorfizowanym starszym podłożu. W niektórych miejscach riolity ukazują się bezpośrednio na powierzchni.

Rdzenna ludność

Rdzenna, zanikająca już ludność Dolomitów to Ladynowie , posiadający własną kulturę i język ladyński , którym posługuje się jeszcze niewielka część mieszkańców (ok. 30 000). Gromadzeniem informacji o kulturze ladyńskiej zajmują się Institut Ladin Micurá de Rü w San Martino (Alta Badia) oraz muzeum etnograficzne w Vigo di Fassa .

Turystyka

Dolomity stanowią bardzo atrakcyjny turystycznie teren zarówno dla narciarzy , jak i wspinaczy skalnych . Tereny są również bardzo atrakcyjne dla uprawiania turystyki na rowerach górskich. Duża ilość poszarpanych grani , turni i baszt skalnych, stoki górskie są bardzo strome; liczne pionowe urwiska i kilkusetmetrowe pionowe skalne ściany. Dużo głębokich dolin. Zaawansowane zjawiska krasowe.

Spośród wielu ośrodków sportów zimowych w Dolomitach najbardziej znana za sprawą Olimpiady Zimowej z 1956 roku jest Cortina d'Ampezzo oraz rejony Val Ghërdina /Grödental/Val Gardena, Alta Badia , Canazei , Reba/Arabba, Madonna di Campiglio , gdzie odbywają się regularnie zawody o Puchar Świata. Dolomity posiadają również wiele letnich stacji klimatyczno-wypoczynkowych. Należą do nich między innymi: Sesto , San Candido , Corvara , Ortisei , Selva Val Ghërdina/Wolkenstein, Predazzo , Cavalese , Alleghe , San Martino di Castrozza.

Panorama gór w Cortinie d'Ampezzo

Główne szczyty

Bibliografia

• E. Stupnicka, 1978. Zarys geologii regionalnej świata. Wyd. Geologiczne, Warszawa.
• Dariusz Tkaczyk, Dolomity (tom I: Wschód, tom II: Zachód), Wydawnictwo Sklepu Podróżnika

Zobacz też

• via ferrata
• Cinque Torri

Linki zewnętrzne

• www.dolomity.pl ( pol. )
• Dolomity - informacje praktyczne ( pol. )
• Dolomites 360° Panoramas