Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Fiskalizm

Fiskalizm

Fiskalizm - polityka państwa polegająca na dążeniu do osiągnięcia jak największych wpływów do budżetu poprzez nakładanie kolejnych, obciążeń podatkowych przez państwo, dążące do maksymalizacji zysków.

Spis treści

Racjonalność systemu podatkowego

W systemie podatkowym zrównoważone muszą być dwa częściowo przeciwstawne interesy:

  • płatników podatków do jak najmniejszych obciążeń podatkowych,
  • Skarbu Państwa do jak największych przychodów.

Racjonalna polityka fiskalna polega zrównoważeniu tych wartości w taki sposób, że obciążenia podatkowe nie zmniejszają w znaczący sposób konkurencyjności przedsiębiorstw ani zdolności gospodarstw domowych do oszczędzania. Konsekwencją nadmiernego fiskalizmu jest ograniczenie wzrostu gospodarczego, co z kolei prowadzi do ograniczenia wpływów do budżetu[1].

Według Adama Krzyżanowskiego i Jeana-Baptiste Say podatki są przerzucalne i ich koszt ponosi zawsze ostateczny konsument w wyniku podniesienia przez opodatkowany podmiot ceny towaru lub usług, które sprzedaje, co najmniej o wysokość straty wywołanej podatkiem.

Badania potwierdzają istnienie negatywnego wpływu nadmiernego poziomu fiskalizmu na możliwości wzrostu gospodarczego i wskazują na ujemny związek pomiędzy udziałem sektora publicznego w PKB a długookresowym tempem wzrostu gospodarczego[2].

Równocześnie na obciążenia podatkowe składają się następujące czynniki:

  • bezpośrednia wartość podatku rozliczanego (np. VAT czy podatek dochodowy), stanowiąca podstawę kwoty wpływającej do budżetu,
  • obciążenie płatników kosztami naliczania oraz ewidencjonowania podatku, czyli koszty takie jak czas pracowników, oprogramowanie czy biura rachunkowe, które zmniejszając przychód płatnika zmniejszają także kwotę podatku przez niego płaconą i zmniejszają jego konkurencyjność,
  • koszty własne administracji publicznej związane ze obsługą wpływów podatkowych (koszty poboru), które stanowią bezpośrednią konsumpcję wpływów podatkowych zanim zostaną one wykorzystane na inne cele publiczne.

Dalszymi elementami racjonalnej polityki podatkowej jest więc minimalizowanie kosztów podatkowych po stronie płatników oraz administracji publicznej co prowadzi do dalszej maksymalizacji wpływów podatkowych i minimalizacji obciążeń[1][3].

Fiskalizm w Polsce

W opublikowanych w 2009 roku założeniach programu "e-Podatki" Ministerstwo Finansów wskazało m.in. na następujące problemy w obecnym systemie podatkowym:

  • niska ściągalność należnych podatków,
  • niska wykrywalność oszustw podatkowych,
  • duże obciążenia po stronie podatników związane z rozliczaniem należności,
  • zbyt wysokie koszty pobierania podatków[3].

Ministerstwo Finansów szacuje, że w Polsce same obciążenia administracji publicznej związane z niefiskalnymi zadaniami administracji skarbowej (np. wydawanie zaświadczeń) generują 15-20% kosztów, głównie związanych z zaangażowaniem czasu pracowników[3].

Podatek VAT jest podatkiem kosztownym w administrowaniu, przy czym koszty te są stałe względem stawki podatku. To oznacza, że czym niższa stawka tym wyższy jest koszt osiągnięcia jednej złotówki dochodu. Z drugiej jednak strony, wysoka stawka VAT, tak zresztą jak wysoka stawka każdego innego podatku, wiąże się z niekorzystnymi następstwami ekonomicznymi[2].

Koszty poboru podatków wyliczone w 2009 przez Europejskiego Centrum Doradztwa i Dokumentacji Podatkowej wynoszą w Polsce 2,45 euro na każde 100 euro przychodu (dla porównania 1,31 w UK , 1,61 w Czechach )[4]. Koszty poboru wyliczone w 2002 roku dla całej polskiej administracji publicznej wynosiły 1,6% dochodów budżetowych[2].

Jako przykład fiskalizmu w Polsce wskazuje się opodatkowanie niektórych darmowych świadczeń na rzecz pracowników - szczepionek przeciwko grypie czy darmowych napojów[5], zmiany w interpretacji przepisów podatkowych, które skutkują egzekucją rzekomych zaległości po wielu latach, pomimo wcześniejszego wydawania zaświadczeń o niezaleganiu[6][7][8] oraz odmienne interpretacje tych samych przepisów przez różne urzędy skarbowe, np. co do zastosowania poszczególnych stawek VAT [9]. Profesor Marek Wierzbowski zwraca uwagę na zjawisko skupiania się na finansowym aspekcie kary administracyjnej bardziej niż na zapewnieniu, że dany obowiązek będzie w istocie realizowany[10].

