Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Friedrich Hölderlin

Friedrich Hölderlin

Friedrich Hölderlin
poeta na znaczku

Johann Christian Friedrich Hölderlin (ur. 20 marca 1770 w Lauffen , zm. 7 czerwca 1843 w Tybindze ) – niemiecki poeta , uznawany za jednego z prekursorów klasyki weimarskiej oraz romantyzmu .

Spis treści

Biografia

Urodził się w rodzinie mieszczańskiej, po drugim zamążpójściu matki rodzina przeniosła się do Nürtingen, gdzie Hölderlin rozpoczął edukację. Później uczęszczał do przyklasztornych szkół w Denkendorf i Maulbronn , następnie w latach 17911793 studiował m.in. teologię , filozofię , biblistykę i filologię klasyczną w Instytucie Teologicznym w Tybindze . W okresie studiów zaprzyjaźnił się z Heglem i Schellingiem , z którymi dzielił zainteresowanie filozofią. Mówi się o wzajemnym wpływie przyjaciół na siebie, to właśnie dzięki Hölderlinowi Hegel miał zwrócił uwagę na filozofię Heraklita , której pewne elementy następnie rozwinął we własną koncepcję dialektyki .

Mimo dobrych wyników w nauce i woli matki, która planowała dla niego karierę duchownego, Hölderlin postanowił porzucić dotychczasową drogę i zostać poetą. Ze względu na trudności z utrzymaniem się z poezji w owym czasie, pracował jako guwerner w czterech kolejnych domach.

Od 1793 roku przez następnych 10 lat kilkakrotnie zmieniał miejsce pobytu. Od 1794 do 1795 , dzięki protekcji Schillera , obejmował posadę guwernera u rodziny von Kalb w Walterhausen w Turyngii , kilka miesięcy przebywał w Jenie , aby być w pobliżu Schillera. Od 1796 do 1798 pracował u Jakoba Gontarda we Frankfurcie nad Menem , gdzie zakochał się w żonie chlebodawcy. Susette Gontard stała się inspiracją dla młodego twórcy – to ona była pierwowzorem Diotymy, jednej z bohaterek Hyperiona. W latach 17981800 Hölderlin gościł u przyjaciół (Isaaka Sinklaire'a i Ulricha Böhlendorffa) w Homburgu i w 1800 roku u innego przyjaciela, Christiana Landauera w Stuttgarcie . W 1801 ponownie podjął pracę – w domu kupca w Hauptwilu w Szwajcarii i wreszcie w 1802 – u niemieckiego konsula Meyera w Bordeaux we Francji . W przerwach między wspomnianymi okresami przebywał u matki w Nürtingen. Już wtedy pojawiły się u niego pierwsze symptomy choroby umysłowej, początkowo zdiagnozowanej jako hipochondria .

Obok poezji, Höderlin wiele czasu poświęcał studiom filozoficznym, przekładom literatury antycznej, a także intensywnym pieszym wędrówkom. Zakończony gwałtownym rozstaniem w 1800 r. romans z Susette przyczynił się do pogorszenia równowagi psychicznej poety.

Zimą na przełomie lat 1801 – 1802 odbył wyczerpującą pieszą wędrówkę do Bordeaux , gdzie przepracował trzy miesiące, a następnie od maja do lipca przewędrował ponownie przez góry do Niemiec. Wyprawa ta i związany z nią długotrwały wysiłek spowodowała nasilenie się choroby psychicznej Höderlina. Czynnikiem, który pogrążył go jeszcze bardziej była otrzymana w międzyczasie wiadomość o śmierci Susette Gontard. Do Nürtingen dotarł już w stanie kompletniej nieświadomości – matka i siostra odnalazły go przypadkiem błąkającego się nad rzeką. Doznawał zaników pamięci, dziwacznych wizji, nagłych ataków szału, napadów słowotoku. Kolejne lata, do roku 1807 , były przeplatane okresami względnej świadomości i ataków nasilającej się choroby. Tłumaczył jeszcze w tym czasie greckie tragedie i pisał wiersze. W 1804 r. otrzymał posadę bibliotekarza na dworze księcia Fryderyka V Hesse-Homburga w Homburgu, stale pozostając pod pieczą przyjaciół. Gdy obłęd pogłębił się do stopnia nie dającego nadziei na poprawę, poetę przeniesiono do Tybingi, gdzie pozostał już do końca życia - niemal 36 lat – w domu stolarza Zimmera (który jako jeden z niewielu współczesnych poecie zachwycił się jego Hyperionem), zwanym „wieżą”. W tym czasie pisywał już tylko mało wartościowe wierszyki, mówił sam do siebie, wobec odwiedzających go z rzadka ludzi był nienaturalnie pokorny i uprzejmy. Zamknął się na zawsze we własnym, chorym świecie. Rodzina Zimmera opiekowała się nim aż do śmierci w 1843 roku. Młodemu poecie i wielbicielowi Hölderlina, odwiedzającemu go w „wieży”, Wilhelmowi Waiblingerowi, zawdzięczamy opis ostatnich lat jego życia – Hölderlins Leben, Dichtung und Wahnsinn (Życie, poezja i szaleństwo Hölderlina).

Twórczość

Wszystkie znaczące utwory Hölderlina powstały na przestrzeni 10 lat – od 1793 do 1803 r. W okresie przed chorobą ukazała się jedynie powieść epistolarna Hyperion (t.1 – 1797 ; t.2 – 1799 ). W tym czasie poeta napisał też ponad 200 wierszy różnej długości, dokonał kilku przekładów antycznych tragedii (najbardziej znanymi są wydane w 1804 r. Antygona i Król Edyp Sofoklesa). Część utworów pisanych już w trakcie zaostrzenia się objawów choroby nie została dokończona. Po 1807 roku powstawały na ogół tylko krótkie formy, często rymowane, o banalnej tematyce (np. opisujące pory roku), sygnowane fantastycznymi nazwiskami.

Jednym z najbardziej poruszających i uznawanych za najpiękniejszy wiersz poety jest elegia Brot und Wein (Chleb i wino), jak większość jego utworów, opisująca piękno Natury i związek z nią człowieka – a wszystko to przez pryzmat mitologicznej symboliki.

Pisarstwo Hölderlina osnute jest wokół tradycji greckiej – zarówno w swej tematyce, jak i sposobie pisania. W swych wierszach stosował antyczne gatunki literackie ( epigram , hymn, oda , elegia ) oraz strofy i stopy metryczne. Przykładał wielką wagę do metryki i rytmu wiersza, na plan dalszy odsuwając prostotę utworów rymowanych. Język Hölderlina również nie był jasny i czytelny (można dopatrywać się przyczyn tego stanu w chorobie psychicznej). Zawiłość myśli, bogactwo słów, mnogość metafor i odwołań do mitologii stały się znakiem firmowym Hölderlina – taki sposób pisania przyczynił się do nadania mu etykiety poety "trudnego w odbiorze". Mroczna wizja ludzkiej natury, pierwotny związek człowieka z przyrodą, swoisty "letarg" uczuć wyższych, ale także piękno ziemi niemieckiej, odwołania do filozofii – to wątki stale pojawiające się w jego twórczości.

