Franciszek Liszt
Franciszek Liszt (1856)
Data i miejsce urodzenia	22 października 1811 , Raiding
Data i miejsce śmierci	31 lipca 1886 , Bayreuth
Dziedzina sztuki	muzyka
Styl	romantyzm

Franciszek Liszt ( wymowa : List ); ur. 22 października 1811 , zm. 31 lipca 1886 – węgierski kompozytor i pianista epoki romantyzmu . Stworzył nowy gatunek muzyczny: poemat symfoniczny .

Był aktywnym propagatorem kultury polskiej, zaprzyjaźnionym m.in. z Fryderykiem Chopinem , Adamem Mickiewiczem , Juliuszem Słowackim , Julianem Ursynem Niemcewiczem , Henrykiem Wieniawskim , Juliuszem Kossakiem , Janem Ruckgaberem ; uczył także Karola Tausiga , Juliusza Zarębskiego i Józefa Wieniawskiego . Był teściem i przyjacielem Ryszarda Wagnera . To Wagner namówił Liszta do skrócenia symfonii Dantejskiej do dwóch części. Liszt został pochowany na cmentarzu w Bayreuth , niedaleko willi i miejsca spoczynku Wagnera.

Kalendarium

• 1811 - 22 października przychodzi na świat w Raiding (węg. Doborján) na pograniczu austriacko-węgierskim.
• 1820 - ma miejsce pierwszy publiczny występ małego Liszta. Później przeprowadza się do Wiednia.
• 1823 - paryskie konserwatorium odmawia przyjęcia młodego kompozytora
• 1824 - w Manchesterze odbywa się premiera jego pierwszej opery, Don Sanche
• 1826 - ojciec kompozytora umiera na tyfus; Liszt ogranicza swoje koncertowanie
• 1833 - spotyka się z Chopinem, dzięki któremu poznaje Marie d'Agoult
• 1835 - przeprowadza się do Szwajcarii; na świat przychodzi pierwsze z jego trojga dzieci
• 1837 - powraca do Wiednia; znowu zaczyna koncertować
• 1844 - koniec związku z Marie d'Agoult
• 1847 - poznaje księżną Karolinę Sayn-Wittgenstein , ur. Iwanowską
• 1848 - 59 - mieszka w Weimarze
• 1851 - 54 - powstaje ostateczna wersja Rapsodii węgierskich
• 1857 - koncert w Żagańskim Kościele Farnym na zaślubinach Marii de Castellane z Antonim Radziwiłłem
• 1862 - umiera córka kompozytora, Blandine
• 1865 - Liszt przyjmuje święcenia kapłańskie
• 1869 - początek ostatniego romansu z "kozacką hrabiną" Olgą Janiną
• 1886 - 31 lipca umiera na zapalenie płuc w Bayreuth w Niemczech

Wybrane dzieła

Orkiestrowe

• Symfonia faustowska
• Symfonia dantejska
• 13 poematów symfonicznych:
  • Co słychać w górach
  • Tasso
  • Preludia
  • Orfeusz
  • Prometeusz
  • Mazepa
  • Festklänge (Uroczyste brzmienia)
  • Héroïde funèbre
  • Hungaria
  • Hamlet
  • Die Hunnenschlacht (Bitwa Hunów)
  • Ideały
  • Od kołyski do grobu
• Walc Mefisto (Taniec w wiejskiej karczmie)
• Walc Mefisto II
• Szózat i Hymn - Fantazja

Fortepianowe

• I Koncert Es-dur
• II Koncert A-dur
• III Koncert Es-dur op. posth. (niedawno odkryty koncert, ukończony około 1839 roku)
• Fantazja węgierska
• Totentanz. Parafraza na temat "Dies irae"
• Années de pèlerinage (Lata pielgrzymstwa)
• Harmonie poetyckie i religijne
• 12 Etudes d’exécution transcendante (12 Etiud transcendentalnych):
  • 1. Preludio
  • 2. Bez tytułu (Molto Vivace)
  • 3. Paysage
  • 4. Mazeppa
  • 5. Feux-follets
  • 6. Vision
  • 7. Eroica
  • 8. Wilde Jagd
  • 9. Ricordanza
  • 10. Bez tytułu (Allegro Agitato)
  • 11. Harmonies du soir
  • 12. Chasse-Neige
• 6 Consolations
• 3 Marzenia miłosne
• 4 Walce Mefisto
• 19 Rapsodii węgierskich
• Rapsodia hiszpańska

Religijne

• Missa choralis
• Węgierska msza koronacyjna
• Requiem
• Oratoria:
  • Chrystus
  • Legenda o św. Elżbiecie
  • Legenda o św. Stanisławie (najbardziej znane jest interludium "Salve Polonia")
  • Legenda o św. Krzysztofie
• Transkrypcje fortepianowe:
  • Fantazja i Fuga g-moll Bacha
  • 9 symfonii Beethovena
  • Symfonia fantastyczna Berlioza
  • Harold w Italii Berlioza
  • Sześć pieśni polskich Chopina
  • La campanella Paganiniego
  • Uwertura Wilhelm Tell Rossiniego
  • 54 pieśni Schuberta
• Don Sanche

Nagrania

• *
• Ferenc Liszt, - wykonanie na fortepianie marki Józef Jan Budynowicz z 1850

Zobacz też

• Totentanz
• Preludia (Liszt)
• Lisztomania

Linki zewnętrzne

• Związki Franciszka Liszta z Polską - artykuł na www.culture.pl

• Demko Miroslav: Franz Liszt compositeur Slovaque, L´Age d´Homme, Suisse, 2003.