Farerowie (Farerczycy) |
 | William Heinesen |
 | Jóannes Eidesgaard |
 | Helena Patursson |
 | Rasmus Rasmussen i Símun av Skarði |
 | Jákup Dahl |
 | Heri Joensen |
|
William Heinesen
,
Jóannes Eidesgaard
,
Helena Patursson
, Rasmus Rasmussen i
Símun av Skarði
,
Jákup Dahl
,
Heri Joensen
|
Liczebność ogółem | 80 - 90 tysięcy |
Regiony zamieszkania |
Wyspy Owcze
: 48 370 (2007)[1]
Dania
: 21 687 (2006)[2]
Norwegia
: ok. 500-1000
Islandia
: ok. 330
Reszta świata: ok. 8,5-20 tysięcy |
Język |
Farerski
,
Duński
|
Religie |
luteranizm
|
Pokrewne grupy etniczne |
Norwegowie
,
Szwedzi
,
Duńczycy
,
Islandczycy
,
Niemcy
|
Farerowie (lub Farerczycy) –
naród
skandynawski
zamieszkujący
Wyspy Owcze
(ok. 40 tysięcy), a w diasporze zwłaszcza
Danię
(około 20 tysięcy),
Norwegię
,
Islandię
, a także m.in.
USA
. Posługują się
językiem farerskim
, większość zna też
duński
.
Historia
Farerczycy to potomkowie
Normanów
z zachodniej Norwegii, którzy na początku
IX wieku
zajęli archipelag Wysp Owczych, asymilując niewielką populację pochodzenia
celtyckiego
. Chrystianizacja nadeszła dwa wieki później, niewiele po władającego wtedy archipelagiem Królestwa Norwegii. Od
XVI wieku
Wyspy zostały przejęte przez
Królestwo Danii
, dzięki czemu do
folkloru
weszło także kilka obyczajów z tamtego państwa. Farerczycy bardzo późno weszli w okres świadomości narodowej, bo dopiero w
XIX wieku
, za sprawą takich pisarzy jak:
Símun av Skarði
, Rasmus Rasmussen oraz
Helena Patursson
. W późniejszym okresie do kontynuacji budzenia owej świadomości przyczynił się także
William Heinesen
. Od tamtej pory zaczęło powstawać wile dzieł sztuki i literatury, opierających się na starych, ludowych
pieśniach
i
balladach
.
Język
Język farerski
jest jednym z
północnogermańskich
, używany wyłącznie przez Farerów, ale zrozumiały także dla
Islandczyków
. Jest jednym z najstarszych, współczesnych języków Europy, który od ery wikingów zmienił się tylko nieznacznie. Rozwój języka pisanego nastąpił w
XIX wieku
, do czego w dużej mierze przyczynił się
filolog
Christian Svabo, przez opracowanie prowizorycznego zapisu oraz Venceslaus Ulricus Hammershaimb, który ów zapis zmodernizował.
Obyczajowość
Symbole narodowe
Kobiecy, farerski strój ludowy
Farerskie symbole narodowe powstały dosyć późno, choć barwy w nich się znajdujące istniały w farerskiej kulturze już od dłuższego czasu. Chodzi o kolory
niebieski
i
czerwony
, szczególnie dostrzegalne w stroju żeńskim. Czasami pojawia się również kolor
czarny
.
Barwy te zainspirowały dwóch, studentów, którzy stworzyli Merkið. Zostało ono wprowadzone w
1919
r. do powszechnego użycia. Proporcje zaczerpnięto z
flagi Norwegii
, barwy czerwoną i niebieską z farerskiej kultury ludowej, natomiast biel symbolizuje czyste niebo nad Wyspami oraz pianę morską uderzającą o ich
brzegi
.
Kolejnym aspektem farerskiej symboliki, nawiązującym do tradycyjnych barw jest
herb
. Aktualny powstał w
2004
r., na niebieskim tle widoczny jest biały
baran
ze złotymi racicami i rogami. Jest to oczywiste nawiązanie do nazwy Wysp. Wcześniejsze godło było znacznie mniej okazałe, stworzono je na początku
XIX wieku
, do dziś używane jest przez niektóre urzędy archipelagu.
Literatura
Farerska
literatura
zaczęła się rozwijać dość późno, bo w
XIX wieku
. Początkowo utwory miały charakter ballad i pieśni, jednak szybko się rozwinęły i dziś można mówić o wyjątkowo dużym, jak na tak małe
państwo
, dorobku literackim, w dodatku rozwiniętym w wielu odmianach twórczości. Ważnymi poetami byli bracia Janus i Hans Djurhuusowie, zajmujący się utworami
lirycznymi
. Kilku, ważnych pisarzy poruszało też bliską Farerczykom
fantastykę
, między innymi William Heinesen oraz Jørgen-Frantz Jacobsen, najsłynniejszy, farerski pisarz, twórca powieści romantycznej "Barbara", która doczekała się przekładu na wiele języków oraz dwóch
ekranizacji
. Kolejnym ważnym autorem, posiadającym wyjątkowo duży zbiór dzieł jest Hans Jacob Jacobsen poruszający problemy społeczne, takie jak szczególnie bliska Farerczykom walka między
tradycją
, a postępem.
Na Wyspach powstają także do dziś utwory sceniczne, pierwszy taki stworzyła
Súsanna Helena Patursson
w
1889 roku
i nazwała "Veðurføst".
