Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Dzik

Dzik

Dzik
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ssaki
Podgromada ssaki żyworodne
Szczep łożyskowce
Rząd parzystokopytne
Rodzina świniowate
Rodzaj Sus
Gatunek dzik
Nazwa systematyczna
Sus scrofa[1]
Linnaeus , 1758
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]

Zasięg występowania

Kolorem zielonym zaznaczono pierwotny zasięg występowania dzika, niebieskim – obszary introdukcji

Dzik (Sus scrofa) – gatunek dużego, lądowego ssaka łożyskowego z rzędu parzystokopytnych . Sus scrofa jest jedynym przedstawicielem dziko żyjących świniowatych w Europie. Jest przodkiem świni domowej [3].

Dzik jest popularnym zwierzęciem łownym i jako taki doczekał się w języku myśliwych wielu szczegółowych określeń, pozwalających w krótkich słowach opisać zwierzę i jego zachowanie. Z czasem część tej terminologii weszła do języka codziennego, a także języka zoologów[4]. W Polsce dzik jest pospolitym przedstawicielem tzw. zwierzyny czarnej, podlega sezonowej ochronie . Samica dzika nazywana jest lochą, samiec odyńcem, a młode warchlakiem, warchlak o charakterystycznym paskowym umaszczeniu – pasiakiem.

Spis treści

Występowanie i biotop

Występowanie

Zmiany zasięgu występowania

Pierwotnie[] dzik występował w Europie , północnej Afryce (góry Atlas ) i Azji , aż po Japonię na wschodzie i Indonezję ( Archipelag Malajski ) na południowym wschodzie[]. Jako zwierzyna dzik został najprawdopodobniej introdukowany przed wiekami przez człowieka na Sardynii , Korsyce i Andamanach [5]. Na pewno ze współczesnej introdukcji pochodzą populacje w Australii , Nowej Zelandii , obu Amerykach , południowej Afryce i na wielu wyspach oceanicznych[].

W Afryce przed kilkoma stuleciami dzik występował licznie na północ od Sahary oraz w dolinie Nilu , aż po obszary na południe od Chartumu w Sudanie . Dziś gatunek ten jest w północnej Afryce rzadki. Podgatunki, które żyły niegdyś od południowej Turcji po Palestynę (Sus scrofa libycus), jak i od Egiptu po Sudan (Sus scrofa barbarus), uważa się za wymarłe. Na Półwyspie Arabskim dzik występuje jedynie na skrajnej północy.

Dziki introdukowane na Florydzie

Obszar występowania zmieniał się w przeciągu stuleci kilkakrotnie, w zależności od zmian klimatycznych jak i wpływów antropogenicznych . Podczas okresów chłodu obszar ten przesuwał się na południe, w okresach cieplejszych w kierunku północnym[]. W ostatnich stuleciach na wielkość obszaru występowania wpływała przede wszystkim intensyfikacja rolnictwa , jak i związany z tym wzrost polowań. W Wielkiej Brytanii dzik został wytępiony w XVII wieku, jednak wiele dzików hodowlanych uciekło z farm i wracają na niektóre tereny dawnego występowania ( Kent , East Sussex , Dorset )[6]. W Danii ostatnie osobniki upolowano na początku XIX wieku. Do roku 1900 dzik znikł w Tunezji i Sudanie, do 1940 w wielu regionach Niemiec , Austrii , Szwajcarii i Włoch . Zwierzę wytępiono również w Szwecji . W latach 70. XX wieku i później małe grupy dzików pouciekały jednak z zagród i obecnie populację w południowej Szwecji ocenia się na 50000–70000 osobników. Parlament ( Riksdag ) zaliczył niedawno dziki do fauny szwedzkiej. W ograniczonym stopniu zezwolono na polowania[].

