Elektrokardiogram zdrowego, 21 letniego mężczyzny. Zaznaczony wdech i wydech.

Elektrokardiografia (EKG) – zabieg diagnostyczny wykorzystywany w medycynie przede wszystkim w celu rozpoznawania chorób serca .

Pomijając EKG wykonywane w czasie operacji na sercu, jest to metoda pośrednia polegająca na rejestracji elektrycznej czynności mięśnia sercowego z powierzchni klatki piersiowej w postaci różnicy potencjałów (napięć) pomiędzy dwoma elektrodami , co graficznie odczytujemy w formie krzywej elektrokardiograficznej, na specjalnym papierze milimetrowym bądź na ekranie monitora.
Warto zauważyć, że EKG nie jest niezawodnym kryterium rozpoznania choroby: istnieje możliwość prawidłowego elektrokardiogramu przy schorzeniach kardiologicznych oraz nieprawidłowy zapis czynności elektrycznej przy prawidłowym stanie klinicznym.

Zależność między rozprzestrzenianiem się pobudzenia w sercu a wykresem EKG

Schemat przypięcia elektrod do ciała pacjenta

Historia elektrokardiografii

Aparat EKG skonstruowany przez Einthovena

Popularny w latach 50. i 60. XX wieku aparat do wykonywania EKG

Historia EKG – szczególnie w swoich początkach – wiąże się z odkryciami z dziedziny fizyki , gdyż nie należy zapominać, że elektrokardiograf w istocie jest bardzo czułym galwanometrem . Późniejszy rozwój EKG związany jest z obserwacją zmian pojawiających się w zapisie i ich powiązaniem z konkretnymi jednostkami chorobowymi.

W 1819 duński fizyk Hans Christian Ørsted podczas demonstracji studentom ogrzewania platynowego drutu prądem z ogniwa Volty , zauważył, że igła magnetyczna leżącego obok kompasu porusza się za każdym razem gdy prąd elektryczny jest włączony. W ten sposób odkrył elektromagnetyzm .

W 1820 Johann Schweigger zwiększył poruszanie się igieł magnetycznych w polu elektromagnetycznym. Odkrył, że przez 100-krotne owinięcie drutu z prądem na szpulce oddziaływanie na igłę ulega zwiększeniu. Schweigger wynalazł pierwszy galwanometr i ogłosił swój wynalazek na Uniwersytecie Halle 16 września 1820.

W 1842 Carlo Matteucci , profesor fizyki na Uniwersytecie w Pizie , pokazał że prąd elektryczny towarzyszy każdemu uderzeniu serca żaby .

W 1872 francuski fizyk Gabriel Lippmann wynalazł elektrometr kapilarny. Jest to cienka szklana rurka ze słupem rtęci pod kwasem siarkowym . Menisk rtęci przesuwa się wraz ze zmianami potencjałów elektrycznych i jest obserwowany pod mikroskopem .

W 1876 Marey użył elektrometru do zapisu aktywności elektrycznej eksponowanego serca żaby.

W 1878 brytyjscy fizjolodzy John Burden Sanderson i Friderick Page zapisali prąd elektryczny serca żaby przy użyciu kapilarnego elektrometru i pokazali, że zapis ten składa się z dwóch faz (później nazwanych QRS i T).

W 1880 francuski fizyk Arsène d'Arsonval we współpracy z Marcelem Deprezem ulepszył galwanometr. Zamiast igły magnetycznej poruszającej się gdy prąd elektryczny przepływał przez otaczającą drucianą zwojnicę , galwanometr Deprez-d'Arsonval miał zamocowany na stałe magnes i ruchome uzwojenie. Jeśli wskaźnik był przymocowany do zwojnicy, to mógł się on poruszać na odpowiedniej skali. Galwanometr d'Arsonvala stał się podstawą dla najnowocześniejszych galwanometrów.

W 1887 brytyjski fizjolog Augustus D. Waller ze Szkoły Medycznej St Mary w Londynie opublikował pierwszy ludzki elektrokardiogram. Został on wykonany na techniku laboratoryjnym przy użyciu elektrometru kapilarnego.

