Europejski Bank Centralny (
ang.
European Central Bank) to
bank centralny
Unii Europejskiej
, a także bank emisyjny w odniesieniu do
waluty
euro
, przyjętej przez 16 krajów Unii. Siedzibą EBC jest
Frankfurt nad Menem
.
Kompetencje
EBC jest bankiem centralnym Unii Europejskiej i w tym charakterze odpowiada za nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii, zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej, funkcjonowanie systemów płatniczych (zwłaszcza systemu
TARGET
oraz tworzona platforma do rozliczeń transakcji na papierach wartościowych TARGET2-Securities
T2S
), zapobieganie fałszerstwom
banknotów
, współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych.
Przy realizacji tych zadań EBC posługuje się
Europejskim Systemem Banków Centralnych
(ESBC), grupującym EBC oraz 27 banków centralnych krajów Unii Europejskiej (w tym
Narodowy Bank Polski
, NBP).
W węższym zakresie, EBC jest bankiem emitującym wspólną walutę
euro
i prowadzącym politykę monetarną w Strefie euro, m.in. poprzez ustalanie podstawowych bankowych stóp procentowych oraz operacje rynku otwartego. W tym zakresie EBC jest wspierany przez 16 banków centralnych krajów UE, które przyjęły walutę euro - tworzą one ściślej współpracującą grupę w ramach ESBC, zwaną
Eurosystemem
.
Kwestią pozostającą poza kompetencjami EBC, choć wpływającą bezpośrednio na warunki w jakich może on prowadzić politykę monetarną, jest dyscyplina budżetowa krajów Strefy euro (obowiązane są one w tym zakresie do przestrzegania
Paktu Stabilności i Wzrostu
– który, jak pokazuje praktyka ostatnich lat, bywa naruszany przez niektóre państwa Unii).
W celach realizacji celów polityki pieniężnej EBC, wraz z narodowymi bankami centralnymi, stosuje instrumenty które dzielą się na rezerwę obowiązkową, operacje otwartego rynku oraz kredyt i depozyt na koniec dnia (standing facilities).
Według zapisu artykułu 245a
Traktatu Lizbońskiego
: „Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne stanowią Europejski System Banków Centralnych (
ESBC
). Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne państw członkowskich, których walutą jest euro, tworzące Eurosystem, prowadzą politykę pieniężną Unii.”
Niezależność EBC
Europejski Bank Centralny jest niezależny w zakresie prowadzonej przez siebie polityki monetarnej na czterech płaszczyznach:
Niezależność polityczna przejawia się w niemożności w zwracaniu się przez EBC, krajowe banki centralne państw członkowskich UE i członków ich organów decyzyjnych o instrukcje lub przyjmowaniu ich od instytucji lub organizacji unijnych, rządów państw członkowskich ani żadnych innych organów. Nie może też udzielać kredytów organom wspólnotowym ani podmiotom sektora publicznego w poszczególnych krajach. Niezależności tej nie ogranicza obowiązek składania sprawozdań z działalności banku przed
Parlamentem Europejskim
.
Niezależność personalna uwidacznia się w długości kadencji prezesów krajowych banków centralnych, trwająca minimalnie 5 lat. Członkowie zarządu EBC mogą piastować swoje stanowiska przez 8 lat i nie mają możliwości wyboru na kolejną kadencję. W przypadku poważnego uchybienia lub niezdolności do wykonywania obowiązków prezesi krajowych banków centralnych i członkowie zarządu mogą być odwołani ze stanowiska.
Niezależność finansowa dostrzegalna jest w rozdzielności finansów EBC i finansów Wspólnoty Europejskiej. EBC dysponuje też własnym budżetem. Kapitałem, jaki jest w dyspozycji EBC, są środki wniesione i opłacone przez krajowe banki centralne Strefy euro.
Niezależność funkcjonalna oznacza, że Eurosystem jest w swoim działaniu niezależny. EBC przyznane ma wszelkie instrumenty i kompetencje, które są niezbędne do sprawnego prowadzenia polityki pieniężnej. Decyzje o sposobie ich użycia są automatyczne.
