Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Geopolityka

Geopolityka

Geopolityka – nauka powstała na przełomie XIX i XX wieku, badająca wpływ czynników geograficznych na zjawiska i procesy społeczno-polityczne. Termin ten został stworzony przez Szweda, Rudolfa Kjelléna . Po raz pierwszy użył go w swoim artykule naukowym pt. Studier öfver Sveriges politiska gränser, opublikowanym w Sztokholmie na łamach czasopisma "Ymer" w 1899 r. Ten rok uznawany jest za symboliczną datę narodzin geopolityki, jako nauki akademickiej.

Geopolityka dzieli się na geopolitykę akademicką i geopolitykę stosowaną.

Geopolityka akademicka jest interdyscyplinarną nauką, która bada związki i zależności pomiędzy powstawaniem i funkcjonowaniem państw a wpływem na to czynników geograficznych i czasowych. Geopolityka stosowana jest metodą prowadzenia polityki międzynarodowej, opartej przede wszystkim na determinizmie geograficznym. Jej fundamentem jest myślenie w kategoriach przestrzennych. Relacje państw postrzega ona w kategoriach konfliktów interesów i nieustannej rywalizacji o wpływy.

Termin geopolityka może mieć co najmniej pięć znaczeń:

  • Nauka o charakterze interdyscyplinarnym badająca zależności między wpływem czynników geograficznych i historycznych na powstawanie i funkcjonowanie państw (ośrodków siły).
  • Paradygmat badawczy, podejście naukowe (metoda, wzorzec), charakteryzujący się rozpatrywaniem zjawisk polityki międzynarodowej przez pryzmat kategorii geograficznych (wielkiej przestrzeni), wykorzystywaniem agregowanych wyników badań (złożonych z wielu danych obejmujących kilka-kilkanaście dziedzin wiedzy). W tym znaczeniu geopolityka bywa często postrzegana jako subdyscyplina nauk politycznych.
  • Metoda skutecznego wykorzystania wiedzy z zakresu geografii, historii, nauk politycznych, wojskowych i ekonomicznych w celu jak najskuteczniejszej realizacji celów politycznych danego państwa (ośrodka siły). Dla tego znaczenia słowa geopolityka używa się często określenia geopolityka stosowana (w odróżnieniu od geopolityki akademickiej w znaczeniu zawartym w pkt 1).
  • Doktryna zakładająca konieczność realizacji interesów państwa (ośrodka siły) tylko, lub przede wszystkim, przy użyciu metod i założeń geopolityki. Podstawowym punktem odniesienia jest dla niej Raum-motiv. Głównym założeniem tej doktryny jest ekspansja, poszerzanie pola geopolitycznego. Jednym z terenów eksperymentalnych dla geopolityki w tym rozumieniu jest wojna.
  • Jedna z pięciu kategorii określających i badających państwo według teorii stworzonej przez Rudolfa Kjelléna , dotycząca jego struktury przestrzennej. Dzieliła się na fizjopolitykę i morfopolitykę [1].

Subdyscyplinami geopolityki są:

Spis treści

Pozostałe definicje

  • Geopolityka jest nauką o zastosowaniu zasad geografii w polityce światowej - The Columbia Encyclopedia 1965
  • Geopolityka zajmuje się badaniami wzajemnych relacji między naturalnymi elementami geografii a polityką państw - Dictionnaire de Robert 1965
  • Geopolityka jest nauką, która bada relację między cechami geograficznymi państwa a jego polityką - Grand Dictionnaire Larousse 1983
  • Geopolityka jest zastosowaniem wiedzy geograficznej do polityki światowej - William T. Fox, Geopolitics and International Relations [w:] NATO Adwanced Reaserch Workshop, Bruksela 1983
  • Geopolityka współcześnie bada rywalizację między supermocarstwami (układ Wschód-Zachód) o dominację nad strefami peryferyjnymi (układ Północ-Południe) - Peter Taylor, Political geography of the Twentieth Century: a Global Analyzis, Londyn 1993.
  • Geopolityka zajmuje się zmiennymi układami sił na niezmiennej przestrzeni - Leszek Moczulski , Geopolityka Potęga w czasie i przestrzeni, Warszawa 1999.
  • Geopolityka to doktryna polityczna głosząca, że zjawiska, procesy i fakty polityczne są wyznaczane przez warunki geograficzne - Słownik Języka Polskiego PWN [2].

Geneza

Geopolityka narodziła się pod koniec XIX wieku. Oprócz wyżej wspomnianego Rudolfa Kjellena do ojców geopolityki zalicza się także: Fryderyka Ratzela , Alfreda Mahana , Halforda Johna Mackindera oraz Karola Haushofera , którzy tworzyli na przełomie XIX i XX wieku.

Ratzel, niemiecki wybitny geograf, stworzył geopolityczne podwaliny pod niemiecką koncepcję Mitteleuropy. Powiązał ściśle dążenia polityczne z determinantem geograficznym. Mahan, amerykański admirał, stworzył koncepcję przewagi potęgi morskiej nad lądową. Jego koncepcje odnoszące się do amerykańskiej supremacji są nadal stałym elementem kształcenia oficerów i dyplomatów w Stanach Zjednoczonych .

Mackinder, brytyjski geograf, jest autorem najsłynniejszej koncepcji geopolitycznej związanej z ukutymi przez niego pojęciami: World Island (Światowa Wyspa) i Heartland (Obszar Centralny; pierwotnie Pivot Area – Obszar Osiowy). Jego zdaniem to na Światowej Wyspie (obejmującej Eurazję i Afrykę ) rozgrywały się najważniejsze wydarzenia dziejowe. Na tym obszarze wyznaczył rejon krytyczny – Heartland, usytuowany w jego środkowo-północnej. Geopolityczne prawo Mackindera sprowadzało się w skrócie do stwierdzenia: Kto panuje nad Wschodnią Europą , panuje nad Obszarem Centralnym; kto panuje nad Obszarem Centralnym, panuje nad Światową Wyspą; kto panuje nad Światową Wyspą, panuje nad światem.

Haushofer, niemiecki generał, był twórcą koncepcji geopolitycznej zakładającej podział świata na cztery regiony geopolityczne rozciągające się południkowo: amerykańską, niemiecką, rosyjską i japońską. Założyciel najsłynniejszego pisma geopolitycznego Zeitschrift für Geopolitik[3].

Ojcowie geopolityki dali początek geopolityce klasycznej, do wybitniejszych przedstawicieli której można zaliczyć m.in.: Nicholasa Spykmana (koncepcja Rimlandu ), Aleksandra de Seversky’ego czy Saula Cohena.

Geopolityka polska

W Polsce geopolityka akademicka narodziła się bardzo wcześnie, bo na przełomie XIX i XX wieku. Ojcem geopolityki polskiej był Eugeniusz Romer , którego sztandarowe dzieła takie jak Rola rzek w historii i geografii narodów ( 1901 ), czy Ziemia i państwo. Kilka uwag geopolitycznych ( 1939 ) po dziś dzień nie straciły swojej aktualności. Polska geopolityka wyłoniła się z naukowego sporu między Eugeniuszem Romerem oraz Wacławem Nałkowskim . Ten ostatni stworzył tezę badawczą o przejściowym charakterze ziem polskich, zarówno w znaczeniu komunikacyjnym jak i kulturowym. Romer odniósł się do niej bardzo krytycznie, wskazując na pomostowy charakter ziem polskich, usytuowanych między Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym.

Do wybitniejszych akademickich geopolityków polskich zaliczają się także m.in.: Michał Janiszewski , Maria Kiełczewska, Ignacy Matuszewski , Leszek Moczulski , Jerzy Niezbrzycki (ps. Ryszard Wraga), Andrzej Piskozub , Władysław Studnicki , Zygmunt Wojciechowski . Natomiast najwybitniejszym polskim przedstawicielem geopolityki stosowanej był Marszałek Józef Piłsudski .

W Polsce działa Polskie Towarzystwo Geopolityczne, Instytut Geopolityki, Europejskie Centrum Analiz Geopolitycznych, odbywają się zjazdy geopolityków[4].

Czasopismo

Geopolityka. Półrocznik Instytutu Geopolityki - czasopismo naukowe założone przez Leszka Sykulskiego, prezesa Instytutu Geopolityki. Redaktorem naczelnym jest dr Robert Potocki, z-cą red. nacz. - dr Radosław Domke.

Zobacz też

Przypisy

  1. L. Sykulski, Geopolityka. Słownik terminologiczny, PWN, Warszawa 2009, s. 31-32,
  2. Z. Lach, J. Skrzyp, Geopolityka i geostrategia, Wydawnictwo AON, Warszawa 2007, s. 194-196
  3. L. Moczulski, Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni, Bellona, Warszawa 1999, s. 17-35
  4. aon.edu.pl: III Zjazd Geopolityków Polskich . [dostęp 31.10.2010].


Inne hasła zawierające informacje o "Geopolityka":

Narodowy socjalizm ...

Geografia ...

Robert Potocki kierownik Pracowni Badań Wschodnich Instytutu Geopolityki w Częstochowie i redaktor naczelny biuletynu Geopolityka; członek rady redakcyjnej Wrocławskiego Przeglądu Międzynarodowego; współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Geopolitycznego, w ...

Narodowy bolszewizm ...

Eksploracja kosmosu ...

Wysiedlenie Polaków ze Lwowa gdyż tego wymagają prawa geopolityki. Powołał się na opinię znakomitego geografa i Geopolityka Eugeniusza Romera o geopolitycznym ciążeniu terenów nad górnym Bugiem i Dniestrem ...

Półkula zachodnia ...

Subkontynent ...

Geopolityka Geopolityka – nauka powstała na przełomie XIX i XX wieku, badająca wpływ ...

Nihilizm geograficzny ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Geopolityka":

201. Położenie terytorium i suwerenność Polski (plansza 3) ...

218. Struktura narodowościowa i etniczna Polski (plansza 2) ...

201. Położenie terytorium i suwerenność Polski (plansza 4) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie