La France de Vichy Francja Vichy
← 1940-1944 →
Flaga Szefa Państwa Francuskiego Godło Szefa Państwa Francuskiego Flaga Szefa Państwa Francuskiego Godło Szefa Państwa Francuskiego
Dewiza : ( fr. ) Travail, famille, patrie (Praca, rodzina, ojczyzna)
Hymn : Maréchal, nous voilà !
Położenie Szefa Państwa Francuskiego
Język urzędowy	francuski
Stolica	Vichy
Typ państwa	republika , państwo marionetkowe
Ostatnia głowa państwa	głowa państwa Philippe Pétain
Zależne od	Rzeszy Niemieckiej
Ostatni szef rządu	premier Pierre Laval
Jednostka monetarna	frank francuski (₣)
Data powstania	1940
pełna okupacja	III Rzesza i Włochy XI 1942
Religia dominująca	katolicyzm
Strefa czasowa	UTC +1 - zima UTC +2 - lato

Generał Charles Huntziger podpisujący w imieniu Francji dokument zawieszenia broni z Niemcami. Compiègne 22 czerwca 1940

Philippe Petain i Adolf Hitler. Spotkanie w Montoire 21 października 1940 .

Flota francuska podczas samozatopienia w Tulonie 28 listopada 1942 - zdjęcie lotnicze RAF .

Francja Vichy ( fr. La France de Vichy) prawidłowa nazwa Państwo Francuskie ( fr. L'État Français) – kolokwialna nazwa uzależnionego państwa francuskiego , istniejącego w latach 1940-1944 (faktycznie do listopada 1942 -do momentu pełnej okupacji wojskowej) ze stolicą w Vichy (ob. w regionie Owernia , w departamencie Allier ).

Utworzenie

Państwo powstało w konsekwencji ustawy Zgromadzenia Narodowego III Republiki o nadzwyczajnych pełnomocnictwach dla premiera Francji, marszałka Francji Philippe'a Pétaina po klęsce Francji w Bitwie o Francję w 1940 . Jako kontynuacja III Republiki zostało oficjalnie uznane przez większość społeczności międzynarodowej, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii.

Zgodnie z warunkami zawieszenia broni podpisanego przez gen. Charles'a Huntzingera ze strony francuskiej i gen. Wilhelma Keitla ze strony niemieckiej w dniu 22 czerwca 1940 , blisko 2/3 powierzchni Francji znalazło się pod okupacją niemiecką. Pozostała część Francji,jej protektoraty i jej kolonie miała pozostać nieokupowana przez Niemców i Włochów.Vichy zachowała we Francji metropolitalnej ponad stutysięczną armię pozbawioną we Francji metropolitalnej ciężkiego sprzętu (czołgów, samochodów pancernych, ciężkiej artylerii), które zostały w większości wydane III Rzeszy lub ewakuowane na terytoria zamorskie i ponad dwustutysięczną armię w Algierii oraz koloniach (Francuska Afryka Północna, Syria , Liban , Indochiny Francuskie ). Francja pozostawała również w posiadaniu trzeciej co do siły floty wojennej świata, bazowanej częściowo w Tulonie , częściowo w portach Afryki francuskiej ( Mers-el-Kebir koło Oranu , Dakar ).

Zebrane w Tuluzie Zgromadzenie Narodowe Republiki (Senat i Izba Deputowanych łącznie), z pominięciem Prezydenta Republiki Alberta Lebrun udzieliło 10 lipca 1940 r. nadzwyczajnych pełnomocnictw premierowi, marszałkowi Pétain , który na ich podstawie ogłosił się "głową państwa francuskiego" ("L' État Français"). Ustawa o pełnomocnictwach została uchwalona przygniatającą większością głosów (569 głosów "za" przy 80 "przeciw"^[1] przy 30 wstrzymujących się od głosu). III Republika Francuska dobiegła w ten sposób kresu - rozpoczął się okres Francji Vichy.Vichy ogłosiła neutralność w toczącej się wojnie.

We władzach najważniejszą rolę odgrywał początkowo mianowany "zastępcą szefa państwa" Pierre Laval - zdecydowany zwolennik kolaboracji. W roku 1941 Pétain, próbując rozszerzyć swą samodzielność odsunął od władzy proniemieckiego Lavala, powierzając jego obowiązki admirałowi François Darlan , który dysponował jedynym realnym atutem Francji Vichy - francuską marynarką wojenną.W 1941 Vichy podpisało układ z USA.W listopadzie 1942 po okupacji przez Wehrmacht "strefy nieokupowanej" ,rozbrojeniu armii francuskiej we Francji Metropolitarnej po przejściu Darlana oraz oddziałów w Algierii i koloniach na stronę aliantów^[2] admirała faktyczną władzę w administracji Vichy uzyskał Pierre Laval .

Kolaboracja

Kolaboracja oprócz regularnego opłacania i utrzymania armii okupacyjnej, produkcji zbrojeniowej na rzecz Rzeszy, kontyngentów żywnościowych przekazywanych w zamian za " obligacje " Rzeszy na poczet odszkodowań wojennych Francji wobec Niemiec^[3], masowych dobrowolnych wyjazdów do pracy w Rzeszy (w tym do niemieckich zakładów zbrojeniowych)^[4] - do których zachęcały władze Vichy. W praktyce Francja finansowała w ten sposób w znacznej części wysiłek zbrojeniowy III Rzeszy. Kolaboracja obejmowała również zorganizowany współudział policji francuskiej, francuskiej milicji faszystowskiej (kierowanej przez Josepha Darnand ) i cywilnej administracji francuskiej (Rene Bousquet) w ustalaniu list proskrypcyjnych i organizowaniu deportacji Żydów (np. znana jedyna w okresie 1940-1942 na terytorium Vichy obława antyżydowska^[5] z lipca-sierpnia 1942 - obława Vel d'Hiv w Paryżu)^[6], a także współpracę z Gestapo w walce z Resistance . W Indochinach Francuskich Japonia okupując je wojskowo w sierpniu 1940 r. zachowała francuską administrację cywilną, która współpracowała z wojskami japońskimi do marca 1945 r .

Koniec

Terytorium Vichy zostało okupowane przez Wehrmacht i Włochów w listopadzie 1942 po inwazji aliantów w Afryce Północnej i przejściu francuskich wojsk kolonialnych i oddziałów zamorskich w Vichy na rozkaz admirała François Darlana na stronę koalicji antyhitlerowskiej . Armia i flota albo przestały istnieć albo przeszły na stronę aliantów.Władze okupacyjne zastąpiły dotychczasowy zaciąg na roboty poborem przymusowym.We Francji nieokupowanej zaczęło działać Gestapo . Aresztowano i wywieziono do Niemiec także niektórych polityków Vichy np został aresztowany i wywieziony do Rzeszy b.minister obrony Vichy Maxime Weygand Po lądowaniu w Normandii w czerwcu 1944 r. i wyzwoleniu Paryża w sierpniu 1944, 20 sierpnia 1944 , Pétain i inni członkowie rządu Vichy zostali internowani przez okupacyjne władze niemieckie i przymusowo wywiezieni poprzez Belfort do Sigmaringen , gdzie do końca kwietnia 1945 funkcjonował marionetkowy "emigracyjny" rząd Francji^[7]. Po wojnie czołowi przywódcy Vichy zostali osądzeni za kolaborację.

Rozliczenie

Po wyzwoleniu przyszedł czas na zapowiadane przez władze Wolnej Francji rozliczenie kolaborantów i zdrajców. Jego ograniczony zasięg spowodował u Francuzów częściowe wymazanie z pamięci czasów rządów Vichy . Ścigano niektórych aktywnych polityków ( Pierre Laval , Joseph Darnand - skazani na karę śmierci ) oraz niektórych intelektualistów popierających reżim ( Louis-Ferdinand Céline ). Marszałek Pétain początkowo również skazany na śmierć został ułaskawiony ze względu na wcześniejsze zasługi dla Francji przez gen. de Gaulle'a (zmarł odbywając karę dożywotniego więzienia). Oszczędzano administrację, policję, sądownictwo, wojsko i fachowców z różnych dziedzin gospodarki, kultury i nauki. Wielu zasłużonych dla Wolnej Francji generałów franuskich jak np. przyszli marszałkowie Francji Alphonse Juin czy Jean de Lattre de Tassigny służyło na odpowiedzialnych stanowiskach w Armii Rozejmowej zaś w administracji Vichy pracowało wielu przyszłych członków Resistance np. prezydent Francois Mitterand . Bohater Resistance zamordowany przez hitlerowców, twórca i pierwszy komendant Organizacji Ruchu Oporu Armii generał Aubert Frere w 1940 roku przewodniczył sądowi wojskowemu, który zaocznie skazał na śmierć generała Charlesa de Gaulla. Wynikało to po części z faktu, że nieokupowane państwo francuskie w czasie wojny nadal musiało funkcjonować, jak i ze świadomego działania generała de Gaulle’a , który dążył do tego, by przekonać świat i Francuzów, iż Francja nigdy się nie poddała i z wyjątkiem nielicznych zdrajców walczyła u boku aliantów. Vichy aż do listopada 1942 było oficjalnie uznawane m.in. przez USA a do lipca 1941 - przez ZSRR . Uznawał je także rząd Sikorskiego utrzymujący w Vichy aż do 1942 swoje przedstawicielstwo dyplomatyczne. Zachowała się korespondencja dyplomatyczna m.in amerykańska. Związek Kombatantów I wojny światowej popierający marszałka Petaina liczył 5 milionów członków. Nieoczekiwanym sojusznikiem okazała do niedawna sroga dla kolaborantów Francuska Partia Komunistyczna . Jej władze chciały zatrzeć wspomnienie polityki, jaką prowadzili w czasie sojuszu ZSRR i III Rzeszy w latach 1939 - 1941 (od paktu Ribbentrop-Mołotow do agresji III Rzeszy na ZSRR ). W trakcie wyzwalania Francji doszło jednocześnie do serii samosądów (z przyczyn osobistych i politycznych), motywowanych rzekomą kolaboracją ofiar.

Charles de Gaulle ze względu na to że większość społeczeństwa francuskiego w okresie 1940 - listopad 1942 uważała nieokupowane Vichy za legalne państwo francuskie uznawane przez społeczność międzynarodową odwołał się do popularnej we Francji tezy o uzupełniających rolach: swojej w Londynie i Philippe’a Pétaina w Vichy. Wszystkie te zabiegi ułatwiały Francuzom zapomnienie, że większość Francuzów deputowanych parlamentu francuskiego jak i większość społeczności międzynarodowej w okresie 1940-1942 uważała Vichy za legalne państwo francuskie. Wzmacniały próby rehabilitacji Pétaina, podejmowane co jakiś czas nie tylko przez dawnych podwładnych, ale też przez wojennych towarzyszy Charles’a de Gaulle’a oraz młodsze pokolenie francuskiej skrajnej prawicy. Świadomość że nieokupowane Vichy było państwem, w którym w okresie 1940-1942 można było żyć w miarę spokojnie, bez deportacji, pacyfikacji i wywózek na roboty przymusowe wykluczała praktycznie możliwość ścigania francuskich zbrodniarzy wojennych oraz pamięć zarówno o współudziale urzędników francuskich w Holocauście , jak i o bohaterach Résistance , nierzadko katowanych i zabijanych przez funkcjonariuszy organów policyjnych Vichy.

