Fobos
Fobos, zdjęcie przekazane przez sondę Mars Reconnaissance Orbiter w 2008 r. Fobos, zdjęcie przekazane przez sondę Mars Reconnaissance Orbiter w 2008 r.
Odkrył	Asaph Hall
Data odkrycia	18 sierpnia 1877
Charakterystyka orbity
Półoś wielka	9 377,2 km
Obwód	58 915 km
Mimośród	0,0151
Perycentrum	9 235,6 km
Apocentrum	9 518,8 km
Okres obiegu	0,31891023 d
Prędkość orbitalna	2,138 km/s
Nachylenie do eliptyki	26,04°
Nachylenie do płaszczyzny orbity planety	1,093°
Własności fizyczne
Wymiary	26,8 × 21 × 18,4 km
Spłaszczenie	0,31 - 0,12
Powierzchnia	~6 100 km2
Objętość	~5 700 km3
Masa	1,072×1016 kg
Średnia gęstość	1,85[1] g/cm3
Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni	0,0084 - 0,0019 m/s2
Prędkość ucieczki	0,00113
Okres obrotu wokół własnej osi	synchroniczny
Albedo	0,071
Jasność obserwowana (z Ziemi)	11,3 m
Temperatura powierzchni	~233 K

Fobos (też: Phobos, gr. Φόβος – strach) – większy i bliższy z dwóch księżyców Marsa . Jest to w całym Układzie Słonecznym satelita naturalny położony najbliżej planety, wokół której krąży.

Odkrycie

Fobos został odkryty przez amerykańskiego astronoma Asapha Halla 18 sierpnia 1877 w obserwatorium marynarki wojennej USA ( United States Naval Observatory ) około godziny 9:14 UTC . Kilka dni wcześniej ( 12 sierpnia ) Asaph Hall odkrył również drugi księżyc Marsa , Deimosa .

Księżyc ten został sfotografowany z bliska przez sondy Mariner 9 ( 1971 r.), Viking 1 ( 1977 r.), Phobos 2 ( 1988 r.), Mars Global Surveyor ( 1998 i 2003 r.) oraz Mars Express (od 2004 r.).

Charakterystyka orbity

Orbity Fobosa i Deimosa dookoła Marsa

Promień orbity Fobosa jest mniejszy niż promień orbity synchronicznej, co oznacza, że krąży on szybciej niż Mars obraca się wokół własnej osi. Dlatego wschodzi na zachodniej stronie marsjańskiego nieba, dość szybko przemieszcza się po niebie i po około 4 godzinach i 15 minutach zachodzi po wschodniej stronie nieba. Wschód i zachód następują mniej więcej dwa razy dziennie, co 11 godzin 6 minut. Fobos znajduje się tak blisko powierzchni planety (2,76 promienia Marsa), że nie jest widoczny z powierzchni planety z obszarów okołobiegunowych o współrzędnej szerokości planetograficznej (areograficznej) wyższej niż 70,4°.

Jednocześnie bliskość Marsa powoduje, że Fobos ulegnie po jakimś czasie zniszczeniu – siły pływowe powodują, że promień orbity ciągle się zmniejsza (obecnie około 1,8 m na stulecie) i za około 50 milionów lat przekroczy granicę Roche'a . Jego dalszy los może być dwojaki: albo spadnie na powierzchnię Marsa, albo zostanie rozerwany przez siły grawitacyjne planety i utworzy wokół niej pierścień. Obliczenia wskazują, że księżyc zostanie rozerwany po osiągnięciu promienia orbity równego około 8400 km. Siła ciężkości na powierzchni Fobosa różni się w zależności od miejsca pomiaru o 210% z powodu jego elipsoidalnego kształtu; dodatkowo siły pływowe pochodzące od Marsa powiększają tę różnicę do około 450%.

Mars widziany z Fobosa byłby 6400 razy większy (powierzchnia; średnica - 80 razy) i 2500 razy jaśniejszy niż Księżyc w pełni, ze średnicą kątową od 41,9° do 43,2° (prawie 1/4 szerokości półkuli nieba).

Fobos widziany z marsjańskiego równika miałby 1/3 średnicy kątowej Księżyca widzianego z Ziemi. Wraz z oddalaniem się od równika jego średnica kątowa wyraźnie zmniejszałaby się (średnica Marsa jest porównywalna z odległością od księżyca). Średnica kątowa Fobosa zmienia się również w czasie jego wędrówki na niebie - przy wschodzie miałby 8', w zenicie natomiast 12'. Dla porównania - Słońce widziane z Marsa ma średnicę kątową 21'.

Właściwości fizyczne

Fobos sfotografowany przez sondę Viking 1

Fobos jest ciemnym obiektem, który wydaje się być złożony z materiału podobnego, jak asteroidy typu C (ciemne chondryty węgliste), występujące w zewnętrznym pasie asteroid . Jednak niska gęstość Fobosa wskazuje, że nie składa się on z samych skał – prawdopodobnie jest mieszaniną skał i lodu. Mogłaby na to wskazywać również słaba, lecz ciągła emisja gazu odkryta przez rosyjską sondę Phobos 2 . Sonda uległa awarii zanim zdołała ustalić skład gazu, ale prawdopodobnie jest nim para wodna. Najnowsze fotografie zrobione przez Mars Global Surveyor pokazują, że powierzchnia Fobosa jest pokryta około metrową warstwą drobnego pyłu, podobnego do regolitu pokrywającego ziemski Księżyc .

Powierzchnia Fobosa jest pokryta kraterami. Najbardziej wyraźnym utworem na Fobosie jest duży krater Sitckney o średnicy 10 km, nazwany na cześć żony odkrywcy Fobosa, Angeline Stickney. Uderzenie, które spowodowało powstanie krateru musiało prawie rozerwać niewielki księżyc (podobnie jak w przypadku księżyca Saturna Mimasa i krateru Herschel ) oraz prawdopodobnie było przyczyną powstania widocznych rowów i smug. Przecinające powierzchnię księżyca rowy mają typowo głębokość do 30 m, 100-200 m szerokości i długość do 20 km.

Fobos jest powszechnie uważany za planetoidę przechwyconą przez Marsa. Niektórzy sugerują, że może on nawet pochodzić nie z głównego pasa planetoid, ale z zewnętrznych rejonów Układu Słonecznego.

Fobos przesłaniający tarczę słoneczną - sekwencje obrazów z sondy Opportunity

Lista kraterów na powierzchni Fobosa

Kratery na powierzchni Fobosa noszą nazwy związne z postaciami Podróży Guliwera Jonathana Swifta lub też zostały nazwane od astronomów związanych z tym księżycem.

Przypisy

Zobacz też

• Chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
• astronomia
• satelita
• Układ Słoneczny