Erich Fromm
Erich Fromm w 1970
Urodzony	23 marca 1900 Frankfurt nad Menem
Zmarł	18 marca 1980 Muralto , Tessin
Zawód	filozof, socjolog, psycholog i psychoanalityk

Erich Fromm (ur. 23 marca 1900 r. we Frankfurcie nad Menem w Niemczech , zm. 18 marca 1980 r. w Muralto k. Locarno , Tessin w Szwajcarii ) – niemiecki filozof , socjolog , psycholog i psychoanalityk pochodzenia żydowskiego .

Biografia

Młodość

Erich Fromm urodzony w 1900 roku, sam o sobie pisze: "Byłem wychowany w religijnej żydowskiej rodzinie i pisma Starego Testamentu oddziaływały na moją wyobraźnię i kształtowały ją bardziej niż cokolwiek - choć nie wszystkie w tym samym stopniu; byłem znudzony, a nawet zdegustowany historią podboju Kanaanu przez Hebrajczyków , nie trafiała do mnie historia Mordechaja czy Estery i nie potrafiłem jeszcze wtedy docenić Pieśni nad Pieśniami . Ale historia nieposłuszeństwa Adama i Ewy , błaganie Boga przez Abrahama o uratowanie mieszkańców Sodomy i Gomory [...] głęboko mnie poruszyły. Ale najbardziej proroctwa Izajasza , Amosa i Joela . Nie tyle z powodu zawartych w nich ostrzeżeń i przepowiedni nieszczęść, ile z powodu zapowiedzi Dni Ostatecznych, kiedy to narody przekują swoje miecze na lemiesze, a dzidy na sierpy; naród nie podniesie miecza przeciwko narodowi i wszelkie wojny ustaną, kiedy wszystkie narody będą w przyjaźni i kiedy ziemia wypełni się łaską Pana, tak jak woda wypełnia morze. Gdy miałem trzynaście, czternaście lat, wizja uniwersalnego pokoju i harmonii pomiędzy narodami poruszyła mnie głęboko"^[1].

Na zainteresowania i postawę Fromma miały wpływ doświadczenia związane z I wojną światową i śmiercią wielu jego bliskich i znajomych, a także narastające w ówczesnych Niemczech nastroje szowinistyczne i antysemickie . Doświadczenia te spowodowały u Fromma zainteresowanie psychologią , socjologią . A pragnienie znalezienia odpowiedzi na pytania dotyczące prawa społecznego istnienia ludzi, spowodowały jego zainteresowanie poglądami Marksa i Freuda , co miało bardzo duży wpływ na jego późniejszą twórczość. W swoich książkach bardzo często powołuje się na teorie Marksa, a także dokonuje rewizji teorii Freuda.

Studia

Studiował na wydziale filozofii uniwersytetu frankfurckiego , a także w Monachium , w Heidelbergu gdzie otrzymał tytuł doktora nauk filozoficznych ( 1922 ), i w Berlinie gdzie rozpoczął praktykę psychoanalityczną . Bardzo ważny była współpraca Fromma z tzw. szkołą frankfurcką skupiającą wielu ludzi związanych z lewicą społeczną próbujących łączyć niedogmatycznie pojmowany materializm historyczny z psychoanalizą, heglizmem i neokantyzmem . Prowadzono tam również studia nad wpływem formacji kapitalistycznych na kulturę i ludzką osobowość. Fromm miał duży wpływ na te badania ponieważ w latach 1929 - 1932 był wykładowcą w Instytucie Badań Społecznych istniejącym przy uniwersytecie frankfurckim. Fromm miał również duży udział w opracowaniu teorii osobowości autorytarnej (sadomasochistycznej).

Kariera naukowa

W 1932 roku na zaproszenie Chicagowskiego Instytutu Psychoanalitycznego Fromm wyjechał do Stanów Zjednoczonych , gdzie po dojściu Hitlera do władzy w styczniu 1933 roku postanowił pozostać. Kontynuacją ośrodka frankfurckiego był Międzynarodowy Instytut Badań Społecznych przy Columbia University, gdzie był on wykładowcą.

W latach ( 1941 - 1942 ) Fromm pracował w Amerykańskim Instytucie Psychoanalitycznym założonym przez Karen Horney , którą poznał w Berlińskim Instytucie Psychoanalitycznym. Od 1943 roku współkierował Instytutem Psychoanalitycznym im Williama A. White'a w Nowym Jorku , którego dyrektorem był jeden z czołowych przedstawicieli neopsychoanalizy Harry Stack Sullivan . W latach 1942 - 1951 wykładał w Bennington College w stanie Vermont . W 1951 roku został profesorem psychologii Szkoły Medycznej przy Autonomicznym Uniwersytecie w Meksyku, gdzie także założył własny Instytut Psychoanalityczny

Zainteresowanie buddyzmem Zen

Erich Fromm interesował się także buddyzmem zen , w swoich pracach powoływał się często na nauki Buddy jak i na pisma D.T. Suzukiego . Uczestniczył między innymi w warsztatach na temat buddyzmu zen i psychoanalizy pod patronatem Wydziału Psychoanalizy Szkoły Medycznej Autonomicznego Narodowego Uniwersytetu Meksyku w 1957 roku. Na podstawie teorii buddyzmu zen Fromm poszerzał swoje idee dotyczące takich kwestii psychoanalizy jak nieświadomość i przechodzenie treści w niej ukrytych do świadomości , a także celu terapii psychoanalitycznej.

