Filozofia przyrody – dział filozofii zajmujący się formułowaniem wniosków filozoficznych wynikających z dokonań nauk przyrodniczych .

Filozofia przyrody, w odróżnieniu od filozofii nauki , nie zajmuje się krytyką i analizą metod badawczych stosowanych przez nauki przyrodnicze , lecz raczej stara się wyciągać daleko idące wnioski z dokonań tych nauk, przyjmując je za rodzaj pewnika.

Zagadnienia

Filozofię przyrody dzieli się często na filozofię przyrody ożywionej i nieożywionej .

Zagadnienia występujące w filozofii przyrody to:

• czy życie mogło powstać z materii nieożywionej ?
• czy świat ożywiony ewoluuje w konkretnym kierunku, czy też jest to proces raczej przypadkowy?
• czym jest materia w teorii strun , mechanice kwantowej i ogólnej teorii względności ?
• jakie są cechy materii - np. przestrzenność , czasowość , zmienność, przygodność (materia pojawia się i znika, podlega skutkom i przyczynom, według np. Tomasza z Akwinu nie jest bytem koniecznym )?
• jakie wnioski dla filozofii wynikają z tego, że Wszechświat jest najprawdopodobniej skończony w czasie i przestrzeni ?
• jaki był początek ( Wielki Wybuch ) i koniec ( Wielki Krach , Wielkie Rozerwanie, śmierć cieplna Wszechświata) istnienia Wszechświata?
• czy istnienie Wszechświata ma cel ?
• czy jest możliwe stworzenie teorii wszystkiego ?
• czy jest możliwe całkowite poznanie Wszechświata ?

Historia filozofii przyrody

Jońska filozofia przyrody

Jońska filozofia przyrody (zwana też szkołą milezyjską) reprezentuje archaiczny, grecki materializm żywiołowy zapoczątkowany przez Talesa z Miletu około VI - IV wieku p.n.e. . Podjęła pierwsze niemitologiczne, racjonalne próby wyjaśnienia natury, określanej jako physis . Oprócz Talesa, zalicza się do niej także Anaksymandra i Anaksymanesa .

Poglądy

1. W ontologii reprezentowali monizm materialistyczny
   • Świat ma jednorodną, materialną strukturę, jest zbiorem konkretnych ciał. Początkiem i zasadą świata, a zarazem właściwą naturą rzeczy jest przenikająca wszystko, wieczna pramateria (prasubstancja, prapierwiastek, pierwotny żywioł), która ulegając nieustannej przemianie - ożywia i różnicuje byt . Na tej zasadzie z jedności (pierwotnego żywiołu) powstaje różnorodność.
   • Badania filozoficzne polegały na poszukiwaniu początku-zasady ( arche ) natury
     • Tales z Miletu - pramaterią jest woda; wysnuł ten wniosek na podstawie potocznych obserwacji, według których woda jest ośrodkiem życia, z wody wywodzi się życie, a dzięki temu, że zmienia stany skupienia - występuje w każdej formie
     • Anaksymander - apeiron (bezkres, nieskończoność, która nie ma zasady, zatem sama musi być zasadą)
     • Anaksymenes - powietrze przenika wszystko wypełniając bezkres
     • Heraklit - osnową wszechświata jest ogień; jest on przejawem dynamicznej energii (panta rei)
   • Hylozoizm (hilozoizm) - atrybutem materii jest ruch, wszystko co jest - jest w ruchu, rozwija się, co jest objawem życia
     • Panpsychizm - cała przyroda ma charakter dynamiczny i kreatywny, żyje, jest jednym wielkim organizmem.
   • Koncepcja czasu cyklicznego - wszystko się powtarza
2. W gnoseologii - racjonalizm

Średniowiecze

Drzeworyt z 1888 przedstawiający średniowiecznego pielgrzyma, który dotarł do miejsca, gdzie niebo spotyka się z ziemią

Średniowieczna philosophia naturalis była ona bezpośrednią kontynuacją myśli starożytnej . Początkowo była ona traktowana z pogardą (jak mówił Augustyn z Hippony wiedza studiowanie przyrody było czczą próżnością^[1]), bądź z podejrzliwością. Głównym źródłem wiedzy o naturze było Pismo Święte , oraz Timajos Platona .

Odrodzenie XII wieku i badania nad odkrytymi pismami przyrodniczymi Arystotelesa spowodowały intensywny rozwój filozofii przyrody. Arystoteles uznany został najwyższym autorytetem w tej dziedzinie, a jego pisma (wraz z komentarzami starożytnych arystotelików ) były nie tylko źródłem wiedzy o świecie, lecz także dostarczały pojęć za pomocą których ujmowano przyrodę, wskazywały, jak należy filozofować, oraz co jest dostępne poznaniu. Podobnie jak w innych obszarach filozofii, harmonijne połączenie myśli starożytnej z chrześcijaństwem było niemożliwe i z czasem doprowadziło do wykroczenia poza pisma antycznych autorów i rozwinięcia oryginalnych metod i rozwiązań.

Na kształt dyscypliny silnie wpłynęła także średniowieczna filozofia muzułmańska (np. Awerroes czy Awicenna ). Arabskie przekłady i komentarze pism starożytnych były podstawowym źródłem dla filozofów średniowiecznych. Na znacznie wyższym poziomie stała też w krajach islamu medycyna , kosmologia i matematyka .

Problematyka średniowiecznej filozofii przyrody była bardzo szeroka. Obejmowała zarówno wyjaśnianie zjawisk obserwowalnych empirycznie (które później stały się przedmiotem badań nauk przyrodniczych , jak i samą strukturę świata, oraz jej związki z rzeczywistością pozazmysłową (a więc problematykę metafizyczną i teologiczną ).

Do głównych problemów należały:

• problem struktury bytu: z czego składa się byt; jakie są jego podstawowe elementy; w jaki sposób łączą się one w złożone całości;
• problem struktury świata: jakie jest miejsce ziemi we wszechświecie; jakie jest ułożenie i charakter sfer niebieskich ; czy świat jest jeden, czy też istnieje wielość światów; kosmologia (dwa modele alternatywne - arystotelejski i ptolomejski );
• problem wieczności świata i charakteru czasu ;
• problem roli Boga we wszechświecie: czym jest wszechmoc Boga i jak się objawia; jak Bóg wpływa na działanie świata;
• problem ruchu i jego przyczyn;
• problem próżni (możliwość lub niemożliwość jej istnienia);
• problem relacji teologii i filozofii przyrody;

W przeszłości rozpowszechniony był pogląd, jakoby średniowieczna filozofia przyrody była czystą spekulacją religijną, pozbawioną większych wartości poznawczych. W opinii autorów renesansowych wracali oni do antycznych tradycji badawczych, porzuconych w średniowieczu^[2]. Prace współczesnych historyków nauki i filozofii (m.in. Pierra Duhema czy Edwarda Granta) wykazały jednak, że to ze średniowiecza bierze swój początek nowożytna nauka.

Średniowieczni filozofowie przyrody badali "zwykły bieg rzeczy", a nie opisane w Biblii cuda^[3]. Tym samym ufundowali podstawy fizyki , astronomii , biologii i matematyki . Pomimo istotnej różnicy między nauką średniowieczną a renesansową, widać też wyraźną ciągłość.

Do najważniejszych średniowiecznych filozofów przyrody zalicza się Jana Buridana , Mikołaja z Oresme , Rogera Bacona , Wilhelma Ockhama , Błażeja z Parmy czy Roberta Grosseteste .

Nowożytność

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .

Filozofia współczesna

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .

Przypisy