Władze EBC
Siedziba EBC we Frankfurcie
Władza EBC jest sprawowana przez 3 organy:
Rada Prezesów jest naczelnym organem władzy. W jej skład wchodzi 22 członków, z czego 6 jest członkami Zarządu EBC, a 16 to prezesi banków centralnych krajów UE, które przyjęły euro (patrz
Eurosystem
). Członkowie Zarządu są wybierani na 8-letnią kadencję. Prezesem Rady Prezesów jest
Jean Claude Trichet
. Formą działalności są spotkania organizowane co najmniej 10 razy w roku. Obowiązkami Rady jest uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji niezbędnych do wykonywania zadań powierzonych Eurosystemowi. W gestii tego organu leży też ustalanie polityki pieniężnej Strefy euro oraz podejmowanie decyzji w sprawach pieniężnych, w sprawach stóp procentowych i w sprawach wielkości rezerw w Eurosystemie.
Zarząd składa się 6 członków którymi są prezes Jean-Claude Trichet, wiceprezes oraz 4 członków mianowanych przez rządy państw Eurosystemu po konsultacjach z
Parlamentem Europejskim
i Radą Prezesów. Zarząd jest organem wykonawczym, zajmuje się administrowaniem i organizacją pracy EBC. Realizuje politykę pieniężną Strefy euro.
Rada Ogólna skupia w sobie prezesa i wiceprezesa EBC oraz 27 prezesów banków centralnych państw członkowskich UE (Strefa euro i kraje spoza jej obszaru). Do kompetencji Rady Ogólnej należy udział w działaniach doradczych EBC, zbieranie statystyk, sporządzanie raportów rocznych EBC oraz ustalanie warunków zatrudnienia personelu EBC. Przygotowuje dane niezbędne do nieodwołalnego ustalenia kursów walut państw członkowskich objętych
derogacją
wobec euro. Rada ustala też zasady konieczne do normalizacji procedur rachunkowych i sprawozdawczych stosowanych przez krajowe banki centralne państw UE. W myśl Statutu przewidywane jest rozwiązanie Rady Ogólnej, gdy wszystkie państwa członkowskie przyjmą euro.
Historia
Poprzednikiem EBC był Europejski Instytut Walutowy, który nie dysponował kompetencjami władczymi i funkcjonował jedynie jako ciało doradcze krajowych banków centralnych. Jego głównym zadaniem było przygotowanie wprowadzenia wspólnej waluty na obszarze Unii.
EBC powstał
1 czerwca
1998
r., gdy weszły w życie nominacje na członków Zarządu EBC.
1 stycznia
1999
r. w 11 państwach UE wprowadzono w formie bezgotówkowej
euro
oraz powstał Eurosystem (obejmujący wtedy EBC oraz 11 krajowych banków centralnych). Dwa lata później do Strefy euro dołączyła Grecja, a do Eurosystemu jej bank centralny.
Euro funkcjonowało początkowo jedynie w obrocie bezgotówkowym - w obiegu pozostały
banknoty
i
monety
reprezentujące dotychczasowe waluty krajowe (stały się one w tym czasie krajowymi odmianami euro). Zastąpienie banknotów i monet krajowych banknotami i monetami euro zostało przeprowadzone stopniowo w pierwszych miesiącach
2002
.
Personalia
W latach
1998
-
2003
przewodniczącym Europejskiego Banku Centralnego był Holender
Wim Duisenberg
, po którego rezygnacji latem 2003 roku stanowisko to objął
Jean Claude Trichet
, były prezes francuskiego banku centralnego (rozwiązanie takie przewidywały ustalenia polityczne przyjęte podczas tworzenia EBC).
Udział Polski
Od momentu przystąpienia Polski do
Unii Europejskiej
Prezes
Narodowego Banku Polskiego
jest członkiem Rady Ogólnej EBC. NBP, wchodząc w skład ESBC, uczestniczy w pracach Komitetów i Grup Roboczych funkcjonujących przy EBC. W momencie przystąpienia Polski do Strefy euro Prezes NBP stanie się członkiem Rady Prezesów EBC, a NBP wejdzie w skład Eurosystemu.
Linki zewnętrzne
