Dwight David Eisenhower Ike
gen. Dwight David Eisenhower gen. Dwight David Eisenhower
generał armii generał armii
Data i miejsce urodzenia	14 października 1890 Denison,   Stany Zjednoczone
Data i miejsce śmierci	29 marca 1969 Waszyngton ,   Stany Zjednoczone
Przebieg służby
Lata służby	1917 – 1952
Siły zbrojne	United States Army
Stanowiska	Naczelny Dowódca Alianckich Ekspedycyjnych Sił Zbrojnych
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa , II wojna światowa : Operacja Torch , Operacja Husky , Operacja Overlord
Późniejsza praca	Prezydent Stanów Zjednoczonych
Odznaczenia
Distinguished Service Medal (pięciokrotnie) Navy Distinguished Service Medal Mexican Border Service Medal American Defense Service Medal American Campaign Medal European-African-Middle Eastern Campaign Medal World War II Victory Medal Army of Occupation Medal National Defense Service Medal Wielka Gwiazda Zasługi Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki (Austria) Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (Brazylia) Krzyż Wielki Orderu Sikatuna (Filipiny) Distinguished Service Star (Filipiny) Order Zwycięstwa (Francja) Order Chryzantemy (Japonia) Krzyż Wielki Orderu Ouissama Alaouite'a (Maroko) Order Orła Azteków I klasy (Meksyk) Order Pakistanu Order Domowy Chakri (Tajlandia) Order Nishana Iftikhara (Tunezja) Order Zasługi (Wielka Brytania)

Dwight David Eisenhower
34. Prezydent Stanów Zjednoczonych
Okres urzędowania	od 20 stycznia 1953 do 20 stycznia 1961
Przynależność polityczna	Partia Republikańska
Pierwsza Dama	Mamie Eisenhower
Wiceprezydent	Richard M. Nixon
Poprzednik	Harry S. Truman
Następca	John F. Kennedy

Gen. Dwight "Ike" Eisenhower z wizytą u żołnierzy z 506 pułku 101 DPD , 5 czerwca 1944

Generałowie Dwight Eisenhower i Marian Spychalski na Rynku Starego Miasta w Warszawie, 21 września 1945

Dwight Eisenhower z prezydentem-elektem Johnem Kennedym

Dwight David Eisenhower, ps. Ike (ur. 14 października 1890 w Denison, zm. 29 marca 1969 w Waszyngtonie ) – amerykański dowódca wojskowy, generał armii United States Army , uczestnik II wojny światowej , Naczelny Dowódca Alianckich Ekspedycyjnych Sił Zbrojnych (1943–1945), polityk, 34. prezydent Stanów Zjednoczonych (1953–1961).

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Dwight Eisenhower urodził się w Denison w Teksasie w ubogiej rodzinie pochodzenia niemieckiego. Po jego urodzinach Eisenhowerowie przenieśli się do Abilene w stanie Kansas . Obydwoje rodzicie Ike' a, David i Ida byli bardzo religijni, w momencie narodzenia ich syna należeli do konserwatywnego kościoła River Brethren ale w 1895 Ida została Świadkiem Jehowy . Ich małżeństwo uważane było w bliskim społeczeństwie za bardzo szczęśliwe i udane. Dwight już w wieku 12 lat przeczytał całą Biblię , w czasie II wojny światowej często z pamięci cytował z niej wiele długich fragmentów.

W 1896 zaczął chodzić do szkoły podstawowej Lincoln Elementary School. Za ulubiony przedmiot szybko obrał arytmetykę. Miał brzydki charakter pisma i pomimo że długo nad tym pracował, nie zmieniło się to do końca jego życia, czasami nie potrafił nawet przeczytać tego co sam napisał już jako generał czy prezydent. W 1902 przeszedł do Garfield Junior High School gdzie ukończył siódmą i ósmą klasę, a w 1904 rozpoczął naukę w szkole średniej Abilene High School. Z tego czasu wywodzi się jego zainteresowanie historią, szczególnie starożytnej Grecji i Rzymu.

W szkole średniej Dwight dał się poznać jako znakomity sportowiec, grał w szkolnej reprezentacji baseballowej i futbolowej . W pamiątkowym roczniku szkoły ("yearbook") z 1909, w której opisano wszystkie osoby, które w tym roku opuściły szkołę, o Eisenhowerze, napisano, że był najlepszym "historykiem i matematykiem" klasy maturalnej.

Jedną z tradycji amerykańskich "yearbooks" są przepowiednie na temat przyszłości maturzystów, o Eisenhowerze napisano, że zostanie profesorem historii na Uniwersytecie Yale lub prezydentem Stanów Zjednoczonych.

Po ukończeniu szkoły zarówno Eisenhower pragnął kontynuować edukację w college' u ale nie mógł sobie na to pozwolić ze względów finansowych, jedyną z niewielu stojących przed nim możliwości darmowego wykształcenia była nauka w jednej z bezpłatnych, szkół wojskowych.

Kariera wojskowa

Eisenhower z żoną w San Antonio , 1916

W 1911 wstąpił do Akademii Wojskowej w West Point . Był przeciętnym studentem, uczelnię skończył jako 61 ze 164 absolwentów. Po skończeniu West Point jako podporucznik dostał przydział do jednostki w San Antonio . Tam poznał swoją przyszłą żonę, Mary Doud , z którą wziął ślub w 1916. Mieli dwóch synów, Davida Dwighta i Johna Sheldona Douda. Ten pierwszy zmarł w wieku czterech lat, a drugi poszedł w ślady ojca i zdobył stopień generała .

W czasie I wojny światowej Eisenhower nie został wysłany na front – w tym czasie był dowódcą ośrodka szkoleniowego czołgistów w Camp Colt. W latach 1922–1924 został przydzielony do generała Foxa Connora w strefie Kanału Panamskiego . Connor wywarł duży wpływ na Eisenhowera – zachęcał go do pogłębiania swej wiedzy, w szczególności w kwestiach strategii .

W latach 1925–1926 był studentem w Akademii Sztabu Generalnego w Fort Leavenworth. Osiągnął wynik dużo lepszy, niż na West Point – pierwsze miejsce wśród 275 absolwentów. Już wtedy zwrócił na siebie uwagę Departamentu Wojny.

W latach 1929–1933 był zastępcą pomocnika sekretarza wojny. W latach 1935–1939 był majorem, a w 1941 przeprowadzał manewry na terenie stanu Luizjana . Nauczył się też pilotować samolot ; przede wszystkim jednak został awansowany na generała brygady.

Po przystąpieniu USA do wojny , Ike został naczelnym dowódcą wojsk amerykańskich lądujących w Afryce Północnej w 1942. Kierował inwazją na Sycylię ( Operacją Husky ) i Włochy kontynentalne , a później otrzymał stanowisko dowócy SHAEF , dowództwa sił alianckich w Europie Północno-Zachodniej. Przewodził przygotowaniom do lądowania w Normandii i nadzorował marsz aliantów przez Europę . Po zwycięstwie był mianowany dowódcą amerykańskich sił okupacyjnych w Niemczech.

Dzięki tym sukcesom zdobył szacunek narodu; zaczęto zastanawiać się nad mianowaniem go kandydatem na prezydenta. Został amerykańskim przedstawicielem w Sojuszniczej Radzie Kontroli . Opracował dokładny raport o broni atomowej . Jego wnioski odznaczały się trafnością i poważnym myśleniem o przyszłości. W 1950 przebywał w Paryżu i wspomagał tworzenie struktur NATO w kwestii organizacji wojskowej. Powoli zagłębiał się w politykę , ale jego kariera wojskowa trwała nadal. Wystąpił z armii w czerwcu 1952.

Zarówno Partia Demokratyczna , jak i Republikańska chciały pozyskać Eisenhowera i delegować go do wyborów prezydenckich w 1952. Eisenhower opowiedział się po stronie tych drugich, na co wpływ miała jego dość konserwatywna postawa na problemy wewnętrzne kraju.

Do uzyskania nominacji republikańskiej przymierzał się wtedy Robert Taft. Jego ojcem był 27. prezydent USA, William Taft . Robert nie budził jednak zaufania, dlatego też to Dwight Eisenhower otrzymał nominację już w pierwszym głosowaniu (jego hasłem wyborczym był prosty slogan I like Ike). Kandydatem na wiceprezydenta został Richard Nixon , który kilkanaście lat później zasiadł w fotelu prezydenckim.

Prezydentura

Ike w wyborach pokonał swego rywala z Partii Demokratycznej, Adlaia Stevensona . Uzyskał 55% poparcia. Już jako prezydent-elekt pojechał do Korei , w której toczyła się wojna , by zapoznać się z sytuacją. Myślał wtedy o użyciu bomby atomowej , gdyby sytuacja wymknęła się spod kontroli. Tak się jednak nie stało.

Dwight D. Eisenhower został zaprzysiężony 20 stycznia 1953 jako 34. prezydent Stanów Zjednoczonych. Był jednym z wielu prezydentów-generałów (takich jak George Washington , Ulysses Grant , Andrew Jackson , William Henry Harrison ). Był też jednym z najstarszych prezydentów w chwili wyboru – urząd ten objął w wieku prawie 63 lat.

Sekretarzem Stanu został John Foster Dulles , znany ze zdecydowanych antykomunistycznych poglądów. To właśnie Dulles w dużej mierze kształtował politykę zagraniczną, w czym zawierała się niechęć do ZSRR . Eisenhower za swojej kadencji uważał Związek Radziecki za zagrożenie dla Stanów Zjednoczonych. Gdy obejmował urząd prezydenta w 1953, Stany Zjednoczone posiadały 1000 głowic nuklearnych. Gdy oddał władzę następcy w 1961, arsenał ten wynosił już 18000 głowic nuklearnych.

W lipcu 1953 został zawarty rozejm w Korei. Eisenhower dotrzymał obietnicy i zakończył tę wojnę, zgodnie ze sloganami wyborczymi z 1952. Dwight miał za sobą bezwzględne poparcie społeczeństwa, dzięki czemu nawet jego przeciwnicy polityczni byli ostrożni z krytyką co do niego.

Gdy Eisenhower był prezydentem, przyspieszono proces remilitaryzacji RFN . Eisenhower uważał, że kluczem do pokoju na świecie jest ciągłe wzmacnianie paktów wojennych. Stąd też pomysł, by uczynić RFN równym sojusznikiem wyposażonym w nowoczesną broń. Na konferencji prasowej w 1953 dziennikarze pytali prezydenta, czy jest gotów przekazać Niemcom broń atomową. Eisenhower odpowiadał wymijająco, ale w końcu pod presją przyznał: "Nie widzę powodów, dla których nie mielibyśmy tak postąpić, gdyby to leżało w interesie Stanów Zjednoczonych".

Gdy pierwszy sputnik został wystrzelony w 1957, w odpowiedzi na to, rok później utworzono NASA i postanowiono stworzyć program umożliwiający podbój kosmosu , a także przeznaczono środki na rozwój szkolnictwa, stypendia dla studentów; utworzono także Departament Zdrowia, Oświaty i Świadczeń Socjalnych.

W 1956 został wybrany ponownie na prezydenta, pokonując Stevensona różnicą 10 milionów głosów. Złożył przysięgę dwukrotnie, 20 i 21 stycznia. Został zaprzysiężony na kadencję trwającą do 20 stycznia 1961. W tym czasie przyjęto 2 stany: Alaskę i Hawaje , co ukształtowało terytorium Stanów Zjednoczonych, jakie trwa do dziś.

Do istotnych wydarzeń należy zaliczyć tzw. doktrynę Eisenhowera (doktrynę E), która regulowała stosunek do państw Bliskiego Wschodu . Teoretycznie chodziło w niej o pomoc dla tych państw, również militarną, w praktyce o zabezpieczenie się przed ewentualną agresją komunistyczną. W 1958 do Libanu wysłano około 15 tysięcy żołnierzy, rzekomo po to, by chronić 2500 obywateli amerykańskich.

Przez 8 lat prezydentury Eisenhower często chorował – doznał ataków serca, wylewów. W tym czasie ograniczone obowiązki prezydenta pełnił Richard Nixon – ówczesny wiceprezydent. Ike jednak poradził sobie z dolegliwościami i nadal pełnił funkcję prezydenta. Regularnie organizował konferencje prasowe, miał dobre stosunki z dziennikarzami. W końcowym okresie prezydentury Dwight stał się bardziej opanowany i starał się nawiązać lepsze stosunki z innymi krajami (na co wpłynęło odejście sekretarza stanu Dullesa , zwanego "apostołem zimnej wojny"). Polepszyły się również stosunki z Polską Ludową .

Za czasów prezydenta Eisenhowera, CIA przygotowało obalenie rządu w Iranie i w Gwatemali , a także akcję mającą na celu wyeliminowanie Fidela Castro . Sama akcja została przeprowadzona już za Kennedy'ego i zakończyła się fiaskiem. Doszło też do incydentu międzynarodowego związanego z zestrzeleniem nad ZSRR samolotu szpiegowskiego pilotowanego przez Francisa Gary Powersa .

Eisenhower do końca swej prezydentury popierał zbrojenia, choć w swym pożegnalnym przemówieniu ostrzegał przed zgubnym wpływem militaryzacji, będącej rezultatem umocnienia potencjału jądrowego ZSRR. Decyzje tego człowieka miały różne konsekwencje, stąd też nie brak krytyki pod adresem jego działań w czasie kadencji, w szczególności ze strony środowisk lewicowych, będących pod silnym wpływem ideologii komunistycznej.

Emerytura, śmierć i pogrzeb

Po opuszczeniu Białego Domu , Ike powrócił na swą farmę w Kansas . Odpoczywał, publikował swe pamiętniki. Służył również radą swym następcom – Kennedy'emu, Johnsonowi i krótko Nixonowi. Zmarł 29 marca 1969, w wieku 78 lat.

Jego pogrzeb miał charakter państwowy, a dzień pogrzebu był dniem Żałoby Narodowej. W nabożeństwie w Waszyngtońskiej Katedrze Narodowej uczestniczyły delegacje kilkudziesięciu państw, m.in. ówczesny prezydent USA Richard Nixon z małżonką Pat Nixon , były prezydent USA Lyndon B. Johnson z małżonką Lady Bird Johnson , prezydent Francji Charles de Gaulle , kanclerz RFN Kurt Georg Kiesinger , prezydent Filipin Ferdinand Marcos z małżonką Imeldą Marcos , Szach Iranu Mohammad Reza Pahlawi , premier Australii John Gorton , kanclerz Austrii Josef Klaus , król Belgów Baudouin , prezydent Botswany Seretse Khama , premier Kanady Pierre Trudeau , prezydent Izraela Zalman Szazar , premier Włoch Mariano Rumor , wielki książę Luksemburga Jan , premier Portugalii Marcelo Caetano , książę holenderski Bernhard (książę holenderski) , prezydent Tunezji Habib Bourgiba , premier Turcji Süleyman Demirel , premier Korei Południowej Chung Il-kwon. Związek Radziecki reprezentował marszałek Wasilij Czujkow .

W uroczystości uczestniczyła również delegacja Polski w składzie: zastępca przewodniczącego Rady Państwa prof. Mieczysław Klimaszewski oraz wiceminister obrony narodowej gen. dyw. Tadeusz Tuczapski .

Dwight Eisenhower dwukrotnie – w latach 1944 i 1959, zdobył tytuł Człowiek Roku tygodnika Time .

Odznaczenia

• Distinguished Service Medal – pięciokrotnie (1922, 1943, 1945, 1948, 1952)
• Navy Distinguished Service Medal (1947)
• Legia Zasługi (Legion of Merit, 1943)
• Mexican Border Service Medal (1918)
• World War I Victory Medal (1918)
• American Campaign Medal (1947)
• European-African-Middle Eastern Campaign Medal (1947)
• World War II Victory Medal (1947)
• American Defense Service Medal (1947)
• Army of Occupation Medal (1947)
• National Defense Service Medal – dwukrotnie
• Krzyż Wielki Orderu Wyzwoliciela San Martina (1950, Argentyna )
• Wielka Gwiazda Zasługi Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki (1965, Austria )
• Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Grand-Cordon Ordre de Léopold, 1945, Belgia )
• Krzyż Wojenny (Croix de Guerre, 1945, Belgia)
• Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (1946, Brazylia )
• Order Legii Zasługi (1947, Chile )
• Order Yun-Fei (1947, Chiny )
• Krzyż Wielki Orderu Białego Lwa (1945, Czechosłowacja )
• Złota Gwiazda Orderu Wojennego Białego Lwa (1945, Czechosłowacja)
• Order Słonia (Elefantordenen, 1945, Dania )
• Order Izmaila (1947, Egipt )
• Order Salomona (1948, Etiopia )
• Krzyż Wielki Orderu Sikatuna (1960, Filipiny )
• Distinguished Service Star (1939, Filipiny)
• Krzyż Wielki Legii Honorowej (Grand Croix Légion d'honneur, 1943, Francja )
• Order Zwycięstwa (Ordre de la Libération, 1945, Francja)
• Médaille militaire (1952, Francja)
• Krzyż Wojenny (Croix de Guerre, 1943, Francja)
• Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (1952, Grecja )
• Krzyż Wielki Orderu Jerzego I (1946, Grecja)
• Narodowy Order Honoru i Zasługi (1945, Haiti )
• Wielki Krzyż Orderu Lwa Niderlandzkiego (Ridder Grootkruis Orde van de Nederlandse Leeuw, 1945, Holandia )
• Order Chryzantemy (1960, Japonia )
• Krzyż Wojenny (1945, Luksemburg )
• Order Mohammediya (1957, Maroko )
• Krzyż Wielki Orderu Ouissama Alaouite'a (1943, Maroko)
• Order Orła Azteków I klasy (1946, Meksyk )
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (1946, Norwegia )
• Komandoria z Gwiazdą Orderu Świętego Olafa (1945, Norwegia)
• Order Pakistanu (Niszan-i-Pakistan, 1957, Pakistan )
• Order Manuela Amadora Guerrero (1956, Panama )
• Order Vasco Nuñez de Balboa (1946, Panama)
• Krzyż Wielki Orderu Wojennego Virtuti Militari (25 września 1944, Polska )
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (18 maja 1945, Polska)
• Order Krzyża Grunwaldu I klasy (7 września 1945, Polska)
• Order Domowy Chakri (1960, Tajlandia )
• Order Nishana Iftikhara ( Tunezja )
• Krzyż Wielki Orderu Łaźni (Grand Cross Order of the Bath, 1943, Wielka Brytania )
• Order Zasługi (Order of Merit, 1945, Wielka Brytania)
• Africa Star z klamrami "8th Army" i "1st Army" (1943, Wielka Brytania)
• Wielki Krzyż Orderu Wojskowego Italii (Cavaliere di Gran Croce Ordine militare d'Italia, 1947, Włochy )
• Order Zwycięstwa (Орден «Победа», 1945, ZSRR )
• Order Suworowa I klasy (1944, ZSRR)
• Krzyż Wielki Orderu Zakonu Kawalerów Maltańskich (1952)
• I inne

Bibliografia