W 1889 holenderski fizjolog Willem Einthoven zobaczył demonstrowaną przez Wallera technikę na I Międzynarodowym Kongresie Fizjologów w Bale. Z czasem to właśnie Einthoven stanie się kluczową osobą w rozwoju elektrokardiografii.

W 1890 GJ Burch z Oksfordu wymyślił arytmetyczną poprawkę dla obserwowanych fluktuacji elektrometru. Pozwoliło to zobaczyć prawdziwy kształt fali, ale wymagało męczących obliczeń. W 1891 brytyjscy fizjolodzy William Bavliss i Edward Starling z Kolegium Uniwersyteckiego w Londynie ulepszyli elektrometr kapilarny. Połączyli koniec do prawej ręki i do skóry nad uderzeniem koniuszkowym i pokazali "trójfazową zmianę towarzyszącą (czy raczej poprzedzającą) każdemu uderzeniu serca".

W 1893 Willem Einthoven wprowadził termin elektrokardiogram na spotkaniu Holenderskiego Stowarzyszenia Medycznego. (Później zgłoszono pretensje, że Waller pierwszy użył tego określenia.)

W 1895 Einthoven, używając ulepszonego elektrometru i formułę poprawki, odkrył rozróżnienie 5 wychyleń, które nazwał P, Q, R, S i T.

W 1889 Karel Frederik Wenckebach opublikował artykuł O analizie nieregularnych pulsów opisujący osłabienie przewodnictwa przedsionkowo-komorowego prowadzącą do progresywnego wydłużenia i blokady przewodzenia przedsionkowo-komorowego u żaby. Nazwano to później blokiem Wenckebacha (Mobitz typu I) lub fenomenem Wenckebacha.

Ponieważ Einthoven zdawał sobie sprawę, że rejestracja zapisów elektrokardiograficznych przy użyciu elektrometru kapilarnego i formuły poprawki jest na tyle czasochłonna i uciążliwa, że nie nadaje się do zastosowania na szerszą skalę zwrócił swoją uwagę na możliwość zastosowania w tym celu galwanometrów. Miały one jednak istotną niedogodność – były zbyt mało czułe. W 1901 Einthoven skonstruował nowy galwanometr do wykonywania elektrokardiogramu używając drobnej kwarcowej struny pokrytej srebrem inspirując się pomysłem Depreza i d'Arnsovala (którzy użyli drucianego uzwojenia). Jego galwanometr strunowy ważył 600 funtów .

W 1902 Einthoven opublikował pierwszy elektrokardiogram zapisany na galwanometrze strunowym. Już w 1903 Einthoven dyskutował o możliwości komercyjnej produkcji galwanometru strunowego z Maxem Edelmannem z Monachium i Horace Darwinem z londyńskiego Cambridge Scientific Instruments Company.

W 1905 Einthoven rozpoczął przesyłanie elektrokardiogramu ze szpitala do swojego laboratorium oddalonego o 1,5 km przez kabel telefoniczny. W 1906 Einthoven opublikował pierwszą uporządkowaną prezentację prawidłowych i nieprawidłowych zapisów elektrokardiograficznych na galwanometrze strunowym. Zostały opisane: przerost lewej i prawej komory, przerost lewego i prawego przedsionka, fala U (po raz pierwszy), załamki QRS, przedwczesne skurcze komorowe, bigeminia komorowa, trzepotanie przedsionków i całkowity blok sercowy.

W 1906 Cremer zapisał pierwszy elektrokardiogram przełykowy, który wykonał przy pomocy sondy przełykowej. Elektrokardiografia przełykowa rozwinęła się dopiero w latach 70. XX wieku. jako pomocna w różnicowaniu niemiarowości przedsionkowych. Cremer zapisał również pierwszy elektrokardiogram płodu z powierzchni brzucha ciężarnej kobiety.

Już w 1908 Edward Schafer z uniwersytetu w Edynburgu po raz pierwszy kupił galwanometr strunowy do celów klinicznych. W 1909 Nicolai i Simmons donieśli o zmianach elektrokardiogramu podczas dusznicy bolesnej.

W 1911 Thomas Lewis opublikował klasyczny skrypt Mechanizm bicia serca i zadedykował go Willemowi Einthoven'owi.

W 1912 Einthoven opisał trójkąt równoboczny utworzony przez standardowe odprowadzenia I, II i III, później nazwany trójkątem Einthovena.

W 1920 Harold Pardee z Nowego Jorku opublikował pierwszy elektrokardiogram świeżego zawału serca u człowieka i opisał załamek T.

W 1924 Einthoven otrzymał nagrodę Nobla za wynalezienie elektrokardiografii.

Również w 1924 Woldemar Mobitz opublikował swoją klasyfikację bloków serca (Mobitz typu I i II) opartą na zapisie elektrokardiogramu i kształcie fali tętna żyły szyjnej badanej u pacjentów z blokiem sercowym drugiego stopnia.

W 1928 Ernstine i Levine donieśli o zastosowaniu próżniowych rurek do wzmocnienia elektrokardiogramu zamiast mechanicznego wzmacniania w galwanometrze strunowym.

W 1928 zakłady Franka Sanborna zmieniły swój model stołowy maszyny elektrokardiograficznej na pierwszą wersję nadającą się do przenoszenia ważącą 50 funtów i zasilaną 6 V akumulatorem samochodowym.

W 1930 Wolff, Parkinson i White donieśli o zespole elektrokardiograficznym krótkiego odcinka PR, szerokiego QRS i napadowej tachykardii.

W 1930 Sanders opisał jako pierwszy zawał prawej komory.

W 1931 Charles Wolferth i Francis Wood opisali zastosowanie ćwiczeń fizycznych do wywołania napadu dusznicy bolesnej. Badali oni zmiany EKG u zdrowych osób i tych z dusznicą, ale odrzucili tę technikę jako zbyt niebezpieczną. Natomiast w 1932 Goldhammer i Scherf zaproponowali użycie elektrokardiogramu po umiarkowanych ćwiczeniach jako pomoc w diagnostyce niewydolności wieńcowej.

W 1932 Charles Wolferth i Francis Wood opisali kliniczne zastosowanie odprowadzeń sercowych.

W 1934 przez połączenie drutów do prawego i lewego ramienia oraz lewej stopy z opornikiem 5000 omów Frank Wilson zdefiniował elektrodę obojętną później nazwaną Wilson Central Terminal. Kombinacja odprowadzeń działała jak uziemienie i była związana z ujemnym końcem EKG. Elektroda związana z dodatnim końcem później stała się "jednobiegunową" i mogła być umiejscowiona gdziekolwiek na ciele. Wilson określił jednobiegunowe odprowadzenia VR, VL i VF gdzie "V" było związane z napięciem (napięcie widoczne w miejscu jednobiegunowej elektrody). W 1938 American Heart Association i Cardiac Society z Wielkiej Brytanii zdefiniowały standardowe umiejscowienie i przewody elektryczne odprowadzeń przedsercowych V1-V6. "V" oznacza napięcie.

W 1942 Emanuel Goldberger zwiększył napięcie jednobiegunowych odprowadzeń Wilsona o 50% i utworzył zwiększone odprowadzenia kończynowe aVR, aVL i aVF. Po dodaniu trzech odprowadzeń kończynowych i 6 odprowadzeń piersiowych otrzymamy 12-odprowadzeniowy elektrokardiogram, który jest obecnie używany.

Również w 1942 Artur Master standaryzował dwukrokowy test wysiłkowy funkcji serca (znany obecnie jako Master two-step).

W 1949 Sokolow i Lyon zaproponowali diagnostyczne kryteria przerostu lewej komory tj. ma ona miejsce, gdy suma wielkości załamka S w V1 i załamka R w V6 przekracza 35 mm.

W 1959 Myron Prinzmetal opisał odmienną postać dusznicy, w której odcinek ST jest raczej podwyższony niż obniżony.

W 1960 Smirk i Palmer uwydatnili ryzyko nagłej śmierci z powodu migotania komór szczególnie gdy komorowe skurcze przedwczesne zachodzą w tym samym czasie co załamek T. Fenomen "R na T".

W 1963 Robert Bruce i wsp. opisali wieloetapowy test wysiłkowy na bieżni, znany później jako protokół Bruce'a.

W 1963 Baule i McFee byli pierwszymi, którzy odkryli magnetokardiogram, będący polem elektromagnetycznym powstającym z powodu aktywności elektrycznej serca. Jest to metoda mogąca wykonywać EKG bez użycia elektrod skórnych. Chociaż potencjalnie była to technika użyteczna nigdy nie uzyskała klinicznej akceptacji, m.in. z powodu wyższych kosztów.

W 1968 Henry Marriott wprowadził zmodyfikowane odprowadzenie piersiowe 1 (MCL 1) do monitorowania pacjentów intensywnego nadzoru kardiologicznego.

W 1976 Erhard i wsp. opisali użycie prawostronnego odprowadzenia przedsercowego do diagnostyki zawału prawej komory, który wcześniej był dla elektrokardiografii utajony.

W 1993 Robert Zalenski, profesor medycyny ratunkowej z Uniwersytetu Stanowego Wayne w Detroit i wsp. opublikowali artykuł na temat klinicznego użycia 15-odprowadzeniowego EKG z rutynowym stosowaniem V4R, V8 i V9 w diagnostyce ostrych zespołów wieńcowych. Podobnie jak dodane 6 standaryzowanych jednobiegunowych odprowadzeń przedsercowych w 1938 te dodatkowe odprowadzenia zwiększą czułość elektrokardiogramu w wykrywaniu zawału serca.

Dlaczego PQRST

5 wychyleń rejestrowanych na zapisie EKG przed wprowadzeniem w 1890 r. formuły poprawki oznaczano ABCDE, natomiast 5 pochodnych wychyleń oznaczono PQRST. Wybór P jest matematyczną konwencją na używanie liter z drugiej połowy alfabetu. N ma inne znaczenie w matematyce a O jest używane jako początek kartezjańskiego układu współrzędnych. Ponadto Einthoven użył O...X do zaznaczenia linii czasowych na swoim diagramie. P jest po prostu następną literą.

Historia odprowadzeń EKG

Standardowe odprowadzenia I, II, III zostały zaproponowane przez Einthovena, który w 1912 r. przy ich pomocy wyznaczył obecnie tzw. "trójkąt Einthovena". W 1934 przez połączenie drutów do prawego i lewego ramienia oraz lewej stopy z opornikiem 5000 omów Frank Wilson zdefiniował "elektrodę obojętną". Kombinacja odprowadzeń działała jak uziemienie i była związana z ujemnym końcem EKG. Elektroda związana z dodatnim końcem później stała się "jednobiegunową" i mogła być umiejscowiona gdziekolwiek na ciele. Wilson określił jednobiegunowe odprowadzenia VR, VL i VF gdzie "V" było związane z napięciem (napięcie widoczne w miejscu jednobiegunowej elektrody). W 1938 American Heart Association i Cardiac Society z Wielkiej Brytanii zdefiniowały standardowe umiejscowienie i przewody elektryczne odprowadzeń przedsercowych V1-V6. "V" oznacza napięcie. A w 1942 Emanuel Goldberger zwiększył napięcie jednobiegunowych odprowadzeń Wilsona o 50% i utworzył zwiększone odprowadzenia kończynowe aVR, aVL i aVF. Po dodaniu trzech odprowadzeń kończynowych i 6 odprowadzeń piersiowych otrzymamy 12-odprowadzeniowy elektrokardiogram, który jest obecnie używany. W 1968 Henry Marriott wprowadził zmodyfikowane odprowadzenie piersiowe 1 (MCL 1) do monitorowania pacjentów intensywnego nadzoru kardiologicznego. W 1993 Robert Zalenski zaproponował kliniczne zastosowanie 15-odprowadzeniowego EKG z rutynowymi odprowadzeniami V4R, V8 i V9.

Podstawa elektrofizjologiczna EKG

Potencjał spoczynkowy

Elektrokardiogram jest graficznym zapisem zmian potencjałów w trakcie depolaryzacji i repolaryzacji komórek mięśnia sercowego. Na poziomie pojedynczego kardiomiocytu zmiany elektryczne prezentują się następująco, a ich znajomość jest niezbędna, by zrozumieć charakterystyczne zmiany potencjału krzywej EKG (załamki, odstępy, odcinki):

W "stanie spoczynku" komórka mięśnia sercowego znajduje się w stanie tzw. potencjału spoczynkowego (polaryzacji), czyli przezbłonowego gradientu ładunków elektrycznych:

• potencjał spoczynkowy wynosi ok. –90 mV
• jony sodu znajdują się w większym stężeniu na zewnątrz komórki, jony potasu w większym wewnątrz niej
• błona komórkowa jest praktycznie nieprzepuszczalna dla jonów sodu w trakcie spoczynku (nie wnikają one do komórki drogą biernej dyfuzji zgodnie z gradientem stężeń. Przy błonie przepuszczalnej doszłoby do wyrównania stężeń po obu stronach błony i zaniku polaryzacji!)
• błona komórkowa w stanie spoczynku jest przepuszczalna dla jonów potasu, a istniejąca różnica stężeń tego jonu pomiędzy wnętrzem komórki a przestrzenią zewnątrzkomórkową kieruje siłę dyfuzji na zewnątrz, przeciwdziałając różnicy potencjału.
• różnica potencjału pomiędzy wnętrzem komórki a przestrzenią międzykomórkową utrzymywana jest enzymatycznie, aktywnie przez pompę jonową (ATPaza), która wbrew gradientowi stężeń i potencjałom ładunków elektrycznych wydala z komórki 3 jony sodu na każde 2 jony potasu wprowadzone do komórki. Ta różnica 3:2 przyczynia się do wytwarzania potencjału błonowego.

Potencjał czynnościowy

Bodziec działający na spolaryzowaną komórkę mięśnia sercowego (prawidłowo z węzła zatokowo-przedsionkowego ) zmienia przepuszczalność błony dla jonów sodu, które dostając się do wnętrza komórki, zmniejszają ujemny potencjał do wartości ok. –65 mV ( potencjał progowy ).

Przekroczenie potencjału progowego jest czynnikiem wyzwalającym otwarcie kanałów sodowych. Dochodzi wówczas do gwałtownego napływu jonów sodu do wnętrza komórki, w wyniku czego następuje szybka i całkowita depolaryzacja .

Przy wartości –40 mV otwierają się z lekkim opóźnieniem kanały wapniowe.

W powstającym potencjale czynnościowym wyróżniamy pięć faz:

• faza 0 (szybka depolaryzacja) – zależy od szybkiego dośrodkowego prądu sodowego
• faza 1 (wstępna szybka repolaryzacja) – dośrodkowy prąd chlorkowy i odśrodkowy prąd potasowy
• faza 2 (powolna repolaryzacja) – tzw. faza plateau (stabilizacja potencjału równowagą pomiędzy dośrodkowym prądem wapniowo-sodowym a odśrodkowym prądem potasowym)
• faza 3 (szybka repolaryzacja) – przewaga odśrodkowego prądu potasowego nad wygasającym dośrodkowym prądem wapniowo-sodowym
• faza 4 (polaryzacja) – faza spoczynku, polaryzacji

Komórki rozrusznikowe serca mają zdolność do tzw. spontanicznej powolnej depolaryzacji w czwartej fazie potencjału czynnościowego.

Wpływ depolaryzacji na poszczególne odprowadzenia

Różne wychylenia w EKG w zależności od umiejscowienia elektrody

Pobudzenie elektryczne rozchodzi się (uogólniając) z prawej górnej strony serca i biegnie w kierunku dolnym i na stronę lewą. W przypadku kiedy odprowadzenie odczytuje przebieg prądu "od elektrody" wychylenie na wykresie jest ujemne (na przykład w odprowadzeniu V1). Jeśli fala depolaryzacji biegnie w kierunku elektrody, wychylenie jest dodatnie (na przykład w odprowadzeniu V6). Jeżeli fala depolaryzacji biegnie prostopadle do elektrody wychylenie jest idiopatyczne – takie samo wychylenie w górę jak i w dół (przypadek 3 na rycinie obok).
Tkanki martwicze (na przykład objęte zawałem ) inaczej przewodzą prąd niż tkanki zdrowe. Te różnice w przewodzeniu pomagają pomóc lekarzowi w ustaleniu rozpoznania.

Standardowe EKG

Standardowe EKG wykonuje się przy pomocy 12 odprowadzeń:

• 3 dwubiegunowe kończynowe Einthovena (I , II , III)
• 3 jednobiegunowe kończynowe wzmocnione Goldbergera (aVR, aVL, aVF)
• 6 jednobiegunowych przedsercowych Wilsona (V1, V2, V3, V4, V5, V6)

Odprowadzenia dwubiegunowe kończynowe Einthovena

W tym odprowadzeniu umieszczamy 4 elektrody na ciele badanego:

• elektroda czerwona – prawa ręka (RA)
• elektroda żółta – lewa ręka (LA)
• elektroda zielona – lewa goleń (LF)
• elektroda czarna – prawa goleń (tzw. punkt odniesienia; ziemia)

Trzy pierwsze elektrody tworzą tzw. trójkąt Einthovena, który w założeniu jest trójkątem równobocznym , co sprawia, iż linie poprowadzone prostopadle z każdego ze środków trzech boków, reprezentujące zerowy potencjał, przetną się w środku trójkąta.

Pomiędzy pierwszymi trzema ww. elektrodami wykonuje się pomiar różnicy potencjałów (w mV ):

• odprowadzenie I – różnica potencjałów pomiędzy elektrodami "lewa ręka" a "prawa ręka" (LA – RA)
• odprowadzenie II – różnica potencjałów pomiędzy elektrodami "lewa goleń" a "prawa ręka" (LF – RA)
• odprowadzenie III – różnica potencjałów pomiędzy elektrodami "lewa goleń" a "lewa ręka" (LF – LA)

Odprowadzenia jednobiegunowe kończynowe wzmocnione Goldbergera

Z powyższych 3 elektrod odczytujemy również wzmocnione ( ang. augmented – wzmocniony, powiększony) sygnały:

• odprowadzenie aVR – z elektrody "prawa ręka" (RA)
• odprowadzenie aVL – z elektrody "lewa ręka" (LA)
• odprowadzenie aVF – z elektrody "lewa goleń" (LF)

Odprowadzenia jednobiegunowe przedsercowe Wilsona

Umiejscowienie elektrod przedsercowych

Połączenie razem 3 ww. odprowadzeń kończynowych daje teoretycznie wypadkowy potencjał równy 0. Ten wspólny punkt można połączyć z ujemnym biegunem galwanometru , a kolejne elektrody połączyć z biegunem dodatnim galwanometru.

W standardowym 12-odprowadzeniowym EKG wykorzystuje się 6 elektrod jednobiegunowych przedsercowych Wilsona:

• V1 – elektroda w prawym czwartym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) przy brzegu mostka
• V2 – elektroda w lewym czwartym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) przy brzegu mostka
• V3 – w połowie odległości pomiędzy elektrodami V2 a V4
• V4 – elektroda w lewym piątym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) w linii środkowo-obojczykowej lewej
• V5 – elektroda w lewym piątym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) w linii pachowej przedniej lewej
• V6 – elektroda w lewym piątym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) w linii pachowej środkowej lewej

Charakterystyka EKG – elektrokardiogram

Na wykresie EKG analizuje się:

• linię izoelektryczną – linia pozioma zarejestrowana w czasie, gdy w sercu nie stwierdza się żadnych pobudzeń (aktywności). Najłatwiej wyznaczyć ją według odcinka PQ. Stanowi ona punkt odniesienia poniższych zmian

• załamki – wychylenia od linii izoelektrycznej (dodatni, gdy wychylony w górę; ujemny, gdy wychylony w dół)
• odcinki – czas trwania linii izoelektrycznej pomiędzy załamkami
• odstępy – łączny czas trwania odcinków i sąsiadującego załamka

Załamki

• załamek P – jest wyrazem depolaryzacji mięśnia przedsionków (dodatni we wszystkich 11 odprowadzeniach, poza aVR, tam ujemny)

• zespół QRS – odpowiada depolaryzacji mięśnia komór
• załamek T – odpowiada repolaryzacji komór
• czasami też załamek U

Odcinki

• odcinek PQ – wyraża czas przewodzenia depolaryzacji przez węzeł przedsionkowo-komorowy (AV)
• odcinek ST – okres repolaryzacji komór

Odstępy

• odstęp PQ – wyraża czas przewodzenia depolaryzacji od węzła zatokowo-przedsionkowego do węzła przedsionkowo-komorowego (SA → AV)
• odstęp ST – wyraża czas wolnej i szybkiej repolaryzacji mięśnia komór (2 i 3 faza repolaryzacji)
• odstęp QT – wyraża czas potencjału czynnościowego mięśnia komór (depolaryzacja + repolaryzacja)

Szczególne fragmenty

• zwrot ujemny – fragment zespołu QRS mierzony od jego początku do szczytu ostatniego załamka R zespołu.
• pobudzenie istotne komór = zwrot ujemny

Interpretacja wyniku EKG

Interpretacja wyniku EKG zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to wiek, stosowane leki i schorzenia pozasercowe. Interpretacji wyniku powinien dokonać lekarz.

Prawidłowy i patologiczny elektrokardiogram:

Załamek P

Załamek P powstaje w wyniku depolaryzacji przedsionków (prawego i lewego), jego część wstępująca jest związana z przejściem fali depolaryzacyjnej przez przedsionek prawy, a zstępująca przez przedsionek lewy. Prawidłowy załamek P w odprowadzeniach I, II, aVF i V2-V6 jest dodatni, często także w odprowadzeniu III, w odprowadzeniu aVR ujemny, w odprowadzeniu aVL najczęściej płaski, w odprowadzeniu V1 dodatni, dwufazowy albo ujemny.

Czas trwania prawidłowego załamka P jest krótszy od 0,12s (3mm przy zapisie 25mm/s), amplituda nie przekracza 2,5mm w odprowadzeniach I, II, III, aVR, aVL, aVF i 3mm w odprowadzeniach V1-V6.

Załamek P uznaje się za nieprawidłowy gdy zapis jest zazębiony, rozdwojony, przekraczający powyższe parametry (amplituda, czas trwania, polaryzacja w odpowiednich odprowadzeniach np.: ujemny w I). Zmniejszenie się amplitudy załamka w odniesieniu do poprzedniego badania może być spowodowane obniżeniem się rozrusznika w dolną część węzła zatokowego lub poniższych ośrodków bodźcotwórczych na przestrzeni prawego przedsionka.

Wysoka amplituda załamka P występuje przy przeroście prawego przedsionka oraz u osób ze zwiększoną aktywnością układu współczulnego.

Szeroki, często rozdwojony załamek P świadczy o przeroście lewego przedsionka lub nieprawidłowym napływie krwi do lewej komory serca.

Ujemna wartość amplitudy w odprowadzeniu I może świadczyć o rytmie lewego przedsionka (prawidłowy rytm pochodzi z węzła zatokowo-przedsionkowego na prawym przedsionku), nieprawidłowym położeniu serca w klatce piersiowej lub zaawansowanym przeroście prawego przedsionka.

Ujemne wartości w odprowadzeniach II, III i aVF świadczą o wstecznej propagacji fali depolaryzacyjnej (rytm ektopowy) z dolnej części przedsionków lub węzła przedsionkowo-komorowego bądź z komór.

Zawyżenia kształtu części wstępującej lub zstępującej lub rozdwojenie załamka świadczy o zaburzeniach przewodzenia wewnątrzprzedsionkowego.

Niekiedy załamki P są niewidoczne. Nie są rejestrowane przy braku czynności elektrycznej przedsionków, podczas migotania przedsionków widoczne są drgania linii izoelektrycznej (fala f fibrillatio), przy trzepotaniu przedsionków drgania są wyraźne i regularne. Migotanie i trzepotanie najlepiej jest widoczne na zapisie z odprowadzeń V1, V2 oraz II. Załamek P może być ukryty w zespole QRS (wówczas rytm pochodzi z węzła przedsionkowo-komorowego) lub w załamku T poprzedniej ewolucji serca (blok przedsionkowo-komorowy I stopnia).

Zobacz też

• EKG wysiłkowe
• Holter EKG

Linki zewnętrzne

• ECGSIM Program symulacyjny demonstrujący zależność pomiędzy elektryczną aktywnością serca a wykresem EKG. Dostępny na licencji GNU GPL .
• Biblioteka wykresów EKG ( ang. )
• Historia Elektrokardiografii ( ang. )