Według Centrum im. Adama Smitha obciążenie przeciętnego obywatela podatkami pośrednimi i bezpośrednimi w Polsce wynosi 44,8%[11]. Stosunek dochodów podatkowych do dochodów Skarbu Państwa w 2007 roku wynosił w Polsce 34,2%[12]. Według Rzeczpospolitej koszt poniechanych od 1999 roku reform państwa sięgają 74 mld[13]. Prof. Elżbieta Mączyńska nieefektywne prawo podatkowe powoduje znaczne zmniejszenie wpływów podatkowych netto oraz prowadzi do szeregu patologii, przyczyniających się do marnowania potencjału przedsiębiorczości - np. "huby podatkowej"[14].

Podczas konferencji zorganizowanej przez Instytut Studiów Podatkowych w 2010 roku wskazano na liczne problemy polskiego systemu podatkowego jakim jest nieczytelność ordynacji podatkowej po setkach nowelizacji, znaczne obciążenie urzędów skarbowych interpretacjami podatkowymi, rozbieżności w orzecznictwie sądów i zaniechania ustawodawcy[15]. Podobne wnioski padały podczas konferencji zorganizowanej przez Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej[16].

Metody mierzenia stopnia fiskalizmu

Stopień fiskalizmu mierzy się różnymi metodami. Do oceniania stopnia fiskalizmu używa się:

  • liczba obciążeń podatkowych
  • ilość czasu poświęcana przez podatników na wypełnianie zobowiązań podatkowych[17]
  • wysokość stawek podatkowych
  • poziom obciążeń fiskalnych w stosunku do PKB
  • zakres ingerencji systemu finansów publicznych w PKB
  • stopień pokrycia wydatków publicznych dochodami publicznymi
  • zakres występowania szarej strefy w gospodarce[1]

Według rankingu "Doing Business 2010" przygotowanego przez Bank Światowy krajem o największych obciążeniach podatkowych jest Białoruś , zaś najmniejszym -- Malediwy . W Unii Europejskiej najmniejsze obciążenia fiskalne występują w Luksemburgu , największe - we Włoszech . Równocześnie w rankingu czasu poświęcanego przez podatników na wypełnianie zobowiązań podatkowych najkorzystniejsza sytuacja panuje w Luksemburgu , najgorsza w Bułgarii . Polska plasuje się w tych rankingach w połowie stawki jeśli chodzi o wysokość podatków (40 obciążeń, średnio 42,3%) i pod koniec jeśli chodzi o ich czasochłonność (395 godzin rocznie)[17][18].

Fiskalizm bizantyjski

Jednym z pierwszych lepiej udokumentowanych przypadków fiskalizmu był fiskalizm rzymski (bizantyjski), który był jedną z głównych przyczyn upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego . Koneczny w "Cywilizacji bizantyjskiej" zauważa przekształcenie, pod wpływem wschodnich cywilizacji (szczególnie egipskiej), Imperium Romanum z państwa obywatelskiego w państwo biurokratyczne [19].

Rozrost biurokracji był związany głównie z centralizacją władzy i zwiększaniem podatków. Dodatkowo imperium targały niezliczone wojny domowe , co powodowało zwiększone wydatki na wojsko. Kolejni cesarze byli wojskowymi uzurpatorami, którzy zdobyli tron siłą. Doskonale ilustruje to obraz cesarstwa po śmierci Treboniusa Gallusa na Rzym ruszyły trzy armie, każda z innym cesarzem na czele.

Po paru latach cesarz Galienus rozszerzył na państwo metodę egipską (Koneczny widział Egipt jako kraj pełen monopoli ). Metody stosowane przez ówczesny organ skarbowy opisuje fragment pisma kobiety z IV lub V w. uciekającej przed władzami:

Mój mąż ma zaległych 300 solidów podatków, od dwóch lat był biczowany, kilka razy w więzieniu, a troje moich ukochanych dzieci sprzedano: ja tedy uciekłam i uchodzę z miejsca na miejsce. Teraz błąkam się po pustyni, chwytana często i biczowana ciągle

Fiskalizm doprowadzał do coraz częstszego powstawania patologii, np. powstania urzędu przymusowego poborcy podatkowego, który ręczył za niezebrane podatki swoim majątkiem. Kolejną konsekwencją fiskalizmu było wyludnienie. Pięcioletnie cenzury (spisy ludności) wykazują stały ubytek ludności nawet z najbogatszych prowincji (ludność Aleksandrii zmniejszyła się o połowę).

W końcu ludność rzymska obróciła się przeciwko własnemu państwu, jak pisze Koneczny: "w hordach Attyli znaleźli się obywatele rzymscy, którzy zbiegli tam przed (...) podatkami. Okrutna ta wiadomość pochodzi od słynnego Sahianusa, uczonego prezbitera Marsylii (...)"[19].