Recepcja na przestrzeni lat

Twórca nie został doceniony za życia, jeśli nie liczyć jednostkowej pozytywnej opinii o elegii Chleb i wino, wyrażonej przez niemieckiego romantyka Clemensa Brentano, czy chwilowych egzaltacji młodych poetów (Wilhelm Waiblinger). Przeciwnie – spotykał się z niechęcią wielkich tego okresu, takich jak Johann Wolfgang von Goethe i Friedrich Schiller (Schiller użył jednak swych wpływów i pomógł Hölderlinowi w publikacji kilku wierszy oraz zaprotegował go na posadę wychowawcy syna Charlotte von Kalb). Uchodził za naśladowcę Schillera i był z tego powodu ignorowany. Długoletnia choroba sprawiła, że nie zdążył wryć się w świadomość czytelników i został na lata zapomniany. Jego wiersze pojawiały się sporadycznie w almanachach poetyckich, zebrane poezje wydano po raz pierwszy staraniem przyjaciół w 1826  r. Pierwszy obszerny zbiór dzieł poety wraz z monografią ukazał się w latach 18461848 , choć dopiero pod koniec wieku XIX świat zapoznał się z nimi szerzej. Za "odkrywców" Hölderlina uchodzą m.in. Friedrich Nietzsche i Wilhelm Dilthey , a później zachwyciły się nim takie sławy literackie jak Rainer Maria Rilke i Thomas Mann . Krótko przed I wojną światową ukazało się opracowanie dzieł Hölderlina autorstwa filologa Norberta von Hellingartha, które rozpoczęło serię pochlebnych publikacji krytyczno-literackich na jego temat. Fascynacja Hölderlinem nie ominęła ówczesnych filozofów, jak np. Martin Heidegger , Hans-Georg Gadamer , Theodor Adorno , György Lukács oraz pisarzy, m.in. Heinricha Manna i Hermanna Hesse .

Nieprzyjemnym akcentem w historii odbioru pisarza była fala zniechęcenia spowodowana niesłusznym utożsamieniem go z wypaczonym niemieckim nacjonalizmem. Wersami Hölderlina posługiwała się bowiem nazistowska propagandaGoebbels nazwał poetę "wielkim chorążym Tysiącletniej Rzeszy"...

Hölderlin na polskim gruncie

Za życia poety i przez wiele lat po jego śmierci polscy czytelnicy nie mieli możliwości zapoznania się z twórczością poety. Dopiero w latach 30. XX wieku Stefan Napierski dokonał przekładu pojedynczych wierszy, zamieszczonych w antologii poezji niemieckiej. Następnie w latach 60. opublikowano większy zbiór utworów w tłumaczeniu i opracowaniu krytycznym Mieczysława Jastruna . W 1976 r. ukazał się przekład Hyperiona i wyboru listów poety autorstwa Wandy Markowskiej i Anny Milskiej, zatytułowany Pod brzemieniem mego losu, w latach 80. wybór wierszy w tłumaczeniu Bernarda Antochewicza, a w latach 90. tomik Fale nieba w przekładzie Andrzeja Pańty i duży zbiór Poezje w przekładzie i opracowaniu Andrzeja Lama. Drugie, poszerzone wydanie pod tytułem Nocny wędrowiec zawiera ponad 200 wierszy i jest najszerszym dotychczas dostępnym w języku polskim wyborem dzieł Hölderlina. W 2003 r. ukazał się wybór 85. wierszy w dwujęzycznej edycji, tłumaczonych i opracowanych przez Antoniego Liberę, pod tytułem Co się ostaje, ustanawiają poeci.

Wybrane tytuły

  • Hyperion – 1797-99
  • Da ich ein Knabe war... (Gdy byłem chłopcem, często...) – 1798
  • Buonaparte – 1798
  • Der Mensch* (Człowiek) – 1798
  • Der Abschied (Pożegnanie) – 1800
  • Rückkehr in die Heimath (Powrót do ojczyzny) – 1800
  • Brot und Wein (Chleb i wino) – 1800-01
  • Die Wanderung (Wędrówka) – 1801
  • Andenken (Wspomnienie) – 1803
  • Antygona, Król Edyp (przekład Sofoklesa) – 1804
  • Der Adler (Orzeł) – 1803-06 (niedokończony)

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Friedrich Hölderlin":

Oddychanie komórkowe ...

Dwudziestolecie międzywojenne na świecie ...

Wittenberga ...

Hans Christian Ørsted ...

Zugspitze ...

Związek organiczny ...

Flins ...

1777 ...

1863 ...

Adolf Hitler ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Friedrich Hölderlin":

109 Kultura europejskiego baroku (plansza 15) ...

Opowieść o tułaczce, tęsknocie i poszukiwaniu własnego miejsca - H. Sienkiewicz ˝Latarnik˝ (plansza 8) ...

Sekretny obrzęd, ludowa moralność i przestrogi gości z zaświatów - czyli tematyka ˝Dziadów cz. II˝ A. Mickiewicza (plansza 5) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie