Duszniki-Zdrój
Herb Flaga Herb Dusznik-Zdroju Flaga Dusznik-Zdroju
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina • rodzaj	Duszniki-Zdrój miejska
Prawa miejskie	1346
Burmistrz	Grzegorz Średziński
Powierzchnia	22,28 km²
Wysokość	ok. 583 m n.p.m.
Ludność (2009) •  liczba •  gęstość	4 956[1] 268,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 74
Kod pocztowy	57-340
Tablice rejestracyjne	DKL
Położenie na mapie Polski Duszniki-Zdrój
50°23'N 16°23'E / 50.383, 16.383 Na mapach: 50°23'N 16°23'E / 50.383, 16.383
TERC ( TERYT )	5020108011
Miasta partnerskie	Audun-Le-Tiche Bad Sulza Deštné v Orlických horách Hoya Nové Město nad Metují Olešnice v Orlických Horách Sedloňov Trzcianka
Urząd miejski Rynek 6 57-340 Duszniki-Zdrój
Strona internetowa miasta

Duszniki-Zdrój ( niem. Bad Reinerz, czes. Dušníky) – gmina miejska w województwie dolnośląskim , w powiecie kłodzkim . Położone w południowo-zachodniej części Ziemi Kłodzkiej w dolinie rzeki Bystrzycy Dusznickiej , oddzielającej Góry Orlickie od Gór Bystrzyckich . Znana miejscowość uzdrowiskowa.

Do 1951 roku miejscowość była siedzibą władz wiejskiej gminy Duszniki Zdrój . W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego .

Według danych z 30 czerwca 2009 miasto liczyło 4 956 mieszkańców.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[2] gmina Duszniki-Zdrój ma obszar 22,28 km² (254. lokata w kraju), w tym:

• użytki rolne: 28%
• użytki leśne: 58%

Miasto stanowi 1,36% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[3]:

Według danych z roku 2002^[4] średni dochód na mieszkańca wynosił 1922,05 zł.

Gospodarka

Głównie turystyka; całoroczna baza uzdrowiskowa i turystyczna. Także pijalnia wód mineralnych, papiernia, stacja kolejowa. Drobny przemysł, Zakłady Elektrotechniki Motoryzacyjnej, papier czerpany metodą ręczną.

Uzdrowisko od 1769 r^[]. Wody mineralne to szczawy alkaliczne i żelaziste . Leczenie uzdrowiskowe jest bodźcowe, to znaczy uruchamia rezerwy, zmusza organizm do wysiłku, mobilizuje system obronny. Duszniki mają silnie bodźcowy klimat mocno pobudzający produkcję czerwonych ciałek krwi. Balneo- i fizykoterapią leczy się schorzenia kardiologiczne i gastrologiczne . Duszniki słyną również z kąpieli igliwiowych . Kąpiele borowinowe pomagają na kobiece dolegliwości, łącznie z niepłodnością .

W Dusznikach znajduje się również Centrum Diagnostyki i Leczenia Osteoporozy z nowoczesnym sprzętem.

Duszniki posiadają połączenie kolejowe z Kłodzkiem (linia otwarta na początku grudnia 1902 ) i Kudową-Zdrój (linia otwarta 10 lipca 1905 ).

Polityka

Duszniki Zdrój mają status gminy miejskiej . Mieszkańcy Dusznik wybierają do swojej rady miejskiej 15 radnych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz . Siedzibą władz miasta jest ratusz, znajdujący się na rynku.

Osiedla

W Dusznikach nie ma pomocniczych jednostek podziału administracyjnego miasta, takich jak osiedla czy dzielnice jednak zwyczajowo miasto dzieli się na osiedla podane poniżej:^[5]

• Stare Miasto
• Zdrój
• Osiedle Chopina
• Podgórze
• Graniczna
• Zieleniec

Historia

Muzeum Papiernictwa

Na przełomie X i XI wieku w rejonie miasteczka wzniesiono drewnianą warownię, siedzibę właścicieli okolicznych dóbr, rodu Panowiców. Później drewnianą budowlę zastąpiono murowanym zamkiem z wysoką wieżą.

Pierwsze wzmianki o samym mieście pochodzą z 1324 . W 1346 otrzymało prawa miejskie w wyniku lokacji na prawie niemieckim. Zyski czerpało głównie z handlu i prawa składu towarów przewożonych szlakiem z Czech na Śląsk .

Z XV wieku pochodzą pierwsze wzmianki o istnieniu źródła leczniczego "Zimny Zdrój".

