Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Friedrich Hayek

Friedrich Hayek

Friedrich August von Hayek (ur. 8 maja 1899 w Wiedniu , Austro-Węgry , zm. 23 marca 1992 we Fryburgu Bryzgowijskim ) – ekonomista austriacki i filozof polityki znany z obrony zasad gospodarki wolnorynkowej .

Był jednym z najbardziej wpływowych ekonomistów Szkoły Austriackiej ekonomii, wniósł także swój wkład w rozwój nauki prawa oraz kognitywistyki . Był przeciwnikiem interwencjonizmu państwowego i zwolennikiem powrotu do liberalnej doktryny gospodarczej.

W 1974 roku otrzymał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii m.in. za „pionierskie badania w dziedzinie teorii pieniądza i cyklów koniunkturalnych”. Wraz z nim uhonorowano Gunnara Myrdala .

Spis treści

Życiorys

Wczesne lata życia

Hayek urodził się 8 maja 1899 w Wiedniu w arystokratycznej rodzinie. Jego ojciec, August, pracował jako doktor w państwowej służbie zdrowia, publikował także prace naukowe z zakresu botaniki. Od strony matki (Felicity z d. Juraschek) Hayek był spokrewniony z filozofem Ludwigiem Wittgensteinem .

Po rozpoczęciu I wojny światowej w 1914 roku skłamał o swoim wieku i zaciągnął się do armii Austro-Węgierskiej . Służył na froncie włoskim, nad rzeką Piawą . Wojnę przeżył bez poważniejszych urazów oraz został odznaczony za odwagę. Po zwolnieniu ze służby postanowił rozpocząć karierę akademicką.

Ekonomista

Studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim (prawo, ekonomię, psychologię i politologię), tam również obronił doktoraty z prawa (1921) i politologii (1923). Początkowo sympatyzując z poglądami socjalistycznymi jego światopogląd uległ zmianie m.in. przez uczęszczanie na prywatne seminaria Ludwiga von Misesa razem z Fritzem Machlupem i innymi młodymi studentami. Był także studentem Fredricha von Wiesera .

Hayek pracował jako asystent naukowy profesora Jeremiaha Jenksa na Uniwersytecie Nowojorskim w latach 1923-1924. Następnie doradzał rządowi austriackiemu w kwestiach prawnych i ekonomicznych dotyczących Traktatu Wersalskiego . Po zakończeniu współpracy z rządem założył i pracował jako dyrektor w Austriackim Instytucie Badań Nad Cyklami Koniunkturalnymi. Od 1931 roku na prośbę Lionela Robbinsa podjął pracę jako nauczyciel akademicki w London School of Economics . W latach 30 Hayek cieszył się znaczącą popularnością jako wiodący teoretyk ekonomii, jednak jego modele nie zostały w tych czasach dobrze odebrane przez zwiększającą się ilość zwolenników teorii Keynesa . Debata pomiędzy dwoma szkołami teorii ekonomii toczy się do dziś.

Pozostał w Wielkiej Brytanii po Anschlussie Austrii, w 1938 przyjął obywatelstwo (poddaństwo) brytyjskie, a w 1944 został wybrany na członka Akademii Brytyjskiej .

W 1947 założył Towarzystwo Mont Pelerin i został jego przewodniczącym.

Po wojnie był profesorem uniwersytetu w Chicago (1950-1962), następnie uniwersytetu we Fryburgu Bryzgowijskim (1962-1968 i 1977-1992), a także Salzburgu (1968-1977). Hayek był doktorem honoris causa uniwersytetu Rikkyo ( Tokio ) i uniwersytetu w Salzburgu , honorowym członkiem London School of Economics , Austriackiej Akademii Umiejętności i honorowym senatorem Uniwersytetu Wiedeńskiego.

Późniejsze życie

W 1974 roku dostał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii, powodując tym wzrost zainteresowania Szkołą Austriacką ekonomii.

W 1984 został odznaczony Order of the Companions of Honour przez królową Elżbietę II z zalecenia ówczesnej brytyjskiej premier – Margaret Thatcher .

W roku 1991 otrzymał Medal Wolności z rąk Georga H. W. Busha.

Zmarł w 1992 roku we Fryburgu Bryzgowijskim, w Niemczech .

Poglądy

Jego twórczość obejmowała problemy ekonomiczne (teoria cen, koniunktury i pieniądza), politykę ekonomiczną, filozofię polityczną, teorię prawa, metodologią nauk i psychologię. Opowiadał się za teorią podziału władz. Był za dwiema oddzielnymi izbami parlamentu i ideą praworządności. Argumentował, że wolność łączy się z odpowiedzialnością i chroni nienaruszalność prywatności.

Friedrich August von Hayek był twórcą szkoły pozytywnej krytyki demokracji . Przeciwstawiał jej ideę demarchii, czyli władzy zgromadzenia parlamentarnego nad stanowieniem praw i zasad oraz odebraniem mu decydowania o decyzjach politycznych.

Hayek był krytykiem lewicowej interpretacji racjonalizmu . Twierdził, że człowiek za pomocą własnego rozumu nie jest w stanie pojąc celu ewolucji wszechświata i dowolnie go kształtować. Wiara w możliwość rozumowej kreacji świata otwierała, zdaniem Hayeka drogę odrzucanemu przez niego etatyzmowi .

Kontynuował tradycje tzw. austriackiej szkoły w ekonomii, współtworząc zarazem tzw. nową szkołę wiedeńską. Był przeciwnikiem interwencji państwa w gospodarkę.

Problem kalkulacji ekonomicznej

W latach 20 XX wieku, między ekonomistami szkoły austriackiej a ekonomistami socjalistycznymi, toczyła się debata nad możliwością efektywnego gospodarowania w warunkach gospodarki centralnie planowanej. Koncentrowała się ona wokół postawionego przez Ludwiga von Misesa problemu kalkulacji ekonomicznej . Problem ten brzmi: czy a jeżeli tak, to w jaki sposób w warunkach socjalizmu możliwe jest obliczenie jaką ilość danego dobra należy wyprodukować, aby podaż tego dobra zrównać z popytem na nie. Hayek był zdania, że taka kalkulacja jest niemożliwa ze względu na to, że centralny planista nie jest w stanie zebrać potrzebnej do tego wiedzy o potrzebach konsumentów.

Hayek, w przeciwieństwie do dominującego w ekonomii poglądu, twierdził, że głównym problemem ekonomii nie jest alokacja zasobów: Jest to raczej problem najlepszego przeznaczenia zasobów znanych każdemu członkowi społeczeństwa na cele, których relatywne znaczenie znają tylko te jednostki. Lub, by ująć to krótko, jest to problem wykorzystania wiedzy nie danej wszystkim w całej zbiorowości[1]

Hayek był znany jako jeden z największych krytyków kolektywizmu w XX wieku. Twierdził, że wszystkie formy kolektywizmu (nawet te, teoretycznie oparte o dobrowolną współpracę) mogą być utrzymywane jedynie przez władzę centralną. W swojej najpopularniejszej książce, Droga do zniewolenia oraz w późniejszych pracach twierdzi, że socjalizm, jako, że wymaga centralnego planowania w gospodarce jest obarczony wysokim ryzykiem przekształcenia się w ustrój totalitarny .

W swojej książce The Use of Knowledge[2] Hayek argumentuje, że rynkowy mechanizm cenowy najlepiej służy do dzielenia i synchronizowania lokalnej oraz indywidualnej wiedzy, pozwalając społeczeństwu uzyskiwać zróżnicowane cele właśnie przez zasady spontanicznego porządku . Używa pojęcia katalaktyka na określenie "samoorganizującego się systemu dobrowolnej współpracy".

Pojęcie porządku naturalnego

Pojęcie porządku (ładu) jest kluczowe dla filozofii politycznej Friedricha von Hayeka i odnoszone jest do wielu sfer rzeczywistości społecznej (ekonomii, polityki, prawa). Wyróżnia on dwa rodzaje porządków – porządki stworzone przez człowieka w sposób celowy, oraz porządki powstałe w sposób naturalny (spontaniczny)[3]. Porządki spontaniczne powstają jako efekt działań niezależnych jednostek, postępujących zgodnie z pewnymi regułami. Reguły te to pewne regularności w postępowaniu jednostek, wymuszane przez okoliczności i nie zawsze uświadamiane. Przykładem porządku naturalnego może być rynek powstały w oparciu o normy wymiany i wzajemności w społeczeństwach nowoczesnych. Porządki naturalne nie mają jasno określonego celu, lecz spełniają określone funkcje , a w ich ramach jednostki realizują swe własne cele jednostkowe[4]. Są one oceniane znacznie wyżej od porządków celowych. Celowe porządki są proste i oparte na abstrakcyjnych zasadach, przez co nie zawsze pasują do skomplikowanej rzeczywistości społecznej. Porządki spontaniczne wyrastają wprost z tej rzeczywistości i dlatego są do niej lepiej dostosowane. Są one odporne na manipulacje i próby ich zdominowania przez władzę autorytarną. Z tego powodu są one warunkiem istnienia wolnych społeczeństw.

Dzieła

  • Prices and Production (1931)
  • The Pure Theory of Capital (1941)
  • Droga do zniewolenia (1944, wydanie polskie 1974)
  • Indywidualizm i porządek ekonomiczny (1948, wydanie polskie 1998)
  • Konstytucja wolności (1960, wydania polskie – poza oficjalnym obiegiem – 1987, PWN 2006)
  • Law, Legislation and Liberty (1978)
  • Unemployment and Monetary Policy: Government as Generator of the Business Cycle (1979)
  • Zgubna pycha rozumu. O błędach socjalizmu (1988, wydanie polskie 2004)

Przypisy

  1. Hayek, F. A. 1945. “The Use of Knowledge in Society.” American Economic Review 35
  2. Całość "The Use of Knowledge" dostępna tu: [1] (en)
  3. Friedrich August von Hayek: Law, Legislation and Liberty. London: Routledge, 1998, s. 37. . 
  4. Friedrich August von Hayek: Law, Legislation and Liberty. London: Routledge, 1998, s. 39. . 

Zobacz też

Bibliografia

  • Beata Tarnowska (red.): Nagrody Nobla, Leksykon PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. . 
  • Galeria sław [Libertarianizm.pl ]. [dostęp 2009-10-19].
  • Krzysztof Kostro: Hayek kontra socjalizm : debata socjalistyczna a rozwój teorii społeczno-ekonomicznych Friedricha Augusta von Hayeka. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2001. . 

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Friedrich Hayek":

Oddychanie komórkowe ...

Dwudziestolecie międzywojenne na świecie ...

Wittenberga ...

Hans Christian Ørsted ...

Zugspitze ...

Związek organiczny ...

Flins ...

1777 ...

1863 ...

Adolf Hitler ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Friedrich Hayek":

109 Kultura europejskiego baroku (plansza 15) ...

Opowieść o tułaczce, tęsknocie i poszukiwaniu własnego miejsca - H. Sienkiewicz ˝Latarnik˝ (plansza 8) ...

Sekretny obrzęd, ludowa moralność i przestrogi gości z zaświatów - czyli tematyka ˝Dziadów cz. II˝ A. Mickiewicza (plansza 5) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie