Swastyka - dawny symbol dźinizmu

Dżinizm - nonteistyczny system filozoficzny i religijny który powstał w Indiach około VI wieku p.n.e. w reakcji na silnie zrytualizowany braminizm .

Etymologia

Sanskryt trl. dźina - zwycięzca, pogromca. W niektórych tekstach pojawia się także forma dżajnizm bądź dżainizm, które są błędną kalką z sanskrytu i nie zaleca się ich używania. Niektórzy używają formy dźinizm, która jest sprzeczna z zasadami polskiej ortografii, jednak zgodna z zasadami współczesnej polskiej transkrypcji języków indyjskich.

Historia

Za twórcę tej religii uważany jest Parśwa żyjący w VIII w. p.n.e., znacząco zreformował ją jednak Wardhamana Mahawira , który stworzył zbiór zasad regulujących życie wyznawców dźinizmu. Są to:

• ahinsa - powstrzymanie się od zadawania cierpienia wszelkim istotom żywym,
• satja - powstrzymanie się od kłamstwa,
• asteja - powstrzymanie się od kradzieży,
• brahmaćarja - powstrzymanie się od cudzołóstwa (w przypadku mnichów i mniszek - powstrzymanie się od wszelkich stosunków seksualnych),
• aparigraha - powstrzymanie się od posiadania własności zbędnych (w przypadku mnichów i mniszek - powstrzymanie się od posiadania wszelkiej własności).

Zasady te podkreślają wielki szacunek wyznawców dźinizmu dla wszystkich istot żywych. Dźiniści wierzą w możliwość wyrwania się z kręgu sansary - kołowrotu wcieleń, i osiągnięcia stanu wyzwolenia - mokszy . Droga do tego celu wiedzie poprzez trzy klejnoty , czyli:

• należyte spojrzenie,
• należyte poznanie,
• należyte postępowanie (co osiąga się przestrzegając pięciu wyżej wymienionych zasad).

Liczbę wyznawców dżinizmu ocenia się na ok. 4,5-5 mln (z czego 97-98% w Indiach).

Wyznawcy dźinizmu wierzą, że świat nigdy nie powstał ani nigdy się nie skończy. Przechodzi on przez cykle wznoszące lub opadające, składające się z 4 wieków. Wyższy, urdhwaloka, to świat niebiański ( loka ), składający się z siedmiu niebios. Świat ziemski, madhjaloka, to kraina potępiona, obejmująca siedem piekieł, piętrzących się jedno na drugim niczym połączone ze sobą parasole.

Współcześnie istnieją dwie główne gałęzie dźinizmu:

• digambarowie ,
• śwetambarowie .

W XVIII w., w związku z wpływami hinduizmu na dźinizm, powstał nowy odłam odrzucający kult wizerunków i głoszący potrzebę powrotu do pierwotnego dźinizmu. Członkowie tego odłamu zwani byli Sthanakawasi (dhundhija, bawis), a jego założycielem był Lumpaka (Lankasza) żyjący w XVI w. n.e. Powstała także grupa w której naśladuje się niektóre sposoby oddawania czci praktykowane przez hindusów - zwani są oni Murtipudźaka.

W XVIII w. wyodrębnił się także odłam Terapanthi (Ścieżka Trzech) założony przez Bhikandżi, który starał się połączyć wszystkie dżinijskie ścieżki w jedną.

Świątynia dżinijska w Koczin w Kerali

Teksty święte

Zbiór religijnych ksiąg dźinizmu - Agama (Siddhanta) składa się z ok. 45 tekstów dotyczących doktryny, rytuału, biografii świętych oraz różnorodnych dziedzin wiedzy świeckiej. Każda ze szkół posiada własny kanon pism i komentarzy. W V wieku n.e. na synodzie w Walabhi pod przewodnictwem śwetambarów ustalono nowy (większość starych pism zaginęła), ostateczny kanon pism dźinijskich. Najważniejsze to:

• Anga - zbiór 12 tekstów/części, istota doktryny, za pomocą legend wątków kosmologicznych i numerologicznych przedstawia się podstawy doktryny:

Acaranga - dotyczy dyscypliny klasztornej,

Suryagadanga - refutacja argumentów heretyckich,

Sthananga - 10 tekstów doktrynalnych,

Samavayanga - rozwinięcie 10 tekstów doktrynalnych,

Vyakhyaprajnapti (Bhagavati) - dialogi na temat dogmatów,

Nayadhammakahao - seria apologii i kazań,

Upasakadasa - biografie uczniów świeckich,

Antakitadasa - biografie świętych,

Anuttara-Aupapatrika - żywoty osób boskich,

Praśnavyakarana - opis błędów i zaniedbań,

Vipakasutra - konsekwencje dobrych i złych czynów,

Dristvada - tekst zagubiony.

• Upanga - uzupełnienie doktryny, zbiór 12 tekstów/części o różnej wielkości i randze.

Posąg Gomateśwary w Shrawanabelagola

Tirthankara - ubóstwiani mistrzowie dźinijscy

Według tradycji jest ich dwudziestu czterech: dwudziestu dwóch uważanych za mitycznych a Parśwa i Mahawira - za historycznych:

1. Adinatha (Riszabhadewa) - przedstawiany w kolorze żółtym, symbolizuje go byk ,

2. Adżinatha - złoty, słoń ,

3. Sambhawanatha - koń ,

4. Abhinandana - złoty, małpa ,

5. Sumatinatha - złoty lub żółty, ptak lub koło,

6. Padmaprabha - czerwony kwiat lotosu ,

7. Suparśwanatha - zielony, swastyka lub siedmiogłowa kobra ,

8. Czandraprabha - biały, sierp księżyca,

9. Puszpadanta (Suwidhana) - biały, krokodyl lub krab ,

10. Śitalanatha - żółty lub złoty, swastyka lub liść drzewa pippal,

11. Śrejamśanatha - żółty lub złoty, orzeł , daniel lub nosorożec ,

12. Wasupudżja - czerwony, bawół wodny ,

13. Wimalanatha -złoty lub żółty, dzik ,

14. Ananatanatha - złoty, sokół lub niedźwiedź ,

15. Dharmanatha - żółty, błyskawica ,

16. Śantinatha - złoty lub żółty, daniel lub żółw ,

17. Kunthanatha - złoty, koza ,

18. Arthanatha - złoty lub żółty, ryba ,

19. Mallinatha (według śwetambarów kobieta) - niebieska lub złota, dzban na wodę,

20. Munisuwrata - ciemny, żółw ,

21. Naminatha - złoty, niebieski, lotos ,

22. Neminatha (Arisztanemi) - czerwony lub ciemny, muszla ,

23. Parśwanatha (podobno VIII-VII w. p.n.e.) - ciemnoniebieski, wąż lub siedmiogłowa kobra ,

24. Tirthakara (złoty lub żółty, lew ) - Wardhamana Mahawira (ok. VI-V w. p.n.e.).

Przedstawiciele i ich dzieła

Dźinijski symbol ahinsy

• Umaswati (ok. I-III w. n.e.) - zaliczany do śwetambarów

Tattwarthadhigamasutra (Sutry dotyczące poznania sensu prawd) - dzieło uznane przez digambarów i śwetambarów

• Kundakunda (ok. III-IV w. n.e.) - zaliczany do digambarów

Pawajanasara (Istota objawienia)

Pańczatthijasangaha (Zestawienie pięciu zbiorów bytu)

Samajasara (Rdzeń nauki)

• Wamalasuri (VI w. n.e.)

Paumaczarija (Historia Padmy) - najstarszy dżinijski poemat epicki

• Dżinasena (IX w. n.e.)

Paswabhjudaja

• Gunabhadra (IX w. n.e.)

Mahapurana

• Hariczandra (IX w. n.e.)

Dharmasarmabhjudaja (Triumf obrońcy prawa) - tekst o 15. tirthakarze

• Puszpadanta (X w. n.e.)

Mahapurana - tekst o kosmologii

• Ranna (X w. n.e.)

Adżita-purana

Gadajuddha

• Czawunda Raja (XI-XII w. n.e.)

Czawundarajapurana (historia 24 tirthankarów)

• Abhajadewa (XI-XII w. n.e.)

Tika

• Haribhadra II Suri (XII w. n.e.)

Neminathaczarja

• Ramaczandra Suri (XII w. n.e.)

Hariśczandra (Satjahariśczandra)

• Andajja (XIII w. n.e.)

Kabbikarakawja (tekst o czystości duszy)

• Madhura (ok. XIV w. n.e.)

Dharmathapurana

• Bhāskara Acārya (XV w. n.e.)

Dżiwandharaczarita (Historia pobożnego księcia)

• Dewaczandra (XIX w. n.e.)

Radżawali-katha (Historia dźinizmu)

Dźinijskie miejsca święte

• Abu (w stanie Radżastan , Indie ) - święta góra sekty śwetambara - kompleks świątyń zbudowany pomiędzy XI a XIII w. n.e.,
• Palitana (w stanie Gudżarat , Indie ) - święte miasto Śwetambarów, zamieszkiwane przez 19 kolejnych tirthankarów, znajduje się tam 108 większych świątyń i ok. 800 kaplic,
• Shravanabelagola (w stanie Karnataka , Indie ) - święte miasto Digambarów słynące z 18-metrowego posągu z 981 r. n.e. dżinijskiego świętego Bahubalina,
• Śatrundżaja (w stanie Gudżarat , Indie ) - święta góra Śwetambarów w pobliżu Palitany,
• Girnar (w stanie Gudżarat , Indie ) - święta góra Śwetambarów - kompleks świątyń ku czci Neminathy, świątynie, pustelnie,
• Samed - święta góra Śwetambarów, miejsce osiągnięcia nirwany przez pierwszego tirthankarę Riszabhę,
• Asztapada - święta góra Śwetambarów.

Bibliografia

• P. Balcerowicz, Dżinizm, Starożytna religia Indii, Warszawa, Wyd. Akademickie Dialog, 2003 ,