Fryderyk III Habsburg z łaski Bożej cesarz rzymski, po wieki August, król Węgier, Chorwacji, Dalmacji etc. etc. książę Austrii, Styrii, Karyntii i Karnioli, pan Marchii Wendyjskiej i Port Naon, hrabia Habsburga, Ferreti, Tyrolu i Kyburga, margrabia Burgau i landgraf Alzacji etc.
Król Niemiec
Okres panowania	od 2 lutego 1440 do 19 sierpnia 1493
Poprzednik	Albrecht II Habsburg
Następca	Maksymilian I Habsburg
Cesarz Rzymski
Okres panowania	od 19 marca 1452 do 19 sierpnia 1493
Poprzednik	Zygmunt Luksemburski
Następca	Maksymilian I Habsburg
Książę Styrii
Okres panowania	od 10 czerwca 1424 do 19 sierpnia 1493
Poprzednik	Ernest Żelazny
Następca	Maksymilian I Habsburg
Arcyksiążę Austrii
Okres panowania	od 23 listopada 1457 do 19 sierpnia 1493
Poprzednik	Władysław Pogrobowiec
Następca	Maksymilian I Habsburg
Dane biograficzne
Dynastia	Habsburgowie
Urodzony	21 września 1415 w Innsbrucku
Zmarł	19 sierpnia 1493 w Linz
Ojciec	Ernest I Żelazny
Matka	Cymbarka Piastówna
Żona	Eleonora Aviz
Rodzeństwo	Małgorzata, Albrecht IV , Aleksander, Rudolf, Leopold, Katarzyna, Anna,
Dzieci	Krzysztof, Maksymilian I , Helena, Kunegunda , Jan

Herb Fryderyka III

Fryderyk III (ur. 21 września 1415 w Innsbrucku , zm. 19 sierpnia 1493 w Linz ) – król niemiecki od 1440 , cesarz rzymsko-niemiecki od 1452 , arcyksiążę austriacki od 1457 (jako Fryderyk V), z dynastii Habsburgów . Syn księcia Styrii Ernesta Żelaznego i Cymbarki , córki Siemowita IV , księcia mazowieckiego .

Panowanie i polityka

Początki

Gdy w 1424 r. zmarł Ernest Żelazny , Fryderyk miał zaledwie 9 lat, toteż samodzielną władzę w Styrii i Karyntii przejął dopiero w 1435 r.

Panowanie w Niemczech

W 1440 r. Fryderyk, będący głową dominującego wówczas rodu Habsburgów i najstarszym krewnym Albrechta II został wybrany na króla rzymskiego (niemieckiego) . W Niemczech cieszył się poparciem wpływowej i niezmiernie bogatej, bankierskiej rodziny Fuggerów (w Polsce znani jako Fukierowie). Zgodnie z interesem kupców popierał rozwój handlu. Uważał się za następcę Hohenstaufów , już samo imię miało go zobowiązywać do dążenia ku wielkości Fryderyków I i II . Odzyskał zagarnięte przez innych władców dobra Habsburgów w Szwabii , dążył do odegrania doniosłej roli w życiu Niemiec przy jednoczesnym rozwoju dziedzicznych dominiów swojego rodu. W 1442 r. wydał konstytucję prawną Reformatio Friderici, która miała w jego zamyśle dać podstawy do reformy niemieckiego systemu prawnego.

Podczas zabiegów o rewindykację szwabskich posiadłości, w latach pierwszej wojny o Zurych ( 1440 - 46 ), udzielił poparcia temu miastu ale nie uchroniło to Fryderyka od utraty ziem w Szwajcarii. Próba ich odzyskania przy pomocy Karola Śmiałego księcia Burgundii zakończyła się klęską, a Szwajcaria zachowała niezależność.

Dążąc do uzyskania korony cesarskiej Fryderyk III musiał iść na ugodę z Papiestwem , które także szukało poparcia Niemiec po przezwyciężeniu wielkiej schizmy . W 1448 r. w Wiedniu zawarł w imieniu Rzeszy Niemieckiej konkordat z papieżem Mikołajem V , na mocy którego uznał nowego papieża a Kościół odzyskał wiele dawnych przywilejów w Niemczech, ale z drugiej strony król i książęta niemieccy utrzymali wpływ na wybór biskupów . Postanowienia tego konkordatu regulowały stosunki cesarsko-papieskie aż do upadku Świętego Cesarstwa Rzymskiego w 1806 roku. Zgodnie z zamierzeniem, dzięki uzyskanej w ten sposób przyjaźni z papieżem Fryderyk mógł w 1452 r. koronować się na cesarza. Była to ostatnia koronacja cesarska, jaka odbyła się w Rzymie . Już jego następca odetnie się od związków z Papiestwem i zaniecha ceremonii w wiecznym mieście.

Fryderyk III popierał Krzyżaków , był zwolennikiem likwidacji Związku Pruskiego i represjonowania jego przywódców, czym przyczynił się do wybuchu wojny trzynastoletniej ( 1454 - 1466 ) pomiędzy Polską a Zakonem. Wojna, wbrew nadziejom cesarz, zakończyła się polskim zwycięstwem i poddaniem Państwa Krzyżackiego feudalnemu zwierzchnictwu Korony polskiej ( II pokój toruński w 1466 roku). Fryderyk pozostał militarnie bierny wobec tego konfliktu.

Podczas panowania Fryderyka III, w 1471 Sejm Rzeszy w Ratyzbonie uchwalił zakaz prowadzenia wojen prywatnych, co miało zaprowadzić pokój wewnętrzny i bezpieczeństwo w Niemczech i ułatwić normalny rozwój gospodarczy kraju po chaosie epoki Luksemburgów. Nie udało się jednak tego postanowienia wyegzekwować, Niemcy nadal trwały w zamęcie walk pomiędzy książętami, miastami i innymi podmiotami politycznymi. W 1488 powstał Związek Szwabski, oddolna inicjatywa zrzeszająca książąt Rzeszy, rycerstwo i miasta regionu, której zdaniem było strzeżenie pokoju krajowego w południowych Niemczech.

W 1486 Fryderyk doprowadził do wyboru swojego syna, Maksymiliana , na króla Niemiec jeszcze za swojego życia (vivente imperatore), dzięki czemu zapewnił dynastii sukcesję na cesarskim tronie. Potomkowie Fryderyka będą kilkakrotnie korzystali z tej możliwości.

Fryderyk III a Czechy i Węgry

Po wygaśnięciu dynastii Luksemburgów w 1438 roku królem czeskim , węgierskim i niemieckim został zięć Zygmunta Luksemburskiego , Albrecht II Habsburg ( 1438 - 39 ) z albertyńskiej linii Habsburgów, który wkrótce po objęciu tronu zmarł. Jego syn Władysław V Pogrobowiec , urodzony już po śmierci ojca, został oddany pod opiekę właśnie Fryderykowi. W Czechach istniała silna opozycja przeciw rządom Habsburgów, co groziło wewnętrzną wojną. W 1448 roku Fryderyk mianował swoim namiestnikiem miejscowego magnata Jerzego z Podiebradów , przywódcę stronnictwa utrakwistów , który własnymi siłami opanował sytuację w kraju. Na Węgrzech Władysława uznała tylko część szlachty , większość opowiedziała się za królem Polski Władysławem III . Dopiero po śmierci tego ostatniego pod Warną w 1444 roku całe Węgry podporządkowały się Władysławowi V. Regencję objął jednak Jan Hunyady i Fryderyk nie miał wpływu na wydarzenia w tym państwie. W 1453 roku młody król został uznany za pełnoletniego i wyzwolił się spod protekcji cesarza.

Po śmierci Pogrobowca w 1457 roku w Czechach powołano na tron Jerzego z Podiebradów , natomiast na Węgrzech Macieja Korwina . Tymczasem w lutym 1459 roku część węgierskich magnatów, przeciwnych rządom Korwina, wybrało na króla właśnie Fryderyka, a ten najechał Węgry. W 1463 roku mający większe poparcie (głównie średniej szlachty) Korwin skłonił cesarza do ugody w Sopron , na mocy której Fryderyk zatrzymał tytuł króla węgierskiego i prawa do objęcia władzy w razie bezpotomnej śmierci Korwina. W latach 70. Fryderyk popierał jednak Jagiellonów przeciwko Korwinowi, który w 1469 roku wystąpił przeciwko Jerzemu z Podiebradów i opanował także większość Czech. W latach 1482 - 1485 ten ostatni podbił Austrię wypierając stopniowo siły cesarskie. Powrót Fryderyka do Austrii umożliwiła dopiero niespodziewana śmierć Macieja Korwina w 1490 roku. Cesarzowi nigdy nie udało się opanować Czech i Węgier, Habsburgowie mieli odzyskać trony czeski i węgierski dopiero w 1526 roku.

Polityka dynastyczna

Fryderyk III zapoczątkował szeroko zakrojoną politykę mariaży, która za panowania jego oraz jego syna doprowadziła ród do wielowiekowej potęgi. W 1452 r. poślubił Eleonorę Aviz , córkę króla Portugalii - Edwarda I Aviz i Eleonory Aragońskiej . Miał z nią pięcioro dzieci, w tym późniejszego cesarza Maksymiliana i Kunegundę , późniejszą księżnę bawarską.

W 1453 Fryderyk uprawomocnił uzurpowany przez jego kuzynów, władców Austrii tytuł arcyksiążąt , który miał rekompensować Habsburgom fakt, że Austria nie posiada praw elektorskich w Rzeszy. Rodzina Habsburgów nieoficjalnie używa tego tytułu po dziś dzień. W 1457 roku zmarł Władysław Pogrobowiec i cesarz sam został arcyksięciem austriackim. Tym sposobem dobra linii styryjskiej i albertyńskiej zostały skupione w rękach jednego dziedzica.

W 1439 roku został opiekunem nieletniego kuzyna, hrabiego Tyrolu Zygmunta Habsburga . Gdy ten osiągnął pełnoletność, Fryderyk nie śpieszył z daniem mu wolności i władzy. Musiał to jednak uczynić w 1446 pod naciskiem stanów Tyrolu . Kiepskie rządy rozrzutnego hrabiego z czasem wywołały zniechęcenie społeczeństwa. W 1490 Fryderyk, mając poparcie stanów tyrolskich, zmusił Zygmunta do zrzeczenia się włości na rzecz Maksymiliana, co zakończyło proces jednoczenia posiadłości habsburskich.

Fryderyk skutecznie przeciwdziałał próbom ekspansji księcia Burgundii Karola Śmiałego w Nadrenii . Władca burgundzki wziął w zastaw Alzację i hrabstwo Ferreti od zadłużonego Zygmunta Habsburga. Gdy ten ostatni z pomocą francuską spłacił zastaw, Karol odmówił wycofania się z Alzacji i doszło do wojny, wygranej przez Austriaków. W 1477 r., w toku rozmów pokojowych, Fryderyk III zaaranżował małżeństwo syna Maksymiliana z Marią , jedyną córką Karola. Jako że ten ostatni zmarł jeszcze w tym samym roku, Habsburgowie przejęli obszerne dobra na pograniczu niemiecko-francuskim, w tym przodujące w rozwoju ekonomicznym Niderlandy .

W 1487 r. książę Bawarii Albrecht IV Wittelsbach zajął kilka lenn cesarskich i zażądał ręki Kunegundy, córki cesarza. Habsburgowie, uwikłani w trudny konflikt o koronę węgierską, starali się uniknąć wojny i Fryderyk ugiął się przed żądaniami Albrechta. Ta słabość, podobnie jak nieumiejętność zaprowadzenia pokoju w Rzeszy, podważała autorytet cesarza wśród wasali i poddanych.

Bilans panowania Fryderyka jest niejednoznaczny. Z jednej strony wysuwał śmiałe projekty, które wyprzedzały ducha epoki i zapowiadały rozwiązania epoki nowożytnej, z drugiej brakowało mu energii i zręczności, aby je zrealizować. Nie potrafił sobie poradzić z problemami Niemiec, choć przynajmniej początkowo starał się im zaradzić. Bez wątpienia jest, obok swojego syna i następcy, głównym twórcą wielkiej potęgi Habsburgów i ich pierwszoplanowej roli w niemieckiej i europejskiej polityce.

Genealogia

1. syn Albrechta II Kulawego, syna Albrechta I Habsburga
2. żona Albrechta IV Mądrego

Dane za:

• Richard Reifenscheid, Die Habsburger in Lebensbildern, von Rudolf I. bis Karl I., Verlag Hugendubel, Kreuzlingen 2000.
• M. Marek: Genealogy.eu .
• Data urodzenia Cymbarki za Wikipedią.

Linki zewnętrzne

• Pieczęć cesarza Fryderyka III na wyroku w sporze między Związkiem Pruskim a zakonem krzyżackim z dnia 5 XII 1453 roku

Poprzednik Albrecht II Habsburg

król Niemiec 1440 – 1493

Następca Maksymilian I Habsburg

Poprzednik Zygmunt Luksemburski

cesarz rzymski 1452 – 1493

Następca Maksymilian I Habsburg

Poprzednik Ernest Żelazny

Książę Styrii 1424 - 1493

Następca Maksymilian I Habsburg

Poprzednik Władysław Pogrobowiec

Arcyksiążę Austrii 1457 – 1493

Następca Maksymilian I Habsburg