Dyktatura proletariatu - w doktrynie marksistowskiej forma sprawowania władzy , na etapie następującym bezpośrednio po rewolucji proletariackiej.

Myśl marksistowska

Karol Marks posługując się terminem "dyktatura" miał na myśli przejęcie środków produkcji , jak i instytucji państwowych przez reprezentantów klasy robotniczej, którzy zastąpią dawnych reprezentantów klas posiadających (obalenie "dyktatury burżuazji"). W tym okresie porewolucyjnym miało dojść do wytworzenia się zupełnie nowych struktur władzy, możliwie demokratycznych i umożliwiających wszystkim robotnikom udział w zarządzaniu zarówno środkami produkcji, jak i państwem .

W zakresie postępowania z obaloną burżuazją najbardziej wyczerpującej wypowiedź została udzielona w Manifeście komunistycznym i Zasadach komunizmu, tłumacząc, iż w zasadzie rewolucja i dalsze zmiany powinny odbywać się bezkrwawo, niemniej nie można wykluczyć, że dotychczasowe klasy posiadające będą stawiały opór przemianom, także stosując przemoc. W takim wypadku twórcy marksizmu uważali klasę robotniczą za uprawnioną do przedsięwzięcia tzw. środków nadzwyczajnych, wliczając w to terror . Zalecali jednak stałą kontrolę społeczeństwa nad zastosowanymi środkami ^[1]. Za dobry przykład dyktatury proletariatu, chociaż nie doskonały model, uważali Komunę Paryską . Podkreślali stały kontakt jej rządu z masami oraz realizowanie ich oczekiwań, a z drugiej strony całkowitą obieralność i odwoływalność jej funkcjonariuszy, kolegialność organów władzy oraz szczególne zainteresowanie przejmowaniem kontroli nad zakładami pracy przez pracowników ^[2]. Także Engels, pytany o dokładne znaczenie terminu "dyktatura proletariatu" wskazywał, że najlepiej można go zrozumieć studiując dzieje Komuny ^[3].

Leninizm

Zastanawiając się nad formą ustroju państwowego, jaka mogłaby po rewolucji zastąpić w Rosji carat, Włodzimierz Lenin rozwijał marksistowską koncepcję dyktatury proletariatu, doszukując się analogii między obieralnymi organami władzy czasów Komuny Paryskiej a radami robotniczymi, jakie powstawały w Rosji w czasie rewolucji 1905 r. . W odróżnieniu jednak od Marksa, którzy kwestiom ewentualnych politycznych represji poświęcili niewiele miejsca, Lenin uznał aparat bezpieczeństwa za kluczowy dla dokonywania w Rosji dalszych społecznych przemian. Równocześnie zaznaczał, że nowy system władzy musi być oparty na systemie rad robotniczych, żołnierskich i chłopskich, zaś gospodarka miała znajdować się pod kontrolą pracowniczą ^[4].

Praktyka

W praktyce po śmierci Lenina ( 1924 ) i przejęciu władzy przez Stalina termin dyktatura proletariatu zaczął być stosowany w znaczeniu poważnie uproszczonym. Akcentowano przyzwolenie na stosowanie terroru, który zaczął służyć umocnieniu władzy partii, a następnie jednostek, a nie jakimkolwiek interesom społecznym. Schemat ten powtarzały w ślad za ZSRR państwa satelickie. Faktem stała się prawdziwa dyktatura , polegająca na nieograniczonej władzy wąskiej grupy, która nie miała wiele wspólnego z oddaniem władzy w ręce klasy robotniczej w pierwotnym rozumieniu.

Przypisy

1. ↑ Manifest Komunistyczny
2. ↑ Fragment Wojny domowej we Francji poświęcony organizacji Komuny Paryskiej
3. ↑ Postscriptum Engelsa z 1891 r. do Wojny domowej we Francji
4. ↑ Leninowska koncepcja państwa w dziele Państwo a rewolucja