Twórczość

Lata czterdzieste i pięćdziesiąte stanowiły najbardziej płodny okres w twórczości Fromma. W 1941 roku, powstała "Ucieczka od wolności" - pierwsza książka, która przyniosła mu międzynarodowa sławę. Inne ważniejsze dzieła to "Niech się stanie człowiek" ( 1947 ), "Psychoanaliza a religia" ( 1950 ), "Zdrowe społeczeństwo" ( 1955 ), "O sztuce miłości" ( 1956 ), później pojawiła się dwie książki które zyskały wielki rozgłos "Rewolucja nadziei" ( 1968 ), oraz "Mieć czy być" ( 1976 )

Przez cały czas Fromm zajmował się psychologią społeczną, badał relacje i oddziaływania między jednostką a społeczeństwem . Już w najwcześniejszych publikacjach Fromm polemizował z biologizmem w psychoanalizie Freuda w opozycji do którego tworzył własną teorię charakteru i osobowości społecznej. Fromm przez cały okres swojej twórczości próbował znaleźć środki zaradcze na negatywne zjawiska społeczne, zwłaszcza te charakterystyczne dla cywilizacji zachodnioeuropejskiej . Twórczość Fromma charakteryzują wątki moralno-utopistyczne oraz wiara, że ludzkość mogłaby dojść do ukształtowania "zdrowego społeczeństwa" (sane society).

Dzieła (dostępne w języku polskim)

Kolejno podano: tytuł książki, rok wydania oryginału, rok pierwszego polskiego wydania

• Ucieczka od wolności, 1941, 1970
• Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki, 1947, 1994
• Psychoanaliza a religia, 1950, 1966 (w zbiorze Szkice z psychologii religii) oraz 2000 (wydanie osobne)
• Zapomniany język. Wstęp do rozumienia snów, baśni i mitów, 1951, 1977
• Zdrowe społeczeństwo, 1955, 1996
• O sztuce miłości, 1956, 1971
• Psychoanaliza i buddyzm zen (z R. De Martino i D.T. Suzuki), 1960, 1966 (w zbiorze Szkice z psychologii religii) oraz 1995 (wydanie osobne)
• Zerwać okowy iluzji. Moje spotkanie z myślą Marksa i Freuda, 1962, 2000
• Dogmat Chrystusa i inne pisma religioznawcze, 1963, 1992 (jest to zbiór wcześniejszych esejów autora; w polskim wydaniu znalazły się: Dogmat Chrystusa 1930, Szabat 1927, Biblijni prorocy o pokoju 1960 oraz fragmenty późniejszych książek Fromma: Ihr werdet sein wie Gott 1966 i Rewolucja nadziei 1968)
• Serce człowieka. Jego niezwykła zdolność do dobra i zła, 1964, 1996
• Rewolucja nadziei. Ku uczłowieczonej technologii, 1968, 1996
• Kryzys psychoanalizy, 1970, 1995
• Anatomia ludzkiej destrukcyjności, 1973, 1998
• Mieć czy być? , 1976, 1989

Po śmierci Ericha Fromma zebrano jego artykuły oraz eseje i wydano w następujących tomach:

• O sztuce istnienia, 1989, 1997
• Rewizja psychoanalizy, 1990, 1998
• O sztuce słuchania, 1991, 1996
• Miłość, płeć i matriarchat, 1994, 1997

Ponadto w Polsce w 1966 r. ukazał się zbiór Szkice z psychologii religii zawierający wymieniane już wyżej dzieła Fromma: Zdrowe społeczeństwo (fragmenty), O sztuce miłości (fragmenty), Psychoanaliza a religia oraz Psychoanaliza i buddyzm zen.

Inne eseje, artykuły i fragmenty dzieł Ericha Fromma przetłumaczone na język polski zostały opublikowane w piśmie Colloquia Communia nr 3-6(44-47)/1989 oraz nr 1-6(48-53)/1990.

Ciekawostki

Jest wymieniony w piosence zespołu Myslovitz Mieć czy być, w wersie: kolejna strona: mieć czy być/czy Erich Fromm wiedział jak żyć?

Jest wymieniony w piosence zespołu Kazik Na Żywo Las Maquinas de la Muerte, w wersie: Erich Fromm, "Ucieczka od wolności", won!/A psychoanaliza to do Ciebie mnie nie zbliża (Fromm krytykował koncepcję freudowską).

Do tytułu i treści Mieć czy być? nawiązuje również tekst piosenki Komu bije dzwon zespołu Kult .

Zobacz też

Linki zewnętrzne

• Erich Fromm (ang.)
• Erich Fromm Gesellschaft (ang., niem.)

Źródła

• Mirosław Chałubiński słowo wstępne do książki Erich Fromm "Mieć czy być" REBIS 2007.
• Przedmowa do książki "Buddyzm zen i psychoanaliza".

Przypisy