Ewangelia (z gr. εὐαγγέλιον, euangelion, dosł. dobra nowina) – w starożytności termin używany jako określenie nagrody dla osoby przynoszącej dobrą nowinę.

Obecnie używa się go w następujących znaczeniach:

• jako określenie gatunku literatury stosowanej , pisma chrześcijańskie opisujące życie i śmierć Jezusa Chrystusa
• jest to dzielenie się wiarą za pośrednictwem autora natchnionego Duchem Świętym , wyznawaną przez całą społeczność chrześcijańską
• ewangelią (pisaną małą literą, lecz ze względu na nacechowanie emocjonalne często także wielką) jest też nazywana nauka chrześcijańska, słowa Jezusa: bliskie jest Królestwo Boże, nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię [Mk 1,15])
• jako jedna z ksiąg Nowego Testamentu (pisana wielką literą).

Nowy Testament

Ewangelie kanoniczne , wchodzące w skład Nowego Testamentu , zostały zredagowane w latach 65 - 110 . Współczesne kościoły chrześcijańskie za natchnione uznają cztery Ewangelie, spisane prawdopodobnie w następujących latach:

• Ewangelia Marka : ok. 68–73 r.^[1] lub ok. 65-70^[2]
• Ewangelia Mateusza : ok. 70–100^[1] lub ok. 80-85^[2]. Niektórzy konserwatywni badacze utrzymują, że powstała przed rokiem 70., szczególnie ci, którzy nie uważają Ewangelii Marka jako pierwszej.
• Ewangelia Łukasza : ok. 80–100, większość badaczy podaje rok 85^[1] lub ok. 80-85^[2]
• Ewangelia Jana : ok. 90-100^[2] lub ok. 90–110^[3]. Przeważa pogląd, że Ewangelia ta była pisana etapami, więc nie ma pojedynczej daty opracowania całości.

Skład ten ukształtował się prawdopodobnie w 1 poł. II wieku. Ok. 170 r. Tacjan napisał "Harmonię czterech Ewangelii" zwaną " Diatessaron ". W 2 poł. II wieku cztery ewangelie wymienia tzw. kanon Muratoriego oraz Tertulian , a Ireneusz z Lyonu ok. 180 r. jest przekonany o świętości jedynie czterech Ewangelii.

Istnieje wiele teorii dotyczących czasu powstania poszczególnych Ewangelii oraz zależności między nimi. Powszechnie uznaje się, że trzy Ewangelie – Łukasza, Marka i Mateusza (tzw. ewangelie synoptyczne ) – są ze sobą bliżej związane niż z Ewangelią Jana: często używają podobnych sformułowań, mówią o podobnych wydarzeniach i stosują podobną aranżację tekstu. Wnioskuje się zatem, że ewangeliści ci korzystali ze wspólnego źródła, albo autorzy późniejszych ewangelii synoptycznych wykorzystywali wcześniejsze z nich.

Według hipotezy dwu-źródłowej powstania Ewangelii, jako pierwsza z trójki powstała Ewangelia Marka, pozostali dwaj ewangeliści korzystali z niej oraz z innego wspólnego źródła (to hipotetyczne źródło jest nazywane ewangelią Q – od niemieckiego Quelle – źródło). Najpoważniejszym problemem tej hipotezy jest fakt, że ewangelia Q, jeśli istniała, zaginęła bardzo wcześnie, gdyż nie ma żadnych zapisów wczesnochrześcijańskich odnoszących się do dokumentu z wyjątkiem dość enigmatycznego stwierdzenia Papiasa z II wieku , które może być w ten sposób interpretowane. Kontrowersyjnym dokumentem uważanym przez niektórych za potwierdzenie tej hipotezy jest ewangelia Tomasza , która zawiera wiele sformułowań wspólnych dla Łukasza i Mateusza, nie występujących w ewangelii Marka. Interpretowane jest to na dwa sposoby – albo pismo to powstało bardzo wcześnie i Tomasz również korzystał z Q, co byłoby silnym argumentem za istnieniem Q, albo też powstał bardzo późno i korzystał z ewangelii Łukasza i Mateusza. Obie te hipotezy mają swoich zwolenników.

Istnieje wiele innych hipotez, które z grubsza można pogrupować według liczby dodatkowych dokumentów, których istnienie postulują. Te które tworzą najmniej lub nie tworzą ich wcale, nie wyjaśniają wszystkich zależności między ewangeliami synoptycznymi; te które tworzą kilka lub nawet kilkanaście takowych wchodzą w trudne do zweryfikowania spekulacje.

Każda z Ewangelii przeprowadza własną myśl teologiczną i liczy się z potrzebami środowiska, dla którego jest przeznaczona^[4], troszcząc się bardziej o objaśnienie zasad wiary chrześcijańskiej niż o historyczne szczegóły.

Apokryfy

Pozostałe pisma przedstawiające życie Jezusa określa się jako ewangelie apokryficzne . Spośród nich najbardziej znana jest ewangelia Tomasza . W latach 50. XX w.^[] w Egipcie odnaleziony został tekst ewangelii Judasza . Rękopis, datowany metodą radiowęglową na III-IV w., został napisany w języku koptyjskim, jednej z późnych odmian języka egipskiego, którą posługiwali się egipscy chrześcijanie. Ewangelia opisuje Judasza jako wysłannika bożego, który miał wydać Jezusa na jego własne życzenie. O ewangelii tej pisał w II wieku pierwszy biskup Lyonu , święty Ireneusz , określając ją jako fałszywą. Rękopis po odnalezieniu przez pewien czas znajdował się w Szwajcarii, potem przez 20 lat w USA. Dopiero w 2001 r. rozpoczęto jego odczytywanie.

Wybrana bibliografia

• "Rozmowy o Biblii", A. Świderkówna, PWN Warszawa 2003;

Przypisy

Zobacz też

• Ewangelista