Fundusz Kościelny został powołany na mocy art. 8 ustawy z 20 marca 1950 roku o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego i znajdować się miał pod nadzorem ministra administracji publicznej. Miesiąc później Sejm zreorganizował administrację centralną i m.in. powołał do życia Urząd do Spraw Wyznań . Odtąd Fundusz Kościelny do 1989 znajdował się w strukturze UdSW jako samodzielny referat.

Obecnie Fundusz Kościelny działa na rzecz wszystkich Kościołów i innych związków wyznaniowych posiadających uregulowany status prawny w Rzeczypospolitej Polskiej (także tych, którym państwo niczego zabrać nie mogło, gdyż powstały po roku 1950). Według rejestru MSWiA jest ich ponad 160, ale większość pieniędzy z Funduszu dostaje Kościół katolicki . Od 1990 roku jedynym źródłem finansowania Funduszu jest budżet państwa ^[1].

Organizacja funduszu

Organizację, organa i tryb działania Funduszu Kościelnego określa statut stanowiący załącznik do uchwały nr 148 Rady Ministrów z dnia 7 listopada 1991 r. w sprawie statutu Funduszu Kościelnego (M. P. Nr 39, poz. 279). Fundusz Kościelny nie posiada osobowości prawnej. Usytuowany jest w strukturze Departamentu Wyznań i Mniejszości Narodowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Finansowanie

Fundusz Kościelny początkowo miał być finansowany przede wszystkim z dochodów z nieruchomości przejętych przez państwo na mocy ustawy ( dóbr martwej ręki ) oraz uzupełniająco poprzez dotacje państwowe uchwalane przez Radę Ministrów . Okazało się to niemożliwe - nie wiadomo, jakie są to dochody, ponieważ nigdy nie zinwentaryzowano zabranych Kościołom dóbr. Aktualnie - na mocy konkordatu - Fundusz Kościelny jest finansowany z budżetu państwa^[1].

Wydatki z budżetu państwa na Fundusz Kościelny w złotych (w nawiasie całkowite wydatki Funduszu Kościelnego):

• 1990 - 2 000 000 (2 110 071)^[2]
• 1991 - 4 656 000 (4 459 747)^[2]
• 1992 - 7 800 000 (7 932 900)^[2]
• 1993 - 9 360 000 (9 474 400)^[2]
• 1994 - 11 000 000 (11 127 109)^[2]
• 1995 - 15 000 000 (15 122 318)^[2]
• 1996 - 22 100 000 (22 376 247)^[2]
• 1997 - 25 400 000 (25 400 000)^[2]
• 1998 - 28 579 000 (28 579 000)^[2]
• 1999 - 36 778 000 (36 778 000)^[2]
• 2000 - 67 834 000 (67 834 000)^[2]
• 2001 - 132 280 000 (132 280 000)^[2]
• 2002 - 75 719 000 (75 719 000)^[2]
• 2003 - 78 333 000 (78 333 000) (0,04% wszystkich wydatków budżetu państwa)^[2]
• 2004 - 78 333 000 (78 333 000) ^[2]
• 2008 - 97 908 000 ^[3]
• 2009 - 95 929 000 ^[4]
• 2010 - 86 336 000 ^[4]

Cele funduszu

W myśl pierwszego statutu Funduszu (z 1951 r.) jego działalność powinna obejmować: ^[5]

• Konserwację i odbudowę miejsc poświęconych kultowi religijnemu;
• Udzielanie duchownym pomocy materialnej oraz lekarskiej;
• W uzasadnionych wypadkach obejmowanie duchownych ubezpieczeniem chorobowym;
• Dotowanie związków wyznaniowych;
• Specjalne zaopatrzenie emerytalne duchownych "społecznie zasłużonych".

Obecnie cele Funduszu Kościelnego to m.in.: ^[6]

• dotowanie lub całkowite finansowanie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne duchownych (całkowite dotyczty tylko misjonarzy i zakonnic klauzurowych)
• wspomaganie kościelnej działalności charytatywnej,
• wspomaganie kościelnej działalności oświatowo-wychowawczej i opiekuńczo-wychowawczej, a także inicjatyw związanych ze zwalczaniem patologii społecznych oraz współdziałania w tym zakresie organów administracji rządowej z Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi,
• odbudowę, remonty i konserwację obiektów sakralnych o wartości zabytkowej.

Sposób rozdziału środków

Dotacje z Funduszu Kościelnego przyznawane są na wniosek osób prawnych Kościołów i innych związków wyznaniowych lub z inicjatywy własnej Zarządu Funduszu Kościelnego. Przy decydowaniu o przyznaniu dotacji Zarząd Funduszu korzysta z opinii przedstawicielstw, jakie przy Funduszu Kościelnym mogą tworzyć osoby prawne Kościołów i innych związków wyznaniowych oraz bezpośrednio władz kościelnych.

W pierwszym roku działalności (1951) Fundusz przekazywał środki na następujące cele:

• Odbudowa i konserwacja istniejących oraz budowa nowych obiektów sakralnych – 145.500 zł ( Kościół prawosławny 60.000, Kościół Polskokatolicki 43.500, Kościół Ewangelicko-Augsburski 30.000 i Centralna Muzułmańska Gmina Wyznaniowa 12.000);
• Pomoc materialna dla wymienionych z nazwiska duchownych (prawosławnego i polskokatolickiego) – 12.000;
• "Dotacje na wydatki osobowe i administracyjno-materialne" – 520.000 (w tym 340.000 dla Kościoła prawosławnego i 180.000 dla polskokatolickiego);
• Dla Kościoła ewangelicko-augsburskiego "na reorganizację prasy i organizację kursu" – 60.000

W 1956 roku większość kwot (3.349.997 zł) wydatkowanych na działalność statutową Fundusz przeznaczył na pomoc materialną poszczególnym tzw. księżom patriotom . Pozostałe pozycje wydatków to: konserwacja i odbudowa obiektów sakralnych i innych obiektów kościelnych Kościoła rzymskokatolickiego (1.012.051,46 zł) i wyznań niekatolickich (459.000 zł) oraz dotacje związków wyznaniowych (631.291,49 zł).

Krytyka

Fundusz jest krytykowany między innymi za - jak to określają krytycy - "stracenie racji bytu". Powstał on w założeniu jako rekompensata za szkody jakich doznał Kościół od państwa, a Kościół otrzymał już rekompensaty z nawiązką. Krytykowany jest fakt, że pieniądze z Funduszu dostają także Kościoły, których dobra państwo nigdy nie przejęło^[7], jak również fakt, iż każdego roku ponad połowa pieniędzy Funduszu jest przeznaczana na ubezpieczenia dla duchowieństwa.^[8]

Zobacz też

• Dotacje państwa dla kościołów i związków wyznaniowych w Polsce
• Komisja majątkowa

Przypisy