Jeszcze w początkach XX wieku dzik był w Polsce uważany za szkodnika jako sprawca szkód w uprawach rolnych. Nie obowiązywały żadne zasady ochrony gatunku, nie obowiązywały okresy ochronne i nie prowadzono dokarmiania. W latach 1930-tych liczebność dzika w kraju spadła do zaledwie około 16 tysięcy. Jeszcze w latach 1950-tych dzik prawie nie występował w centralnej i wschodniej części Polski. Wzrost liczebności populacji tego gatunku w późniejszych latach związany jest przede wszystkim z powstaniem upraw wielkołanowych. W roku 2006 liczebność na terenie Polski wynosiła ok. 177 tys. z czego 138 tys. osobników zostało zabitych przez myśliwych. Powrót do większej dzików pozytywnie wpływa na rozwój ekosystemu, m.in. poprzez redukcję liczby larw owadzich szkodników zimujących w ściółce lub spulchnianie gleby, jest jednak ograniczany ze względu na interesy rolników (dochody z upraw) oraz myśliwych (dochody z łowiectwa)[7].

Obecny obszar występowania

Obecny, naturalny zasięg występowania dzika obejmuje tereny od północnych krańców Afryki przez środkową i południową Eurazję . Gatunek nie występuje na północy Półwyspu Skandynawskiego , Finlandii i północnej części Rosji [8]. Na Sachalinie odkryto jedynie jego kopalne pozostałości. Nie występuje również w suchych pustyniach Mongolii , wysokich górach Azji Środkowej , jak i na Wyżynie Tybetańskiej [].

W Polsce bardzo licznie występuje na terenie całego kraju, w Tatrach nieliczny, dochodzi do górnej granicy lasu , powyżej 1400 m n.p.m. [9]. Największe odnotowane przez inspekcje lasów państwowych skupisko dzików w Polsce znajduje się w Siecieborzycach [].

Środowisko

Dzik jest eurytopem , unika tylko terenów otwartych i górskich. Zasiedla głównie obszary o dużej lesistości, ponieważ w lasach znajduje pokarm oraz schronienie. Idealnym siedliskiem dla niego są lasy liściaste i lasy mieszane , gdzie znajduje się najwięcej typowego dla niego pokarmu. Optymalnym środowiskiem dla tego gatunku są prawdopodobnie lasy łęgowe . Dzik dzięki swej plastyczności ekologicznej jest jednym z najważniejszych i najliczniejszych dużych ssaków naszej strefy klimatycznej[]. Obserwuje się pojawianie dzików, w tym loch z warchlakami, na terenie miast (np. Świnoujście), gdzie przychodzą, aby żerować w śmietnikach i na wysypiskach.

Charakterystyka

Morfologia

Szkielet
Czaszka

Duży ssak o krępej budowie, z silnie rozwiniętą przednią częścią ciała i wyraźnie niższym zadem. Przeciętnie osiąga 1,1-1,5 m, a największe osobniki do 2 m długości ciała bez ogona. Na krótkiej, grubej i muskularnej szyi osadzony jest klinowaty łeb o małej mózgowioczaszce i dużej trzewioczaszce. Oczodół otwarty – bez pierścienia kostnego występującego u większości parzystokopytnych[10]. Część przedoczna wyciągnięta w długi ryj (gwizd). Przednią krawędź ryja tworzy chrzęstna płytka nosowo-wargowa, tzw. tarcza ryjowa, zwana przez myśliwych tabakierą. Tarcza ryjowa jest naga, silnie unerwiona i dobrze umięśniona, nawilżana wydzieliną gruczołów tarczy ryjowej.

Racice i szpile

Wysoko osadzone, stojące uszy (słuchy) w kształcie trójkąta są silnie owłosione. Oczy dzika (świece) są małe, brunatne i wysoko położone. Silne, czteropalczaste nogi (biegi) średniej długości. Palce środkowe (III i IV) są większe i dłuższe, zakończone racicami , a palce zewnętrzne (II i V) mniejsze i krótsze, zakończone stosunkowo dużymi raciczkami (szpilami) o półksiężycowatym kształcie. Na twardym terenie raciczki nie dotykają podłoża, natomiast na miękkim pozostawiają charakterystyczny ślad.

Na końcu stosunkowo długiego ogona znajduje się pęk długich włosów (chwost). Skóra dzika ma czarny kolor. Pokryta jest okrywą włosową złożoną z twardej, elastycznej szczeciny (pióra) oraz gęstych włosów wełnistych. Samice mają po 6 par sutków .

Podstawowe dane
Długość ciała90-200 cm[11]
Wysokość w kłębie 55–110 cm[11]
Długość ogona15–40 cm[11]
Masa ciała samce 54–320 kg
samice 35-140 kg[11]
Dojrzałość płciowa 8–20 miesięcy[12]
Okres godowy od listopada do stycznia
Ciąża 108–120 dni[8]
Liczba młodych
w miocie
zwykle 3–4,
maks. do 12[13]
Długość życia27 lat[12]
Liczba chromosomów36–38[11]

Ubarwienie dzika jest zmienne, latem ciemniejsze. Może przechodzić od niemal czarnego przez brązowoczerwone po płowe. Z powodu zwyczaju tarzania się w błocie jest zbliżone do barwy gleby występującej w rejonie życia osobnika. Niekiedy sierść na bokach jest tak pozlepiana żywicą, że tworzy pancerz zwany usmołem. Młode dzika, warchlaki, do 3–4 miesiąca życia mają wzdłuż tułowia czarne pasy (stąd nazwa pasiak).

U tego gatunku jest wyraźnie zaznaczony dymorfizm płciowy . Odyniec (samiec) jest znacznie większy od lochy (samicy), a w starszym wieku bardzo rozrastają mu się fajki (kły górne). Dolne kły, zwane szablami, krzyżują się z fajkami i tworzą bardzo groźny oręż tego zwierzęcia. Sus scrofa ma największą spośród lądowych ssaków łożyskowych liczbę zębów. W uzębieniu występują wszystkie kategorie zębów, zarówno w łuku górnym jak i dolnym. Zęby boczne są typu bunodontycznego.

Wzór zębowy I C P M
44=3143
3143

Zmysły

Najczulszym zmysłem dzików jest węch . Mają także bardzo dobrze rozwinięte zmysły dotyku , smaku i słuchu . Wzrok tych zwierząt jest prawdopodobnie dobry, chociaż przez rozłożenie oczu po bokach głowy nie widzą dobrze tego, co dzieje się z przodu ciała[13].

Tryb życia

Dziki w błotnistym środowisku
Dziki w środowisku miejskim

Zwierzę stadne , żyjące w grupach rodzinnych nazywanych watahami . W skład gromady wchodzi od kilku do dwudziestu osobników obu płci: stara locha – przewodniczka – oraz lochy z warchlakami (młode do osiągnięcia dojrzałości płciowej). Pozostałe osobniki są słabiej związane ze stadem. Odyńce rzadko wiążą się z grupą, zwykle bytują samotnie. Watahy przebywające na wspólnych żerowiskach tworzą zgrupowanie liczące do 100 osobników.

Dziki w ciągu dnia odpoczywają w barłogach lub tarzają się w błocie. Wieczorem osobniki wyruszają na żer i pod osłoną nocy wychodzą z lasu na pola. Mogą być szkodnikami upraw.

Biegają kłusem , galopem lub skokami. W galop zrywają się rzadko i potrafią nim przebiec tylko kilkaset metrów. Dobrze pływają, dlatego występują na jeziornych i rzecznych wyspach.

W stadzie dziki bardzo lubią czyścić sobie nawzajem skórę, czochrając się o pnie drzew. Czasem leżą w barłogu bardzo stłoczone. Dzik jest agresywnym zwierzęciem i w niektórych sytuacjach odważnie szarżuje na wroga. Lochy z potomstwem są szczególnie niebezpieczne.

Pożywienie

Plik wideo

Gdańsk Stogi – las koło plaży (luty 2009)

Problem z odtwarzaniem pliku? Zobacz .

Dzik jest typowym wszystkożercą. Żywi się m.in. żołędziami , orzeszkami buczynowymi . Jest utrapieniem rolników – ryjąc, potrafi poczynić wielkie szkody, zwłaszcza w uprawach roślin bulwiastych. W runie znajduje dżdżownice, owady, gryzonie, których nory odnajduje węchem, kłącza roślin, grzyby. Zjada nawet padlinę. Zdobywa pokarm głównie przekopując ziemię swym wrażliwym, wydłużonym ryjem (gwizdem).

Rozród

Locha z warchlakami
Warchlak

Okres godowy , zwany u dzików huczką, w strefie klimatu umiarkowanego trwa zimą – od listopada do stycznia. W cieplejszych regionach gody mogą się odbywać o każdej porze roku. Odyńce często staczają pomiędzy sobą walki o dostęp do samic.

Faza estrus u samicy trwa 21 dni. Przez 3 kolejne dni locha jest zdolna do zapłodnienia . Po 16–20 tygodniowej ciąży samica może wydać na świat nawet 12 młodych w jednym miocie . Zwykle rodzi 4–8, przy czym liczebność młodych w miocie rośnie z wiekiem samicy. Przed porodem locha układa sobie z roślin, ukryte w bezpiecznym miejscu, legowisko, zwane barłogiem .

Warchlaki rodzą się z otwartymi oczami i przez pewien czas pozostają w barłogu, ogrzewając się wzajemnie ciałami. Młode dziki są bardzo nieodporne na niskie temperatury i jak na parzystokopytne mocno uzależnione od troskliwej opieki matki. W ciągu pierwszych dni walczą o miejsce przy sutkach , ale później ustala się już hierarchia karmienia. Po kilkunastu dniach ruszają za matką i rozpoczynają samodzielne żerowanie. Ssą lochę przez 3 miesiące. Po 10 miesiącach wyglądają już jak osobniki dojrzałe. Dziki w naturze dożywają 40 lat.

Podgatunki i mieszańce

Dotychczas wyróżniono kilkadziesiąt podgatunków dzika. Poniżej przedstawiono najczęściej akceptowane przez badaczy[14], w nawiasach podano orientacyjny zasięg występowania danego podgatunku:

  • Sus scrofa scrofa – dzik środkowoeuropejski – podgatunek nominatywny (Europa)
  • Sus scrofa algira (zachodnia Afryka)
  • Sus scrofa attila (południowo-wschodnia Europa po Kaukaz)
  • Sus scrofa cristatus (Indie i Indochiny)
  • Sus scrofa davidi (Azja Południowa)
  • Sus scrofa leucomystax (Chiny)
  • Sus scrofa libycus (Turcja, Palestyna, Uzbekistan i Kazachstan)
  • Sus scrofa majori (Włochy)
  • Sus scrofa meridionalis (Andaluzja, Sardynia i Korsyka)
  • Sus scrofa moupinensis (południowo-wschodnia Azja)
  • Sus scrofa nigripes (Azja Środkowa)
  • Sus scrofa riukiuanus ( Wyspy Nansei )
  • Sus scrofa sibiricus (Syberia, Mongolia)
  • Sus scrofa taivanus (Tajwan)
  • Sus scrofa ussuricus (Mandżuria)
  • Sus scrofa vittatus – dzik azjatycki (Indonezja)
Ślad na śniegu

Niektórzy autorzy[15][16] proponują uznać tylko cztery z wymienionych podgatunków:

  • Sus scrofa scrofa (Europa, Afryka Północna i zachodnia Azja)
  • Sus scrofa cristatus (od Azji Mniejszej do Indii)
  • Sus scrofa ussuricus (północna Azja i Japonia)
  • Sus scrofa vittatus (Indonezja i część Azji Południowo-Wschodniej)

Wśród podgatunków dzika często jest wymieniana pod nazwą Sus scrofa domestica lub Sus domestica – świnia domowa. Świnia domowa jest udomowioną formą dzika, a nie jego podgatunkiem. Jej naukowa nazwa to Sus scrofa f. domestica, gdzie "f." jest skrótem od słowa "forma".

Sus scrofa może krzyżować się ze świnią brodatą (Sus barbatus) i świnią celebeską (Sus celebensis)[11]. Hybrydy dzika i świni domowej nazywane świniodzikami dają płodne potomstwo.

Znaczenie

Rola w ekosystemie

Dziki poszukujące pokarmu wśród rozrzuconych przez nie śmieci na skraju Berlina

Dziki odgrywają istotną rolę w ekosystemach leśnych i polnych. W poszukiwaniu pokarmu zdzierają wierzchnie warstwy gleby, spulchniając ją i mieszając ze ściółką. Dziki zjadają padlinę, gryzonie oraz larwy i poczwarki owadów, w tym wielu szkodników lasu, przez co przyczyniają się do przywrócenia równowagi ekologicznej między światem owadów a drzewostanem. Zjadają również chore ssaki i ptaki, ograniczając w ten sposób przenoszenie chorób[17]. Młode dziki stanowią pokarm wielu drapieżników.

Znaczenie gospodarcze

Z gospodarczego punktu widzenia dziki wyrządzają sporo szkód w przyleśnych uprawach rolnych oraz łąkach. W Polsce wyrządzają szkody zwłaszcza w uprawach roślin okopowych (ziemniak, burak, rzepa i marchew), zbożowych i bobowatych[11]. W lasach niszczą mrowiska.

Trofeum myśliwskie – oręż dzika, czyli fajki i szable

Dziki są zwierzętami łownymi zaliczanymi do zwierzyny grubej – czyli takiej, do której strzela się kulą, a nie śrutem – i tzw. zwierzyny czarnej . Poławiane przez człowieka głównie dla mięsa. Przed wynalezieniem materiałów syntetycznych ze skóry dzików wykorzystywano szczecinę. Wyprawiona skóra oraz kły dzików – w gwarze myśliwskiej nazywane orężem – stanowią cenione trofea łowieckie. Kępki włosów pobierane z grzbietu dzika są wykorzystywane przez myśliwych jako element dekoracyjny do kapelusza[18].

Udomowienie

Udomowioną formą dzika jest świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) opisywana często pod nazwą Sus domestica, choć nie jest odrębnym gatunkiem.

Świnia domowa z warchlakami

Dokładny czas i miejsce domestykacji dzika nie są znane. Przypuszczalnie, ok. 11 tys. lat temu (9 tys. lat p.n.e. ) niezależnie od siebie zostały udomowione dwa jego podgatunki: europejski i azjatycki. Już Karol Darwin wyróżnił wśród udomowionych świń dwie podstawowe formy, które traktował jako odrębne gatunki i opisał pod nazwą Sus scrofa dla formy europejskiej i Sus indicus dla azjatyckiej[19]. Badania genetyczne sugerują, że udomowienie miało miejsce w Chinach i na Bliskim Wschodzie, skąd świnie trafiły do Europy. Odkrycia na stanowiskach archeologicznych w Turcji wskazują na nasilenie relacji pomiędzy ludźmi a dzikami w drugiej połowie IX tysiąclecia p.n.e. Istnieje przypuszczenie, że w Europie rozwinęły się dwie linie rozwojowe świń, co może oznaczać, że poza Chinami istniały inne ośrodki domestykacji[20]. Badacze próbują ustalić, czy udomowione świnie pojawiły się w jednym miejscu na świecie i zostały szeroko rozprzestrzenione, czy też – na co wskazują wyniki dotychczasowych badań – wraz z rozwojem cywilizacji rozprzestrzeniła się "technologia" udomowienia dziko żyjących świniowatych i wiedza ta została wykorzystana w wielu regionach Europy i Azji[21].

Chów dzików

Dzik z hodowli w Białobrzegach

Walory mięsa z dzika oraz łatwość jego utrzymania na terenie zamkniętym skłania ludzi do prowadzenia chowu dzików niezależnie od chowu wielu ras świni domowej. W Polsce do prowadzenia chowu dzików wymagana jest zgoda ministra właściwego do spraw środowiska[22].

Zagrożenia i ochrona

W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Sus scrofa został zaliczony do kategorii LC (least concern – niskiego ryzyka)[23], a występujący na japońskich Wyspach Nansei (Riukiu) podgatunek S. s. riukiuanus w kategorii VU (vulnerable – narażony na wyginięcie )[24].

Na dziki poluje wiele drapieżników, m.in. wilki , niedźwiedzie , duże koty , krokodyle , węże, jednak największym zagrożeniem pozostaje człowiek[13].

W polskim prawie łowieckim dzik jest objęty ochroną sezonową. Według przepisów obowiązujących od października 2009, w okresie od 16 stycznia do 14 sierpnia nie można przeprowadzać polowań na lochy[25]. Polowania zbiorowe na dziki można prowadzić w terminie od 1 października do 15 stycznia (rozporządzenie Ministra Środowiska). Liczebność polskiej populacji dzika szacowana jest obecnie na ok. 250 tys. osobników (dane GUS na podstawie inwentaryzacji z marca 2009 r.; źródło: Łowiec Polski 5/2010).

Ze względu na ryzyko zarażenia ciężką chorobą pasożytniczą , jaką jest włośnica , mięso z dzika należy przed spożyciem poddawać badaniu weterynaryjnemu[26].

Dziki są podatne na zakażenie wirusem ASF (w Polsce nie występuje). Są nosicielami herpeswirusa świń, wywołującego u nich chorobę Aujeszkyego [27].

Ciekawostki

Stado dzików na grudziądzkim osiedlu Strzemięcin (2007)

Jedną z bardziej znanych legendarnych mistyfikacji jest tzw. Hogzilla – monstrualnych rozmiarów dzik. W rzeczywistości mierzył on 2,25-2,4 m, a nie jak przypuszczano 3,60 m, i ważył ok. 360 kg, a nie ok. 450 kg. Został upolowany 17 czerwca 2004 przez amerykańskiego myśliwego Chrisa Griffina. Hogzilli został poświęcony film dokumentalny wyemitowany w 2005 r. w kanale telewizyjnym National Geographic .

Dzik w kulturze

Religia

Mitologie

Dzik był obecny w większości mitologii powstałych na terenie jego występowania. W Babilonii był przedstawiony jako posłaniec bogów, a jego mięso było objęte w określonych dniach zakazem spożywania. U ludów celtyckich zwierzę to symbolizowało druidów , szanowano je za to, że żywiło się żołędziami świętego dębu i stworzonymi przez pioruny truflami . Jego mitologicznym przeciwnikiem był niedźwiedź . Z powodu odstającej szczeciny przypominającej promienie, dzik był kojarzony ze Słońcem i towarzyszącymi mu bóstwami (np. Apollem ), ale i z mrokiem, zimą ( Set ).

W mitologii skandynawskiej bóg płodności Freyr związany był z dzikiem. Posiadał on przedstawiciela tego gatunku, odyńca stworzonego przez karły ze złota, zwanego Gullinbursti. W Walhalli bohaterowie skandynawscy jedli mięso dzika Andhrimnira, by posiąść jego siłę.

W mitologii greckiej , poza Apollem, dzik symbolizuje Aresa , Artemidę , Hermesa , Posejdona . Zabicie dzika erymantejskiego było jedną z prac Heraklesa , greccy herosi polowali także na dzika kalidońskiego . Dziki były też uosabiane z uczciwością. W Iliadzie Agamemnon przysięga nad ciałem ofiarowanego bogom dzika[28].

Dzik w wielu mitologiach był też przyczyną śmierci bóstw i bohaterów, m.in. Ozyrysa , Adonisa , Zeusa kreteńskiego, Ankajosa, Diarmuida .

W hinduiźmie w dzika wciela się Wisznu .

U Słowian połabskich istniał mit o olbrzymim, straszliwym odyńcu, jego tarzanie się w kałuży zwiastowało wojnę [29].

Totemiczną rolę dzika podkreśla duża liczba jego wotywnych brązowych przedstawień z różnych części Europy.

Dzik występuje także w legendzie o powstaniu Kielc. Według tej legendy Kielce swą nazwę wywodzą od dorodnych kłów jakiegoś wielkiego stworzenie - najprawdopodobniej dzika. W sercu Kielc na pamiątkę tego wydarzenia znajduje się pomnik dzika o wdzięcznej nazwie "Kiełek"

Dzik w czasach antyku posiadał cechy walecznego wojownika, jak i potwora, budzącego grozę. Określano go takimi słowami jak np. acer (gwałtowny), ferox (zapalczywy), ferus (dziki), fremens (warczący), fulmineus (piorunujący), rubicundus (porywczy), suevus (wściekły), spumans (toczący pianę), torvus (groźny), videntus (brutalny).

Judaizm i chrześcijaństwo

W judaizmie dzik jest symbolem wrogów Izraelitów . W Starym Testamencie jest przedstawiony jako niszczyciel winnicy bożej (Zrył ją dzik z lasu, a odyniec spasł ją[30]). Podejście to kontynuuje tradycja chrześcijańska, uosabiając dzika z diabłem.