Sztuka
Malarstwo rozwinęło się nieco później niż sztuka i jest to dominujący aspekt farerskiej sztuki. Pierwszym, znaczącym
malarzem
był Sámal Joensen Mikines, w którego twórczości dominowały motywy przyrody i pełne smutku wizerunki życia codziennego. Niewiele po nim malować zaczęła Ruth Smith uważana dziś za najwybitniejszą żeńską malarkę na Wyspach. Zajmowała się pejzażem, podobnie jak kolejny, ważny autor Ingálvur av Reyni, żyjący do dziś, a także jego rówieśnika Hansa Hansena. Za jednego z najwybitniejszych uznaje się Zachariasa Heinesena, kolejnego speca od pejzażu. Najsłynniejszą reprezentantką współczesnego malarstwa jest Hansina Maria Ivensen, zajmująca się głównie światem abstrakcji. Wszystkie, najważniejsze dzieła przechowywane są w
Thorshavn
, stolicy kraju.
Architektura
Katedra św. Magnusa, a za nią Kirkjubøargarður
Na Wyspach Owczych dominuje prosta, drewniana zabudowa, która łatwo ulega zniszczeniu przez trudne warunki panujące na archipelagu. Do dziś z czasów wikingów w stanie niemal nienaruszonym powstała jedna chata rybacka, najstarsza tego typu budowla w Europie, znajdująca się w miejscowości
Kirkjubøur
. Pochodzi z ok.
1100 roku
i jest dziś jednym z trzech pokoi domu
Kirkjubøargarður
. W tej samej miejscowości istnieje
kościół św. Olava
pochodzący z
XII wieku
. Bardzo stary jest także budynek Munkastovan na
Tinganes
, starówce stołecznego miasta Thorshavn, pochodzi z
XIII wieku
i jest jednym z niewielu ocalałych obiektów po
pożarze
na początku
XVII wieku
. Jedną z niewielu, kamiennych budowli jest
Katedra Magnusa
, a dokładniej to, co po niej zostało. Zbudowana jest w
stylu gotyckim
, co dziwnie komponuje się z pozostałymi zabytkami archipelagu. Kolejnymi, drewnianymi, wartymi uwagi budynkami jest 10
kościołów
, z których najstarszy pochodzi z
1829
roku.
Charakterystycznym elementem bardzo wielu domów, podobnie jak na Islandii, jest trawa na dachu, służąca za izolację. Występuje ona od czasów wikińskich na dachach wielu zabudowań, nie tylko mieszkalnych, ale także muzeach oraz zabudowaniach administracyjnych.
Kuchnia farerska
Kuchnia farerska nie postąpiła wiele naprzód od czasów kiedy po raz pierwszy
wikingowie
postawili nogę na archipelagu. Nadal dawnym zwyczajem poluje się tu na
ptactwo
oraz
wieloryby
, a także łowi się
ryby
. Częstym przysmakiem jest tam też
jagnięcina
. Jednym z najpopularniejszych dań jest Skerpikjøt, czyli suszone, owcze mięso. Warzywa i owoce nie odgrywają większej roli w diecie mieszkańców archipelagu, najpopularniejszymi są:
ziemniaki
,
buraki
,
rzepa
,
rabarbar
,
porzeczki
oraz
kapusta
.
Cytrusy
i
jabłka
wprowadzono dopiero po
II wojnie światowej
. Również słodycze nie są zbyt popularne na Wyspach.
Taniec narodowy
Farerczycy są bardzo muzykalnym narodem, lubią też spędzać czas z rodziną i przyjaciółmi. Wyrazem tych dwóch cech jest farerski taniec narodowy, zwany po farersku Slaið Ring. Polega on na tańcu wkoło trzymając się za ręce przy akompaniamencie wyłącznie pieśni śpiewanej przez przewodnika oraz refrenach dośpiewywanych przez pozostałych uczestników. Najstarsze pieśni pochodzą jeszcze z czasów wikińskich inne zaś wymyślone zostały w
XIX
i
XX wieku
.
Sporty narodowe
Na Wyspach Owczych są dwa sporty narodowe. Jednym z nich jest
piłka nożna
, w którą zaczęto grać znacznie wcześniej niż w
Danii
, a już w
1892
powstał pierwszy
klub piłkarski
(
TB Tvøroyri
). Dziś mecze
reprezentacji
, choć nie stoją na wysokim poziomie światowym, są traktowane niemal na równi ze świętem narodowym przez wielu mieszkańców archipelagu.
Zawody łodzi wiosłowych, mimo że dziś nieco mniej popularne od piłki nożnej, nadal są bardzo ważne dla Farerczyków.
Wioślarstwo
urosło na znaczeniu umiejętności pływania łodzią dla niemal każdego mieszkańca Wysp. Ważne
regaty
urządza się na wiele świąt narodowych. Mają one bardzo różne odmiany, zależące od ilości wioślarzy i płci. Każda łódź ma swą, specyficzną nazwę, na przykład kiedy jest w niej 10 zawodników oraz sternik zwie się ją Tíggjumannafar.
Przypisy
- ↑ Statystyki Wysp Owczych
[1]
- ↑ Duńskie pismo Politiken
[2]
Bibliografia
- Marcin Jakubowski i Marek Loos Wyspy Owcze (przewodnik turystyczny)
Zobacz też
Linki zewnętrzne