Galen, właściwie Claudius Galenus (ok. 130 - 200 n.e.) – rzymski lekarz greckiego pochodzenia, anatom , utalentowany badacz i pisarz, jeden z najznakomitszych starożytnych lekarzy, wywarł olbrzymi wpływ na rozwój nauk medycznych w średniowieczu i odrodzeniu .

Życie i działalność

Urodził się w Pergamonie , a ponieważ w mieście działała szkoła medyczna, której główną rolą była piecza nad gladiatorami , tam właśnie Galen stawiał pierwsze kroki w dziedzinie chirurgii i anatomii. Później podjął studia medyczne i filozoficzne w Pergamonie, a następnie w Smyrnie , Koryncie , Palestynie i Aleksandrii ^[1]. Po powrocie do Pergamonu w roku 158 ^[1] został głównym lekarzem gladiatorów. W 161 roku zamieszkał w Rzymie i leczył filozofa Eudemusa (swojego byłego nauczyciela), dzięki któremu poznał wiele ważnych osób ^[2]. Później został lekarzem na dworze Marka Aureliusza i zajmował się leczeniem także Lucjusza Werusa i Kommodusa . Związany z dworem cesarskim do końca życia, zmarł prawdopodobnie w Rzymie .

Osiągnięcia naukowe

Opisał 7 nerwów czaszkowych , zastawki serca oraz różnice między tętnicami i żyłami ; między innymi wykazał, że tętnicami płynie krew , a nie powietrze, jak sądzono dotychczas. Opisy jego są jasne i przekonujące - zachwycał się nimi Huxley . W pracach swoich zebrał Galen wiedzę anatomiczną poprzedników, do której dołączył obserwacje własne. Kiedy nie miał do dyspozycji ciał ludzkich, opierał się na sekcji zwierząt, w tym makaków . Opisał dodatni wpływ ćwiczeń fizycznych na rozwój ciała. Usystematyzował wady postawy i jako pierwszy wprowadził terminy: scoliosis, kyphosis, lordosis. Twierdził, że zdrowie wymaga równowagi między czterema składnikami organizmu: śluzem, czarną żółcią, żółtą żółcią oraz krwią. Wprowadził termin temperatury obojętnej, dla której Galen przyjął 0 stopni (wg Galena zależała ona od szerokości geograficznej). Na podstawie obserwacji wpływu różnych środków na ludzki organizm wprowadził on cztery stopnie zimna . Dokonał podziału substancji na maści, kremy, papki i płyny oraz wprowadził kosmetykę do świata medycyny.

Jego idee, nawiązujące do tez Hipokratesa , wywarły wpływ na nauki medyczne w ciągu kilkunastu kolejnych stuleci. Jego sposoby opracowywania lekarstw obowiązywały w zachodniej Europie przez 1500 lat po jego śmierci.

Błędy w teoriach Galena

Mimo tak znaczących osiągnięć Galen nie ustrzegł się błędów. Opierał się jedynie na sekcjach zwierząt (najczęściej małp ), w których popełnił wiele błędów, nawet w sprawach, które już wcześniej znano z sekcji zwłok człowieka. Jego wiedza ogólna i autorytet były w tamtych czasach tak duże, że nawet takie błędy zostały wówczas uznane za "poprawki" i w dużej mierze zaciążyły one na nauce okresu średniowiecza . Między innymi powtarzano za nim, że krew rodzi się z pokarmów w wątrobie , żółć powstaje w śledzionie , natomiast powietrze przechodzi do serca bezpośrednio z płuc .

Dopiero 15 wieków później Andreas Vesalius w swym dziele "Budowa ludzkiego ciała" (De humani corporis fabrica) udowodnił, że Galen nie wykonał żadnych sekcji zwłok.

Przypisy

Bibliografia

• Zaręba B. - "O budowie i czynnościach ciała ludzkiego", Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1970

Zobacz też

• cztery temperamenty Galena

Linki zewnętrzne

• Opera omnia w wydaniu Kühna