Franciszkanizm - tendencje w literaturze XX wieku nawiązujące do idei św. Franciszka z Asyżu . Bohater literatury nurtu franciszkańskiego to człowiek prosty, radujący się z życia , głęboko religijny i miłujący naturę. Pochwała prostego stosunku do świata łączy się często w utworach tego nurtu ze świadomym uproszczeniem kompozycji i stylu.

Terminu franciszkanizm używali m.in. A. Gemelli , T. Lombardi, L. Iriarte. Określa on poglądy i postawę przyjmowaną przez świętego Franciszka z Asyżu i franciszkanów (polegającą na: 1. Życiu według zasad Ewangelii; 2. Pokornym przyjmowaniu cierpienia; 3. Radowaniu się ubóstwem; 4. Podkreślaniu miłości i troskliwości Boga Ojca w stosunku do swoich umiłowanych dzieci; 5. Braterstwie z wszystkimi stworzeniami ożywionymi i nieożywionymi, które określa się mianem braci i sióstr; 6. Otaczaniu miłością każdego człowieka, zwłaszcza grzeszników; 7. Pokutowaniu za grzechy; 8. Pokorze; 9. Radości w życiu; 10. Służbie Bogu, Kościołowi, bliźnim, szczególnie ubogim i cierpiącym oraz światu), a także motywy w literaturze i sztuce. Franciszkanizmem nazywa się także dzieje zakonów i wspólnot religijnych o inspiracji franciszkańskiej.

Pierwiastki franciszkańskie pojawiają się w literaturze już w średniowieczu, ale o franciszkanizmie, jako o jej nurcie możemy mówić dopiero od drugiej połowy XIX wieku. Związane jest to z ukazaniem się książki A. F. Ozanama Les poétes franciscianis (1835), której streszczenie Franciszek Seraficki i poeci włoscy z jego szkoły pojawiło się w Polsce rok później. Franciszkaznizm przejawia się nie tylko w tekstach poświęconych świętemu Franciszkowi, ale i tych, w których pojawiają się franciszkanie oraz odnoszących się do duchowości franciszkańskiej lub do motywów związanych z Asyżem.

Postaci franciszkanów pojawiają się w następujących tekstach:

• I. Chodźko Pamiętniki kwestarza
• W. S. Reymont Pielgrzymka na Jasną Górę. Wrażenia i obrazy
• Z. Nałkowska Książka zażaleń, Przylądek Dobrej Nadziei
• P. Górska Paleta i pióro
• A. Mickiewicz Dziady , Pan Tadeusz
• I. Hołowiński Opuszczony klasztor, Ksiądz kapucyn
• J. I. Kraszewski Sfinks

Postaci występujących w literaturze franciszkanów wzorowane były często na znanych osobach, szczególnie, jeśli żyły wg duchowości franciszkańskiej.

Wyrazem franciszkanizmu jest także postawa życiowa człowieka, zgodna z duchem św. Franciszka. Typowo franciszkańskie podejście do życia przejawia się w następujących tekstach:

• E. Zegadłowicz Przyjdź Królestwo Twoje
• S. Witkiewicz Myśli , List do syna
• W. Bąk Pochwalona niech będzie zima
• J. Korczak Sam na sam z Bogiem. Modlitwy tych, którzy się nie modlą
• J. Kasprowicz Księga ubogich

Franciszkanizm wiąże się także z tekstami poświęconymi świętemu Franciszkowi:

• Kwiatki świętego Franciszka
• L. de Wohl Święty Franciszek z Asyżu. Radosny żebrak
• G. K. Chesterton Święty Franciszek z Asyżu
• R. Brandstaetter Inne kwiatki świętego Franciszka

W końcu przejawem franciszkanizmu mogą być teksty związane z Asyżem:

• R. Brandstaetter Kroniki Asyżu
• W. Łysiak Wyspy zaczarowane

W malarstwie franciszkanizm jest kojarzony przede wszystkich z twórczością Giotta di Bondone , Cimabuego .

Źródło

• Encyklopedia katolicka, pod red. L. Bieńkowskiego i innych, tom V, Lublin 1989
• Krzysztof Mrowcewicz, "Przeszłość to dziś",