Armia francuska

Państwo Vichy posiadało własne słabo uzbrojone i nieprzekraczające 300 tysięcy żołnierzy (3/5 przedwojennego stanu etatowego francuskiej armii zawodowej) wojsko w tym ponad 100 tysięcy żołnierzy we Francji metropolitalnej .Istniało chociaż zredukowane liczebnie stosunkowo nowoczesne lotnictwo . Działał zakamuflowany przed Niemcami kontrwywiad francuski zaś generalicja Armii Rozejmowej utrzymywała kontakt ze zbiegłym z niewoli niemieckiej przy pomocy wywiadu francuskiego generałem Henri Giraudem ,którego ekstradycji do III Rzeszy Vichy oficjalnie odmówiła. Wojskowi francuscy reprezentujący Vichy,które do listopada 1942 było oficjalnie państwem neutralnym utrzymywali stały kontakt i wymieniali informacje wywiadowcze z przedstawicielem USA ,które reprezentował urzędujący w Vichy admirał William Leahy. W nieokupowanej strefie Francji działały placówki wywiadu polskiego ( zarówno Oddział II Sztabu Generalnego WP jak i Akcja Kontynentalna), prowadzony był nasłuch i dekryptaż niemieckiej komunikacji radiowej przez grupę polskich kryptologów .

Najsilniejsza była marynarka wojenna , nadal jedna z największych na świecie - zarówno alianci jak i hitlerowskie Niemcy nie chciały dopuścić, aby dostała się w ręce wroga lub działała na jego korzyść. Część okrętów marynarki Vichy zostało uszkodzonych przez Royal Navy podczas operacji Catapult w Mers el-Kebir i późniejszych incydentalnych starć w koloniach francuskich w Afryce ( Operacja Menace , bitwa pod Casablanką). Wojska Vichy stawiały opór aliantom zdobywającym kolonie francuskie: Syrię, Madagaskar ( Operacja Ironclad ), Maroko i Algierię ( operacja Torch ). Chęć przejęcia francuskiej floty stała się jedną z przyczyn zajęcia Vichy przez wojska niemieckie w listopadzie 1942 . Zadanie to nie powiodło się - większość jednostek została zatopiona w Tulonie przez samych Francuzów, nieliczne zdołały uciec.Armia francuska w metropolii przestała istnieć zaś w Algierii i koloniach przeszła stopniowo na stronę aliantów.Oficerowie Armii Rozejmowej stanowili trzon Organizacji Ruchu Oporu Armii,która w 1944 współtworzyła FFI.

Podział administracyjny

Francja od Wielkiej Rewolucji dzieli się na departamenty . Cywilna administracja francuska została zachowana w okresie 1940-1944 zarówno na terenie okupowanym, jak i nieokupowanym (z wyjątkiem Alzacji i Lotaryngii , które zostały przyłączone do Rzeszy).

Życie codzienne

Barwny obraz życia codziennego Francji Vichy przynosi dziennik Andrzeja Bobkowskiego z lat 1940-1944 - Szkice piórkiem. (Francja 1940-1944) Warszawa 1995 ; Wyd. Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu, Wydawnictwo CIS ; , .

Krainy i współczesne regiony w Vichy

1. Owernia
2. Bourbonnais
3. Sewenny
4. Rodan-Alpy
5. Sabaudia
6. Langwedocja
7. Roussillon
8. Prowansja
9. Korsyka

Posiadłości zamorskie

Przypisy

Zobacz też

• Historia Francji
• Wolna Francja

Historia Francji
	Monografie:	Systemy ustrojowe:
	Historia Galii Francja wczesnośredniowieczna Francja średniowieczna Francja wczesnonowożytna Francja w XVIII wieku Francja w XIX wieku Francja w XX wieku	Państwo frankijskie Imperium Karolińskie Państwo zachodniofrankijskie Królestwo Francji I Republika Francuska Dyrektoriat Konsulat I Cesarstwo Francuskie Restauracja Burbonów Monarchia lipcowa II Republika Francuska II Cesarstwo Francuskie III Republika Francuska Francja Vichy IV Republika Francuska V Republika Francuska
	Dynastie:
	Merowingowie Karolingowie Kapetyngowie Walezjusze Burbonowie Bonapartowie