Historia

Już pierwsze okręty bojowe miały na dziobach wyrzeźbiony wizerunek dzika, ponieważ zwierzę to ryje ziemię, tak jak statek fale. Zwierzę to było symbolem króla Ryszarda III . Na znak gościnności umieszczano jego łeb nad drzwiami oberży.

Głównie za sprawą ignorancji kościoła katolickiego zmieniano starsze podania i mity, jak np. opowieść o królu Arturze, który w pierwotnej wersji ściga białą lochę, natomiast od XII w, według powieści Chretiena de Troyes, poluje już na białego jelenia. I tak, rodzi się topos, który podejmowany będzie przez wielu następców.

Wg niektórych historyków i badaczy pierwotnie wierzono że to właśnie samica dzika (locha) wykarmiła Romusa i Romulusa. Z upływem czasu zastąpiono ją wilczycą.

Sztuka

W sztuce dzik jest symbolem rozpusty, przeciwnikiem czystości i jednorożca .

Heraldyka

W heraldyce dzik był symbolem rycerstwa, walki do ostatniego tchu, wolności, brutalności.

Filatelistyka

Sylwetka dzika została uwidoczniona na polskich znaczkach pocztowych oznaczonych numerami 1491, 2107 – seria Zwierzyna i 2603[31].

Zobacz też

Przypisy

  1. Sus scrofa w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Sus scrofa . Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. )
  3. Liz Seward: Pig DNA reveals farming history . BBC News , 4 września 2007. [dostęp 2008-06-18].
  4. Nazwy używane w gwarze myśliwskiej przedstawiono w nawiasach, pismem pochyłym.
  5. Ronald M. Nowak: Walker’s Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999
  6. M.J. Goulding B.Sc. M.Sc., G. Smith B.Sc. Ph.D.: Current Status and Potential Impact of Wild Boar (Sus scrofa) in the English Countryside: A Risk Assessment. Report to Conservation Management Division C, MAFF. . March 1998. [dostęp 2007-06-21].
  7. Nawrot M., Jeziorny A., 2009. Profil biometryczny dzika (Sus scrofa L., 1758) na tle gospodarowa-nia jego populacją w Ośrodku Hodowli Zwierzyny Siemianice. Nauka Przyr. Technol. 3, 2, #68.
  8. 8,0 8,1 Dzik . Dziennik myśliwych – Łowiecki. [dostęp 26 kwietnia 2008].
  9. Paryscy Zofia i Witold, Wielka Encyklopedia Tatrzańska haslo, pol, tatry,0,0,1054.html (on line) .
  10. Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971. 
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 98. . 
  12. 12,0 12,1 Wrzosowiska i lasy mieszane. Warszawa: Świat Książki, 1999, s. 36. . 
  13. 13,0 13,1 13,2 Dewey, T. & J. Hruby: Sus scrofa ( ang. ). (On-line), Animal Diversity Web, 2002. [dostęp 26 kwietnia 2008].
  14. Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) ( ang. ). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 26 kwietnia 2008].
  15. Martin Goulding: All you need to know about wild boar ( ang. ). British Wild Boar. [dostęp 20 lipca 2008].
  16. Wild boar (Sus scrofa) ( ang. ). Trees for Life. [dostęp 20 lipca 2008].
  17. Strona internetowa Nadleśnictwa Poddębice
  18. Dzik (Sus scrofa), Strona Myśliwska Ryszarda Łosinieckiego
  19. Giuffra E. et al., The Origin of the Domestic Pig: Independent Domestication and Subsequent Introgression (format pdf) (en)
  20. Larson Greger et al., Ancient DNA, pig domestication, and the spread of the Neolithic into Europe (format pdf) (en)
  21. Domesticated pig's wild origin mapped
  22. Art. 16, pkt 2 Ustawy z dnia 13 października 1995 r. "Prawo łowieckie"
  23. Pigs & Peccaries Specialist Group 1996: Sus scrofa ( ang. ). 2007 IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 26 kwietnia 2008].
  24. Pigs & Peccaries Specialist Group 1996: Sus scrofa ssp. riukiuanus ( ang. ). 2007 IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 26 kwietnia 2008].
  25. W obowiązującym do tego czasu Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne ( Dz. U. z 2005 r. Nr 48, poz. 459 ) podany był również okres ochronny (od 1 do 31 marca) dla odyńców, wycinków, przelatków i warchlaków, jednak w rozporządzeniu ogłoszonym 22 września 2009 okres ten został zniesiony – umożliwiono polowanie przez cały rok ( Dz. U. z 2009 r. Nr 163, poz. 1303 ).
  26. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2075/2005 z dnia 5 grudnia 2005 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące urzędowych kontroli w odniesieniu do włosieni (Trichinella) w mięsie. Dziennik Urzędowy L 338 , 22/12/2005 P. 0060 – 0082
  27. Szweda Wojciech i in., Dzik europejski (Sus scrofa L.) jako rezerwuar Herpesvirus suis 1. Med.Wet. 1998 R.54 nr 8 s.541-544
  28. Iliada 19 266-268
  29. "ilekroć grożą im srogie przykrości długiej wojny domowej, wychodzi ze wspomnianego wyżej jeziora potężny odyniec z pianą połyskującą na białych kłach i na oczach wszystkich tarza się z upodobaniem w kałuży wśród straszliwych wstrząsów." – Thietmar z Merseburga, Kronika Thietmara
  30. Psalm 79, 14
  31. Archeologia w filatelistyce [dostęp 20 lipca 2008]

Bibliografia

  1. Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. . 
  2. Wrzosowiska i lasy mieszane. Warszawa: Świat Książki, 1999. . 
  3. Dzik . Dziennik myśliwych – Łowiecki. [dostęp 26 kwietnia 2008].
  4. Dewey, T. & J. Hruby: Sus scrofa ( ang. ). (On-line), Animal Diversity Web, 2002. [dostęp 26 kwietnia 2008].
  5. Dzik (Sus scrofa) . Strona internetowa Wolińskiego Parku Narodowego. [dostęp 26 kwietnia 2008].
  6. Ryszard Łosiniecki: Dzik (Sus scrofa) . Strona Myśliwska Ryszarda Łosinieckiego. [dostęp 1 sierpnia 2008].


Inne hasła zawierające informacje o "Dzik":

Mazurski Park Krajobrazowy ...

1958 m wynikiem 57,4 s. 12 lipca – do służby wszedł trałowiec bazowy ORP "Dzik" , projektu 254M. 21 lipca – funkcjonariusze PRL-owskiej Służby Bezpieczeństwa wyłamali bramę i ...

Ziemia i substancji toksycznych , utraty roślinności (przez intensywny wypas , wylesianie i pustynnienie ), zaniku Dzikiej przyrody, degradacji i utraty gleby , erozji oraz rozprzestrzeniania się gatunków inwazyjnych . Najprawdopodobniej ...

Beskid Żywiecki ...

Pojezierze Mazurskie ...

Góry Krymskie ...

Katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu ...

Czarnobyl ...

1990 hasłem „Dziedzictwo kulturalne kontynentu”. 1 czerwca – ze służby wycofano trałowiec bazowy ORP Dzik , projektu 254M. 24 czerwca – Lech Wałęsa skrytykował ostro rząd Tadeusza Mazowieckiego ...

Włosień kręty ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Dzik":

032. Ekologia biosfery (plansza 7) width=770 > Charakterystyka biomów Aligator amerykański Lasy liściaste i mieszane klimatu umiarkowanego zamieszkują sarny, jelenie, Dziki, lisy, borsuki i dawniej niedźwiedzie. W Azji w lasach występują jenoty, ...

Ssaki - die Säugetiere część 1 (plansza 5) e height=380 width=770 > Dzik – das Wildschwein Das Wildschwein ist 120-160 cm lang. Dzik ma długość 120 ...

Chów i hodowla zwierząt (plansza 6) DATA (około)w latachZWIERZĘPRZODEK 8 000 p.n.e świnia domowa(trzoda chlewna) krowa(bydło domowe) świnia - Dzikkrowy- tur 5 000 p.n.e koń - koń Przewalskiego - tarpan (leśny, stepowy) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie