Miłoszyce – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim , w powiecie oławskim , w gminie Jelcz-Laskowice .

W latach 1946-1975 oraz 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do granic województwa wrocławskiego .

Nazwy wsi

Etymologia nazwy wsi nie ustalona.

• Olezci - 1245,
• Mileschit - ok. 1305,
• Melaschitz - 1337,
• Meleschwitz - 1795,
• Meleschwitz (1360 - Meleschicz) - 1845,
• Meleschwitz - 1876,
• Fünfteichen (Pięć Stawów) - od 26 stycznia 1937^[1],
• Miłoszyce - od 1945.

Historia

Najdawniejsze dzieje Miłoszyc

Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy 9 sierpnia 1245 roku w dokumencie papieża Innocentego IV , w którym potwierdza on stan posiadania biskupstwa wrocławskiego, w tym wieś Olezci (Miłoszyce). Ponownie nazwa miejscowości pojawia się jako Meleschit około 1305 r. w Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis . W 1337 roku król Jan czeski zatwierdza Thammowi von Stertza wszystkie prawa do Miłoszyc, których udzielił mu wcześniej książę Henryk VI . Kościół parafialny wymieniony po raz pierwszy w akcie notarialnym wystawionym w Oleśnicy w 1399 roku. Obecny, barokowy zbudowany został w latach 1714-1715.

Panowanie pruskie i sekularyzacja dóbr kościelnych

Miłoszyce to jedna z najstarszych wsi w rejonie, do 1810 r. stanowiąca własność biskupów wrocławskich. Następnie znajdujący się tu folwark klasztorny oraz związane z nim dobra przechodzą na rzecz skarbu państwa.

Mniej więcej w tym okresie wieś liczyła około 60 domów zasiedlonych przez blisko 380 mieszkańców. Oprócz katolickiego kościoła i szkoły mieściła się tu karczma. Działał kowal i rzeźnik. W poł. XIX wieku wzmiankowany jest ponadto pałac. Rozwijał się handel oraz hodowla owiec. Systematycznie, acz niezbyt szybko wzrastała liczba domów i mieszkańców.

Związana układem komunikacyjnym ze starą drogą z Laskowic do Wrocławia, w stosunku do innych miejscowości (być może jako siedziba parafii katolickiej) zajmowała miejsce centralne. Świadczy o tym promienisty układ rozchodzących się z niej dróg. Najstarsza część wsi ma formę owalnicy , której środek zajmuje kompleks stawów. Po jego bokach biegną dwie drogi zbiegające się na początku i końcu. Zapewne od najdawniejszych czasów pionową dominantę wsi stanowił kościół parafialny, akcentujący zarazem jej oś podłużną, wyznaczoną przez zespół stawów. Zgodnie ze starą tradycją tworzył on układ sprzężony z położonym obok, po stronie wschodniej folwarkiem i domem jego właściciela.

Spora część wsi, zwłaszcza po stronie północno-zachodniej zachowała pierwotny szczytowy, częściowo zwarty charakter zabudowy, oraz podział działek rolnych. Po przeciwległej stronie południowo-wschodniej, w której przeważają budynki późniejsze, z początków XX w. występuje układ luźny, mieszany. Zapewne już w I połowie XIX w. wieś zaczęła się także rozrastać wzdłuż drogi Laskowice-Wrocław, przecinającej jej pn. wschodni kraniec. Wytyczono drogę w kierunku pn. wschodnim do Dziupliny , gdzie powstała kolonia Miłoszyce Małe .

Prawdopodobnie ok. 1830 r. przy drodze do Laskowic założony został cmentarz. Na przeciwległym krańcu wsi, w związku z wybudowaną w 1868 r. Koleją Prawego Brzegu Odry, wzniesiono budynek stacyjny, połączony ze wsią odcinkiem dawnej drogi do Łęgu, obsadzonym starymi lipami i akacjami. U południowo-zachodniego wylotu głównej drogi miejskiej, w pobliżu znajdującego się tam stawu, wzniesiony został z pocz. XX w. niewielki szpital bonifratrów (dzisiaj dom zakonny elżbietanek ).

W 1876 roku znajdujący się we wsi majątek ziemski należał do Ferdynanda Wandrepa, w 1905 roku do wdowy Marty Langhans z domu Kroschel. Około 1917 roku ulega on parcelacji. Do czasów II wojny światowej wzmiankowane są tu dwie niewielkie posiadłości: dobra klasztorne szpitala bonifratrów, dom zakonu elżbietanek i resztówka dóbr rycerskich. Działała szkoła ludowa i świetlica wiejska.

Lata 1900-1945

W latach 1900 - 1909 wybudowano we wsi stację kolejową i linię normalnotorową łączącą Opole z Wrocławiem Głównym. w latach późniejszych dobudowano odgałęzienie tej linii z Miłoszyc do Wrocławia Nadodrze. W czasie działań wojennych w 1945 r. zniszczony został most na Odrze za Czernicą Wrocławską i aż do lat 50. linia do Wrocławia Głównego nie funkcjonowała. Ruch kolejowy wznowiono 6 sierpnia 1945 r. na linii Opole - Miłoszyce - Wrocław Nadodrze.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego nastąpił rozrost wsi wzdłuż dróg w części południowo-wschodniej i powstało po drugiej stronie torów kolejowych osiedle domków jednorodzinnych (niem. "Siedlung"), dzisiejsze ul. Długa i Ratowicka.

Podczas II wojny światowej dla potrzeb budowy i prowadzenia produkcji nowej fabryki zbrojeniowej Kruppa "Berthawerke", na skraju wsi działał niemiecki obóz pracy przymusowej - Arbeitslager Fünfteichen , podobóz męski. Założony 15 października 1943 , a zlikwidowany 21 stycznia 1945 r. Tegoż dnia zwołano w obozie ostatni apel więźniów. Rozdano im po kawałku chleba i kiełbasy i zmuszono 6 tysięcy więźniów do wymarszu do obozu Groß-Rosen . W trakcie tzw. Marszu śmierci Fünfteichen - Gross Rosen Niemcy zamordowali około 2 tysięcy więźniów. Oprócz tego w obozie pozostało 800 więźniów, którzy byli w szpitalu. Część z tych osób zmarła i została pochowana w sąsiednim lasku, resztę oswobodzili żołnierze sowieccy (wg. [1] ) został zajęty przez Armię Radziecką 23.01.1945 r. W lasku opodal byłego obozu znajduje się masowy grób ok. 8000 jego więźniów zamęczonych przez okres funkcjonowania obozu. Miejsce to upamiętnia skromny pomnik z płytą pamiątkową.

Okres powojenny

Sowieci rozpoczęli "zagospodarowywanie" terenu nieznacznie zniszczonej fabryki "Berthawerke" Kruppa. Od tej pory aż do końca I kwartału 1947 roku trwał demontaż i wywózka maszyn oraz kompletnych linii produkcyjnych do ZSRR (prawdopodobnie w okolice Smoleńska). Wg. informacji ówczesnej polskiej obsługi stacji PKP w Laskowicach Oławskich, teren fabryki opuściło ponad 160 składów (transportów) kolejowych z jej wyposażeniem. Na Wigilię 1945 r. na stacji PKP w Miłoszycach miał miejsce głośny wypadek, kiedy powracający do domów z wojny pasażerowie jadący na dachach wagonów zostali zmieceni przez konstrukcję nadziemnego przejścia stacyjnego. Kilkanaście osób wtedy zginęło a wiele odniosło ciężkie rany. Dla ochrony polskich osadników przed panoszącymi się żołnierzami armii czerwonej w pierwszej połowie 1946 r. w miejscowym folwarku Braci Bonifratrów skoszarowano jednostkę Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego Wojska Polskiego. Do roku 1948 funkcjonował również sowiecki obóz dla jeńców niemieckich (więzienie NKWD?) w barakach po byłym hitlerowskim obozie koncentracyjnym KL Fünfteichen . Po przejęciu fabryki przez polską administrację w II połowie 1947 roku, na jej terenie zainstalowały się trzy polskie przedsiębiorstwa handlowe , które prowadziły swoją działalność do utworzenia Jelczańskich Zakładów Samochodowych w Jelczu. W latach 1960/70 rozebrano zabytkowy mur otaczający kościół, na zapleczu którego w poprzek osi podłużnej wsi wzniesiono nowoczesny budynek szkolny. Domy we wsi są murowane, w ogromnej większości parterowe, prostokątne z wysokimi dwuspadowymi dachami. Dominantę pionową stanowi kościół z wysoką wieżą oraz położony w jego pobliżu dwór folwarczny. Luki w starszej zabudowie mieszkalnej uzupełniają w tej chwili domki jednorodzinne i dwa powstające duże osiedla mieszkalne: jedno przy wyjeździe na Wrocław tzw. "Przylesie" i drugie "Słoneczne" w okolicy cmentarza w stronę Jelcza-Laskowic.

Kościół otoczony jest starym cmentarzem na którym rosną dęby i lipy. Zachował się tu grobowiec von Sauermów, kamienne rzeźby z końca XIX w. oraz piaskowcowa Madonna z Dzieciątkiem z końca XIV w. Kamienne grupy rzeźbiarskie z końca XIX w. zdobią również położony za wsią nowszy cmentarz, porośnięty starymi lipami i klonami. W środkowej części wsi zachował się rząd starych lip, rosnących wzdłuż drogi głównej. Rosną one także przy początkowym odcinku drogi do Laskowic. Droga do Dziupliny wysadzana jest jednostronnie topolami i wierzbami.

Na ulicy Polnej, przed domem zakonnym sióstr elżbietanek zachowała się nawierzchnia z granitowej kostki.

Polonia Miłoszyce

Polonia Miłoszyce (pełna nazwa LKS "Polonia" Miłoszyce) - klub piłkarski grający aktualnie w Klasie A (6 liga). Klub został założony w 1953, pierwszy mecz rozegrano w 1954. Polonia wygrała wtedy 11:0 z Dziupliną. Nazwa "Polonia" wzięła się od Polonii Bytom , która wtedy odnosiła największe sukcesy.

W 2001 "Polonia" awansowała do Ligi Okręgowej (5 liga), lecz nie utrzymała się tam nawet przez jeden sezon. W 2007 roku, drużyna z Miłoszyc była bliska drugiego awansu do 5 ligi, lecz przegrała w decydującym meczu z drużyną z Wiązowa 1:3

Przypisy

Literatura

• Bokajło W. Proces narodowościowej transformacji Dolnoślązaków do początku XX wieku. WUW, W-w 1993.
• http://www.wroclaw-powiat.wfp.pl/news.php?id=7993&rodzaj=2 M. Wieteska, 2008: Marsz Śmierci. 29 I 2008

Linki zewnętrzne

• Miłoszyce
• Zdjęcia lotnicze 1939-1945 okolic Miłoszyc
• Miłoszyce z satelity
• Mapy i zdjęcia satelitarne (Google) w Wikimapii
• Parafia Rzymskokatolicka pw. Świętego Mikołaja w Miłoszycach (w Galerii zdjęcia zabytkowego kościoła i cmentarza)