Fiskalizm a teorie ekonomii

Krzywa Laffera

Jedną z koncepcji opisujących wpływy państwa z podatków jest tzw. krzywa Laffera , obrazująca wpływy państwa z podatków w zależności o wielkości obciążenia podatkowego, będąca linią zbliżoną kształtem do hiperboli. Ukazuje ona, że nie zawsze zwiększanie podatków powoduje zwiększenie wpływów do budżetu, gdyż przy rosnącym obciążeniu przedsiębiorstwa postanawiają przenieść się do tzw. "szarej strefy", gdzie ukrywają swoją działalność, aby uniknąć podatków.

Keynesizm

Według J.M. Keynesa udział państwa w gospodarce jest niezbędny, aby zachować pełne zatrudnienie, a co za tym idzie większą zdolność produkcyjną gospodarki. Dokonuje tego głównie przez bezpośrednie inwestycje w gospodarkę. Jednak aby państwo mogło inwestować potrzebuje pieniędzy, które uzyskuje z podatków, które zostają zwiększone szczególnie dla bogatszych podmiotów. Według teorii Keynesa pieniądze odebrane gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom w formie podatków zostaną im zwrócone dzięki wzrostowi PKB zgodnie z mnożnikiem Keynesa. Jednak jeśli państwo utworzy nierentowne instytucje, finansowane z budżetu których z różnych powodów (np. działalność związków zawodowych ) nie można zamknąć, musi ich straty rekompensować z wpływów do budżetu czyli podatków. W przypadku gdy te instytucje generują coraz większe straty, potrzeba coraz więcej pieniędzy aby mogły one dalej istnieć, co powoduje zwiększone zapotrzebowanie na wpływy do budżetu, czyli zwiększenie podatków.

Ekonomia neoklasyczna

Ekonomia neoklasyczna głosi, że wpływ państwa na mechanizmy rynkowe powinien być ograniczony do minimum, państwo powinno być "nocnym stróżem" wolnego rynku. Jakiekolwiek wydatki inwestycyjne państwa nie mają sensu gdyż państwo nie jest tak efektywne jak przedsiębiorcy. Według neoklasyków problem fiskalizmu nie powinien wcale istnieć gdyż wydatki państwa są zminimalizowane, a więc podatki także powinny być minimalne. Jednakże istnieją pewne gałęzie rynku, w których udział jest z definicji nieopłacalny, np.: służba zdrowia, czy edukacja w biedniejszych społeczeństwach, gdzie obywateli nie stać by płacić za te usługi. Najlepszym rozwiązaniem w tym wypadku jest połączenie finansowanie tych instytucji wspólnie przez państwo i kapitał prywatny.

Przypisy

  1. 1,0 1,1 1,2 Magdalena Dynus: Fiskalizm w Unii Europejskiej .
  2. 2,0 2,1 2,2 Strategia podatkowa - wersja skrócona . Ministerstwo Finansów, 2004.
  3. 3,0 3,1 3,2 Program e-Podatki. Założenia programu. . Ministerstwo Finansów, 4 marca 2009.
  4. Ściąganie podatków w Polsce jest drogie . Gazeta Wyborcza, 2009.
  5. Internauci WP wybrali. Największym podatkowym absurdem jest... . Wirtualna Polska, 26 stycznia 2010.
  6. Haracz dla fiskusa za pakiet medyczny . Rzeczpospolita, 2010.
  7. Usługi firmowego lekarza do oskładkowania . Rzeczpospolita, 2010.
  8. Za błędy urzędników płacimy wszyscy. Jak zawsze. . Dziennik Polski , 2010.
  9. Drożyzna pustoszy polskie porty . gazeta.pl, 2010.
  10. Marek Wierzbowski: Jaki system kar dla firm . Rzeczpospolita, 2010.
  11. Płacimy podatki od podatków. Nawet pięć razy . Wirtualna Polska, 2010.
  12. Polski fiskus wśród najmniej uciążliwych dla podatników . Krajowa Informacja Podatkowa, 2007.
  13. Brak reform uderza w gospodarkę . Rzeczpospolita, 2010.
  14. Elżbieta Mączyńska: Podatkowa wańka-wstańka . Rzeczpospolita.
  15. Potrzebne są duże zmiany przepisów . Rzeczpospolita, 2010.
  16. Podatkowy potwór rośnie w siłę. Podatki blokują naszą gospodarkę . Wyborcza.biz, 2010.
  17. 17,0 17,1 Firma w Polsce musi zapłacić 40 różnych podatków . Rzeczpospolita, 23 listopada 2009.
  18. Paying Taxes 2010 - The Global Picture . Doing Business, 2009.
  19. 19,0 19,1 Feliks Koneczny: "Cywilizacja bizantyjska". 

Patrz także


Inne hasła zawierające informacje o "Fiskalizm":

Fiskalizm Fiskalizm - polityka państwa polegająca na dążeniu do osiągnięcia jak największych wpływów ...

Władysław Grabski ...

Wprost krytykując m.in. warunki akcesji Polski do UE i sam charakter Unii, nadmierny Fiskalizm i interwencjonizm państwa oraz rozrost biurokracji , opowiadając się zaś za mechanizmami ...

Biurokracja ...

Inflacja prawa ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Fiskalizm":

Hasło nie występuje w innych lekcjach!





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie