Ilustracja z rozdz. 20 -- 朝顔 Asagao. Autor: Tosa Mitsuoki ( 1617 - 1691 ).

Genji monogatari ( jap. 源氏物語, Genji monogatari tytuł często tłumaczony jako Opowieść o Księciu Promienistym) – klasyczne dzieło literatury japońskiej autorstwa Shikibu Murasaki . Datowane na XI wiek , szczyt okresu Heian . Genji monogatari bywa niekiedy nazywana pierwszą powieścią, pierwszą nowoczesną powieścią lub pierwszą powieścią z klasyki gatunku – klasyfikacja jej pozostaje kwestią wciąż nierozstrzygniętą dla badaczy. Nie powstało jeszcze polskie tłumaczenie tego dzieła.

O powieści

Genji został napisany dla kobiet z japońskiej arystokracji. Zawiera wiele elementów współczesnej powieści: głównego bohatera, wiele ważnych i mniej znaczących postaci, rozbudowaną ich charakterystykę, ciąg zdarzeń rozwijających się wokół życia głównego bohatera i poza nim. W utworze zamiast rozwoju akcji sensu stricto do czynienia mamy z wydarzeniami dziejącymi się "po prostu", jak w życiu, a rozwój głównych bohaterów związany jest z ich dorastaniem i starzeniem się. Jedną z ważniejszych cech techniki pisarskiej autorki jest zachowanie pełnej konsekwencji i spójności opisu oraz wątków, i to pomimo ponad 400 postaci występujących w utworze. Na przykład wszyscy bohaterowie starzeją się we właściwym tempie i zachowana jest spójność szczegółów dotyczących feudalnych zależności.

Znaczenie

Genji uważany jest często za największe osiągnięcie japońskiej literatury. Wielu współczesnych autorów czerpie z niego inspirację. Utwór ceniony jest za spójność wewnętrzną i charakterystykę postaci. Powieściopisarz Yasunari Kawabata otrzymując Nagrodę Nobla powiedział: "Opowieść o Księciu Promienistym jest największym osiągnięciem japońskiej literatury. Do dzisiejszego dnia nie powstał kawałek fikcji, który mógłby się mierzyć z Genjim."

Autorka

Debata na temat tego, czy Shikibu Murasaki jest jedyną autorką Genjiego, trwa już od wieków i dopóki nie dojdzie do znaczącego odkrycia historycznego w tej sprawie, nie zapowiada się aby została kiedykolwiek zakończona. Obecnie przyjmuje się, że powieść została w obecnej formie ukończona przed rokiem 1021 kiedy autorka Sarashina Nikki zanotowała w swoim słynnym dzienniku fakt posiadania pełnej kopii opowieści. Stąd wniosek, że jeżeli ktokolwiek pomagał Shikibu Murasaki w pisaniu Genjiego, zrobił to za życia autorki.

Fabuła

Powieść opisuje życie Hikaru no Genji, syna cesarza Japonii , także zwanego Hikaru Genji, bądź Promienistym. Żadne z tych imion nie jest jego prawdziwym. Genji jest jednym ze sposobów odczytywania chińskich znaków używanych do zapisywania nazwy rodu Minamoto , do którego należał Genji. Ze względów politycznych Genji zostaje usunięty z cesarskiego dworu i rozpoczyna karierę jako oficer cesarskiej armii.

Powieść koncentruje się na romantycznym życiu Genjiego i z dokładnością opisuje zwyczaje panujące wśród arystokracji tamtych czasów. Oprócz wspaniałej urody, największą zaletą Genjiego jest niezwykła wierność jaką darzy każdą kobietę w jego życiu, nigdy nie porzucając żadnej ze swoich żon. Kiedy zostaje najpotężniejszym człowiekiem w stolicy, wprowadza się do pałacu i opiekuje każdą z nich.

Genji był drugim synem japońskiego cesarza i niskiej rangą konkubiny. Jego matka umiera kiedy ma 3 lata, cesarz nie może jej tego wybaczyć. Usłyszawszy o kobiecie zwanej Fujitsubo, księżniczce poprzedniego cesarza, która przypomina jego zmarłą konkubinę, sprowadza ją do swojego pałacu. Genji kocha ją najpierw jako swoją macochę, później jako kobietę. Zakochują się w sobie. Jest to jednak zabronione. Genji jest sfrustrowany zakazaną miłością i zaczyna się kłócić ze swoją żoną Aoi. Angażuje się w liczne niespełniające jego miłosnych zapotrzebowań związki.

Genji odwiedza Kitayamę, północną dolinę w górach w pobliżu Kioto , gdzie znajduje piękną, młodą dziewczynę. Zafascynowany dziewczyną dowiaduje się, że jest ona siostrzenicą Fujitsubo. Porywa ją, przyprowadza do własnego pałacu i rozpoczyna jej edukację, aby została jego idealną partnerką, jak Fujitsubo. W trakcie, potajemnie spotyka się z Fujitsubo, która rodzi jego syna. Wszyscy oprócz dwojga kochanków uważają, iż niemowlę jest dzieckiem cesarza. Później, młody zostaje następcą tronu, a Fujitsubo cesarzową. Razem z Genjim obiecują zachować tajemnicę.

Genji godzi się ze swoją żoną Aoi, która rodzi mu syna, ale umiera zaraz po porodzie. Pogrążony w smutku Genji odnajduje radość w ramionach damy Murasaki, którą poznaje i z którą żeni się w Kitayama. Ojciec Genjiego – cesarz – umiera, a jego wrogowie przejmują władzę w państwie. Wtedy kolejny sekretny związek Genjiego zostaje ujawniony: Genji i konkubina jego brata, cesarza Suzaku. Genji nie zostaje publicznie oskarżony, jednak ucieka do prowincji Harima. Tam, wpływowy człowiek o imieniu Akashi no Nyūdō (Mnich z Akashi) zabawia Genjiego. Ten ma romans z córką Akashiego, która rodzi mu córkę. Córka Genjiego zostaje później cesarzową.

Genji otrzymuje przebaczenie od swojego brata i powraca do Kioto. Jego syn zostaje cesarzem i Genji kończy swoją cesarską karierę. Nowy cesarz Reizei, świadom tego, że Genji jest jego prawdziwym ojcem podnosi jego rangę do najwyższej z możliwych.

Kiedy Genji osiąga wiek 40 lat, jego życie zaczyna toczyć się wolniej. Jego status polityczny się nie zmienia, jednak życie miłosne powoli się psuje. Żeni się z nową żoną, która go zdradza. Ten związek zmienia stosunki Genjiego z Murasaki, która de facto jest jego nieprawowitą żoną.

Ukochana Genjiego – Murasaki – umiera. W następnym rozdziale zatytułowanym Iluzja Genji rozmyśla o tym jak ulotne jest jego życie. Rozdział ten zaczyna się jakiś czas po śmierci bohatera, więc nie wiadomo, jak dokładnie zmarł.

Reszta powieści znana jest jako Rozdziały Uji. Opowiadają one o Niou i Kaoru, którzy są najlepszymi przyjaciółmi. Niou jest księciem z rodu cesarza, synem córki Genjiego, aktualnej cesarzowej, teraz kiedy Reizei zrzekł się tronu, natomiast Kaoru, znany światu jako syn Genjiego, w rzeczywistości wychowywany jest przez bratanka Genjiego. Rozdziały opowiadają o rywalizacji Niou i Kaoru o kilka córek (w tym tych nieprawowitych) księcia z rodu cesarskiego, który mieszka w Uji , miejscu odległym od stolicy. Powieść urywa się nagle, w momencie gdy Kaoru zastanawia się, czy kobieta którą kocha nie została przypadkiem ukryta gdzieś przez Niou. Kaoru jest czasem nazywany pierwszym antybohaterem literatury.

Ilustrowany zwój

Fragment zwoju Genji Monogatari Emaki

Słynny XII-wieczny zwój zwany Genji Monogatari Emaki , zawiera sceny z Genjiego razem z ręcznie pisanym tekstem sōgana. Jest on pierwszym, nadal istniejącym japońskim zwojem obrazkowym: zebranym dziełem składającym się z obrazków i kaligrafii. Oryginalny zwój zawierał 10-20 rolek i obejmował wszystkie 54 rozdziały. Istniejące do tej pory zwoje zawierają jedynie 19 ilustracji i 65 stron tekstu, plus 9 stron fragmentów. Stanowi to zaledwie 15% całości. Muzeum Goto w Tokio oraz Muzeum Tokugawa w Nagoi przechowują fragmenty zwojów i strzegą ich jako narodowego skarbu.

Adaptacje filmowe

Opowieść o Księciu Promienistym została przeniesiona na srebrny ekran kilka razy. W 1951 przez reżysera Kozaburo Yoshimura, w 1966 przez reżysera Kon Ichikawa , oraz w 1987 przez Gisaburo Sugii. Następnie powstały filmy animowane .

Linki zewnętrzne

• Genji Monogatari w Światowej Bibliotece Cyfrowej ( jap.  •  ang. )
• Muzeum Genji Monogatari ( jap.  •  ang.  •  chiń.  •  kor.  •  fr. )
• Instytut Badań Klasycznej Literatury Japońskiej ( jap.  •  ang. )
• Świat Genji Monogatari ( jap. )