W okresie wojen religijnych zamek został zajęty i utrzymany przez husytów . Opuszczony w 1560 popadł w ruinę. Do dziś pozostały po nim resztki murów i fragment wieży.

W połowie XIV wieku w Dusznikach rozwinęło się hutnictwo żelaza. Złoża rud wyczerpały się jednak dość szybko. Pod koniec XVI wieku gwałtownie rozwija się dusznicki handel oraz przemysł: tkacki i papierniczy, wzniesiono murowany kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. W 1584 zostaje wzniesiony ratusz a w 1605 wybudowano budynek działającego do dzisiaj młyna papierniczego.

Wojna trzydziestoletnia wstrzymała rozwój miasta. Jego odrodzenie nastąpiło w drugiej połowie XVII wieku . Wtedy to miasto stało się ważnym ośrodkiem tkactwa, produkcji papieru i handlu suknem, a także uzdrowiskiem.

W 1669 , 17 sierpnia , po abdykacji w drodze do Francji w Dusznikach zatrzymuje się król Polski Jan Kazimierz .

Deptak (ul. Mickiewicza)

W 1748 przeprowadzono pierwsze badania źródeł mineralnych. Od 1769 Duszniki stają się oficjalnym uzdrowiskiem poprzez wpisanie "Zimnego Zdroju" na listę źródeł leczniczych ówczesnych Prus.

W 1797 w prowizorycznie wzniesionej szopie w 6 wannach rozpoczęto leczenie kuracyjne w podgrzanej wodzie z "Zimnego Zdroju". W tym samym roku odkryto "Letni Zdrój", znany obecnie pod nazwą "Pieniawa Chopina"

Wkrótce za miastem wybudowano (w 1802 ) pawilony, pierwsze urządzenia kąpielowe, "dom towarzyski" i pierwsze zajazdy.

Na początku XIX wieku Duszniki stały się jednym z najznaczniejszych uzdrowisk w regionie. W 1817 odkryte zostaje kolejne źródło "Źródło Ulryki", obecnie znane jako "Jan Kazimierz". W sierpniu 1826 na kurację, wraz z matką i siostrami przybywa 16-letni Fryderyk Chopin , który daje dwa koncerty. Dochód z nich przeznaczony jest na utrzymanie sierot. Koncerty te uważa się za pierwsze zagraniczne występy młodego Fryderyka Chopina.

Trwają dalsze inwestycje w kurorcie. W 1862 zostają wybudowane nowe łazienki (obecnie Zakład Przyrodoleczniczy), a w 1877 oddano do użytku palmiarnię wraz z salą koncertową (obecnie Pijalnia Zdrojowa).

W 1897 (inne źródła podają rok 1896 ) w 60. rocznicę pobytu w Dusznikach Fryderyka Chopina odsłonięty zostaje obelisk z jego wizerunkiem na medalionie z brązu wykonanym prawdopodobnie według rzeźby Stanisława Romana Lewandowskiego .

Wybudowana w latach 1890 - 1905 linia kolejowa do Kudowy przyspieszyła rozwój Dusznik-Zdroju. Między innymi istniejące źródła zostają w latach 1909 - 1910 pogłębione poprzez wykonanie odwiertów.

Po II wojnie światowej Duszniki przyznano Polsce. Dotychczasowa ludność miasta została wysiedlona do Niemiec. Jako że Duszniki uniknęły zniszczeń wojennych, już w 1946 zorganizowano tu I Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju , a dawne pensjonaty i hotele znacjonalizowano. W latach 1958 - 1962 zrekonstruowano stare ujęcia wód mineralnych (Pieniawa Chopina i Jan Kazimierz), wybudowano nowe oraz przeprowadzono remont kapitalny pijalni wód mineralnych. W następnych latach nadal pracowano nad nowymi odwiertami źródeł (lata 1965 - 1973 ). Najgłębszy dotychczas odwiert tzw. Nr 39 zostaje wykonany w 1993 i ma głębokość 180 metrów.

W 1968 w starym młynie papierniczym powstało Muzeum Papiernictwa gromadzące eksponaty dotyczące historii papiernictwa i rozwoju przemysłu papierniczego. W 1971 uruchomiono czerpalnię papieru, gdzie do tej pory odbywa się produkcja papieru metodami tradycyjnymi.

W roku 1998 Duszniki zniszczone były przez powódź. Szczególnie ucierpiała część zdrojowa z zabytkowym Parkiem Zdrojowym. Obecnie skutki powodzi zostały usunięte a muzeum papiernictwa, park i położony w nim Dworek Chopina są starannie odnowione. W parku przebudowano grającą, kolorową fontanna (czynna w soboty i niedziele po zmroku) a nad potokiem zrekonstruowano w 1999 roku zadaszone mostki wykonane według dawnych zdjęć.

Turystyka

Rynek w Dusznikach

Ważną atrakcją Dusznik-Zdroju jest odbywający się corocznie z początkiem sierpnia festiwal chopinowski . Na terenie gminy znajduje się ośrodek biathlonowy Centrum Polskiego Biathlonu Jamrozowa Polana . W pobliżu miasta unikalny rezerwat Torfowisko pod Zieleńcem z roślinnością typową dla tundry . Doskonały punkt wypadowy dla wycieczek w Góry Stołowe , na Szczeliniec Wielki , w Góry Orlickie oraz Góry Bystrzyckie , do rezerwatu Błędne Skały oraz Wambierzyc .

Piesze szlaki turystyczne:

• Kudowa-Zdrój - Dańczów - Lewińska Przełęcz - Grodczyn - Duszniki-Zdrój - Droga Sudecka - Zieleniec - Lasówka - Schronisko PTTK "Jagodna" ( Przełęcz Spalona ) - Ponikwa - Długopole-Zdrój ( Główny Szlak Sudecki )
• Karłów - Kopa Śmierci - Duszniki-Zdrój - Schronisko PTTK "Pod Muflonem" - Schronisko PTTK "Jagodna" ( Przełęcz Spalona )
• Batorów - Skalne Grzyby - Złotno - Duszniki-Zdrój - Schronisko PTTK "Pod Muflonem" - Szczytna

Zabytki

• renesansowy rynek
• kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła – renesansowo-barokowy kościół z bogatym wystrojem wnętrz i unikatową amboną w kształcie wieloryba

Park Zdrojowy stacja meteo

• kościół polskokatolicki pw. Matki Bożej Różańcowej - pierwotnie kościół ewangelicki
• kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, tak zwany Kościół zdrojowy
• klasztor franciszkański – 1925 - 1926 jako klasztor i jednocześnie dom wypoczynkowy dla braci z całej prowincji śląskiej
• dawna kaplica św. Trójcy - pierwotnie pustelnia, później zamieniona na kaplicę nagrobną rodu Fraise, przez pewien czas Muzeum Festiwali Chopinowskich
• Teatr Zdrojowy im. Fryderyka Chopina (tzw. Dworek Chopina) – drewniany dworek wybudowany w latach 1802 - 1805 jako "dom towarzyski". W 1826 koncertował w nim Fryderyk Chopin . Obecnie odbywają się w nim liczne koncerty fortepianowe, przedstawienia teatralne i koncerty zdrojowe, a także Festiwal Chopinowski .
• obelisk z popiersiem Chopina – ufundowany w 1897 przez Wiktora Magnusa, z zawodu leśnika, rozmiłowanego w muzyce Chopina. Diorytowy głaz dwumetrowej wysokości z brązowym medalionem przedstawiającym popiersie artysty i podpisem w języku łacińskim „Fryderykowi Chopinowi, który w Dusznikach w roku 1826 swą sztuką prawdziwą i wysoką kulturą szlachetny duszy charakter w zaraniu młodości okazał, pomnik ten ku wiecznej rzeczy pamięci za pozwoleniem władz miejskich Polak Polakowi wystawił".
• figura wotywna Matki Bożej z Dzieciątkiem w rynku – postawiona w 1725 jako votum za uratowanie miasta od zarazy.
• niemiecka tablica upamiętniająca pobyt króla Jana Kazimierza
• eklektyczna stacja meteo w części zdrojowej

Kontrowersje w sprawie nazwy

Nazwa miejscowości Duszniki-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest nazwą urzędową, ustaloną przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji po zasięgnięciu opinii Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych i opublikowaną w Dzienniku Ustaw. W 2004 roku Rada Języka Polskiego uchwaliła taki sposób zapisu wieloczłonowych nazw miejscowych^[6][7][8]. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. "Duszniki Zdrój" jest natomiast formą potoczną.

Sąsiednie gminy

Lewin Kłodzki , gmina Szczytna . Gmina sąsiaduje z Czechami .

Zobacz też

• miasta w Polsce
• nazwy miejscowości z łącznikiem
• ziemia kłodzka

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta
• Strona o gminie Duszniki-Zdrój w Informatorze Ziemi Kłodzkiej
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
• Pocztówki z Bad-Reinerz
• Duszniki Zdrój w Serwisie Turystycznym Dolnego Śląska
• Historyczne i współczesne widoki miejscowości na stronie "Dolny Śląsk na fotografii" (Wratislaviae Amici)