Prowincje geologiczne świata
Płyty kontynentalne

      Tarcze kontynentalne

      Platformy kontynentalne

      Orogeny

     Baseny

      Skały wylewne

     Przedłużenia płyt

Płyty oceaniczne

     0-20 mln. lat

     20-65 mln. lat

     >65 mln. lat

Młotek geologiczny

schemat

schemat

fotografia

fotografia

 

Geologia ( gr. gḗ ‘Ziemia’, lógos ‘słowo’, ‘nauka’) – jedna z nauk o Ziemi , zajmuje się budową, własnościami i historią Ziemi oraz procesami zachodzącymi w jej wnętrzu i na jej powierzchni, dzięki którym ulega ona przeobrażeniom. W szerszym znaczeniu geologia dotyczy również innych planet skalistych .

Historia geologii

Pierwsze próby wyjaśnienia procesów przyrodniczych podejmowali już filozofowie starożytni . Heraklit z Efezu za przyczynę wszechrzeczy uważał ogień. W pismach Herodota znajdujemy informacje ściśle geologiczne. Arystoteles sądził, że lądy były wielokrotnie zalewane przez morze. Eratostenes z Cyreny w dziele Geographica stworzył podwaliny nauk geograficznych.
Pliniusz Starszy w I w n.e. napisał 37 ksiąg Historii naturalnej, która przez wiele wieków była głównym źródłem wiedzy w zakresie nauk o Ziemi (zwłaszcza mineralogii ).
Wieki średnie były okresem zastoju w europejskich naukach przyrodniczych. Dopiero rozwój górnictwa przyniósł wiele nowych obserwacji z dziedziny geologii.
W XVII i XVIII w. wzrosło zainteresowanie wnętrzem naszej planety. Hipotezy dotyczące powstania i budowy Ziemi znajdujemy w dziełach Kartezjusza , Athanasiusa Kirchera czy Georga-Louisa Buffona .
W tym czasie Abraham Gottlob Werner - niemiecki mineralog i geolog - wykładał na Akademii we Friebergu geologię pod nazwą geognozji. Przełom XVIII i XIX wieku był okresem ostrych starć pomiędzy zwolennikami dwóch kierunków w geologii: neptunizmu i plutonizmu .
Na przełom XVIII i XIX wieku przypada również aktywność Stanisława Staszica , którego dzieło O ziemiorództwie Karpatow i innych gor i rownin Polski, wydane w 1815 r., było pierwszym w języku polskim, obszernym opisem budowy geologicznej Polski i krajów ościennych.
W XIX wieku uwagę geologów przyciągały problemy posłużenia się szczątkami organicznymi zawartymi w skałach ( skamieniałości ) przy ustalaniu wieku skał. William Smith wprowadził pojęcie skamieniałości przewodniej i stworzył zasady stratygrafii . Badania skamieniałości pozwoliły Georgesowi Cuvierowi , twórcy paleontologii , sformułować teorię katastrof (w końcu XX wieku teoria ta odżyła pod nazwą neokatastrofizm). Przeciwnikiem teorii Cuviera był Charles Lyell , który rozwinął hipotezę Jamesa Huttona znaną pod nazwą uniformitarianizmu .
Rozwój nowoczesnej geologii datuje się od połowy ubiegłego wieku. Eduard Suess , zajmujący się głównie tektoniką, stworzył syntezę wiedzy geologicznej przełomu XIX i XX wieku. Léonce Élie de Beaumont stworzył teorię kontrakcji , zgodnie z którą procesy górotwórcze zachodzące na Ziemi miałyby być związane z jej kurczeniem się. James Dwight Dana był twórcą systematyki minerałów , a także wprowadził do geologii termin geosynklina . Olbrzymie znaczenie miały prace Alfreda Wegenera , którego poglądy leżą u podstaw współczesnej teorii tektoniki płyt litosfery , najpełniej tłumaczącej niemal wszystkie zjawiska rządzące ewolucją skorupy ziemskiej.

Podział

W miarę postępu badań wyodrębniły się liczne działy geologii, które dzisiaj są w znacznym stopniu naukami samodzielnymi. Najważniejszymi z nauk geologicznych są:

• Geologia podstawowa
  • geologia dynamiczna
  • geologia historyczna
  • geologia regionalna
  • geologia strukturalna
  • sedymentologia
  • stratygrafia
  • geochemia
  • mineralogia
  • petrografia

• Geologia stosowana - wykorzystuje wyniki geologii podstawowej do celów praktycznych;
  • geologia złóż
  • geologia inżynierska
  • geologia środowiskowa
  • hydrogeologia
  • geologia gospodarcza

Naukami pomocniczymi w geologii są kartografia geologiczna oraz paleontologia , zwłaszcza w zagadnieniach dotyczących biostratygrafii . Dziedziną pokrewną jest geofizyka .

Zobacz też

• ery i okresy geologiczne
• geofizyka - geochemia - geomorfologia - Paleoklimatologia
• mineralogia - petrografia
• paleontologia
• tektonika - stratygrafia
• górnictwo
• geotechnika
• geoinformatyka

Linki zewnętrzne

• Państwowy Instytut Geologiczny
• Instytut Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk
• Departament Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Środowiska