Forum Romanum (
łac.
– rynek rzymski), inna nazwa to Forum Magnum – najstarszy plac miejski w
Rzymie
, otoczony sześcioma z siedmiu wzgórz:
Kapitolem
,
Palatynem
,
Celiusem
,
Eskwilinem
,
Wiminałem
i
Kwirynałem
. Główny polityczny, religijny i towarzyski ośrodek
starożytnego
Rzymu, miejsce odbywania najważniejszych uroczystości publicznych.
.
Historia
Powstanie
Tzw. teoria
Gjerstada
wypracowana w 1968 zakładała, że pierwotnie (w
VII w. p.n.e.
) na tym terenie znajdowała się osada składająca się z domów na palach. Po wybudowaniu kanału odwadniającego
Cloaca Maxima
, osuszeniu terenu, utwardzeniu powierzchni, obszar ten stał się miejscem zgromadzeń obywateli. Inicjatorem wybudowania
forum
miał być
Tarkwiniusz Pyszny
. Przy powstałym w
VI w. p.n.e.
placu miano potem wznieść szereg ważnych budynków:
Kurię
, mównicę (
Rostra
),
świątynię Westy
i dom
westalek
,
świątynie
Saturna, Dioskurów,
Zgody
i siedzibę najwyższego kapłana – budynek Regii, archiwum (
Tabularium
).
Ostatnie badania archeologiczne terenu forum przeprowadzone w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku zaprzeczyły teorii Gjerstada. Wykazano, że do trzeciej ćwierci
VIII w. p.n.e.
na terenie Forum Romanum znajdowało się zwykłe bagno zasilane potokiem płynącym wzdłuż późniejszej
Via Sacra
. Stanowiło ono naturalną granicę pomiędzy znajdującymi się na wzgórzach osadami, tzw.
palatyńsko-eskwilińską
i
kapitolińsko-kwirynalską
. Bagno osuszono, a powierzchnię utwardzono w latach dwudziestych VIII wieku p.n.e. (
729
-
720 p.n.e.
), co zgadza się w zasadzie z przekazanym przez rzymskich historyków czasem zjednoczenia Rzymu
Romulusa
z okoliczną osadą
sabińską
Tytusa Tacjusza
. Przyjmuje się, że w tym właśnie okresie nastąpiło połączenie osady palatyńskiej z kwirynalską w jeden organizm polityczny, którego centrum stanowiło właśnie nowo osuszone Forum Romanum. Nigdy natomiast nie było tam domów na palach, jak twierdził Gjerstad.
Okres świetności
W okresie cesarstwa Forum Romanum zostało rozbudowane i wzbogacone o
Świątynię Boskiego Juliusza (Templum Divii Iulii)
,
Wenus i Romy
,
Wespazjana
,
Antoniusza i Faustyny
oraz
łuk triumfalny
cesarza
Augusta
. W tym też czasie rozbudowano Rzym i zbudowano kolejne
fora cesarskie
, które utworzyły z istniejącym już Forum Romanum zwarty kompleks architektoniczny. Najbliżej Forum Romanum usytuowano
Forum Cezara
. Oprócz niego powstały
Forum Trajana
(największe),
Forum Augusta
,
Forum Wespazjana
,
Forum Nerwy
. Inicjatorem tej rozbudowy był
Juliusz Cezar
. Forum Romanum było centrum życia obywatelskiego i ekonomicznego szczególnie w okresie republikańskim. W okresie cesarstwa fora pełniły raczej funkcje handlowe, rozrywkowe i reprezentacyjne.
Upadek
Choć Forum zostało zdewastowane w czasie zdobycia Rzymu przez
Wizygotów
w 410, to jeszcze w 768 zebrał tu się lud rzymski i obwołał papieżem
Stefana III(IV)
. Do zniszczenia mogło też przyczynić się
trzęsienie ziemi
w 851. W okresie
średniowiecza
Forum Romanum uległo stopniowemu zniszczeniu. Prawdopodobnie w okresie IX-X wieku Forum, jak i inne pozostałości rzymskie stanowiło kamieniołom - miejsce łatwego pozyskiwania budulca dla nowych inicjatyw architektonicznych. Do XVIII wieku miejsce to służyło na wypas, a później targ bydła. Prace wykopaliskowe zapoczątkowano w 1803, a od 1898 prace są prowadzone systematycznie.
Główne budowle starożytnego Forum Romanum
Inne ważne zabytki na Forum Romanum
Źródła
- Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 50. .
Zobacz też