Grzyby (Fungi T. L. Jahn & F. F. Jahn ex R. T. Moore) - królestwo należące do domeny jądrowców (Eucaryota). Dawniej, w zależności od ujęcia systematycznego takson ten miał rangę podkrólestwa (Fungi R.T. Moore, 1971), podtypu , (Fungi Engl. 1889) i klasy (Fungi Bartling, 1830).

Istnienie grzybów zaobserwowano we wszystkich strefach klimatycznych, przede wszystkim na lądach, rzadziej w wodach.Do tej pory opisano ok. 120 tysięcy gatunków grzybów. Szacuje się, że co roku charakteryzuje się średnio 1700 nowych gatunków grzybów. Korzystając z danych uzyskanych z obszarów, na których rozpoznano większość organizmów żywych, przypuszcza się, że istnieje ok. 1,5 miliona gatunków grzybów (5 razy więcej niż roślin nasiennych ).

Tło historyczne pozycji w żywym świecie

Ze względu na ograniczone zdolności ruchu, typ wzrostu i odmienność morfologiczną od zwierząt, w tradycyjnych podziałach uwzględniających tylko dwie domeny świata ożywionego (systemy Arystotelesa , Linneusza i in.), grzyby zaliczane były do roślin , np. do niewydzielanej we współczesnych systemach grupy plechowców . W świadomości potocznej tak jest nadal. Także w uproszczonych wykazach mających zastosowanie praktyczne (np. listach gatunków chronionych ) grzyby bywają łączone z roślinami. Podobnie - w programach nauczania nauka o grzybach ( mykologia ) bywa włączana do botaniki , a ogół grzybów zasiedlających dane środowisko bywa nazywany florą lub od jakiegoś czasu mykoflorą . Obecnie taki status jest uważany za niewłaściwy. Grzyby są uznawane za jedną z linii rozwojowych w obrębie supergrupy Opisthokonta (jednej z sześciu, na które podzielono jądrowce ), do której zalicza się także m.in. zwierzęta . Poświadczeniem wspólnego pochodzenia grzybów, zwierząt i wiciowców kołnierzykowych są pewne cechy anatomiczne i biochemiczne (obecność wici umieszczonej na tylnym biegunie komórki, obecność chityny , glikogenu i in.) Z kolei pewne cechy niegdyś uważane za łączące grzyby z roślinami (np. obecność celulozy ) obecne są jedynie u lęgniowców , które współcześnie odłączone zostały od grzybów i ulokowane w obrębie supergrupy siostrzanej dla roślin - Chromalveolata . Większość cech wspólnych dla całej supergrupy występuje u skoczkowców . Prawdopodobnie jest to takson parafiletyczny . Jednokomórkowi i posiadający wici kuzyni grzybów wielokomórkowych. Zaliczani czasem do (pod-)królestwa Protista ^[1].

Budowa owocnika grzyba.

Charakterystyka

W zasadzie grzyby to wielokomórkowe lub komórczakowe organizmy cudzożywne (głównie osmotroficzne), niezdolne do aktywnego ruchu, o ścianach komórkowych zbudowanych z chityny . W definicji tej są jednak pewne nieścisłości. Prymitywne grzyby wielokomórkowe wytwarzają zdolne do ruchu, jednokomórkowe, uwicione zarodniki pływkowe, mają też niekiedy bliskich, jednokomórkowych kuzynów. Ponadto do grzybów zaliczano dawniej także śluzowce będące zdolnymi do ruchu ameboidalnego komórczakami oraz lęgniowce Oomycetes - organizmy o trybie życia typowo grzybowym, ale o ścianie komórkowej zbudowanej z celulozy ^[2] i zaliczane obecnie grupy Stramenopiles .

Odżywianie

• Saprofity (rozkładają martwe szczątki)
• Pasożyty (pasożytują na roślinach i zwierzętach)
• Symbionty - Symbioza z organizmami autotroficznymi ( Helotyzm i Mikoryza )

Rozmnażanie

Grzyby rozmnażają się:

• wegetatywnie
  • przez podział
  • pączkowanie
  • fragmentacje plechy
• płciowo
  • izogamia
  • anizogamia
  • oogamia
  • gametangiogamia
  • somatogamia
• przez zarodniki
  • ruchliwie ( zoospory )
  • nieruchliwie ( aplanospory )
  • endospory - zarodniki workowe ⇒ ( askospory ), zarodniki sporangialne
  • egzospory - konidia , zarodniki podstawkowe ⇒ ( bazydiospory )

Systematyka

Królestwo Fungi jest zaliczane do domeny Eucaryota i według "Catalogue of Life: 2009 Annual Checklist"^[3] należą do niego:

• gromady: woreczniaki (Ascomycota), podstawczaki (Basidiomycota), Blastocladiomycota , skoczkowce (Chytridiomycota), Glomeromycota , Microspora, Neocallimastigomycota , sprzężniaki (Zygomycota);
• rodzaje incertae sedis: Rozella, Variolaria.

Podział nieformalny

Z punktu widzenia laika (tj. nie-biologa) daje się zaobserwować następujące (nieformalne!) grupy grzybów:

• grzyby kapeluszowe - czyli makroskopowi przedstawiciele podstawczaków np. pieczarkowate , drobnołuszczakowate , borowiki i workowców np. smardz , trufla .
• grzyby jadalne - czyli wybrane gatunki grzybów kapeluszowych, uznane za smaczne, a przynajmniej nietrujące. Ponadto "jadalne" są też drożdże i niektóre gatunki pleśni związane z produkcją serów .
• grzyby trujące - grzyby, zwłaszcza kapeluszowe zawierające substancje trujące w ilości toksycznej dla człowieka np. muchomor sromotnikowy .
• pleśnie - czyli organizmy w postaci drobnego, zwykle włóknistego nalotu pojawiające się na różnych "materiałach biologicznych". Są to zazwyczaj przedstawiciele Zygomycota lub Deuteromycota
• grzyby pasożytnicze - przedstawiciele wszystkich taksonów grzybowych pasożytujący na innych organizmach, w szczególności kręgowcach i roślinach naczyniowych (bo to łatwo zauważyć).
• grzyby wodne - rozpowszechniona grupa organizmów, występująca w wodach słodkich, zasolonych, w wodach bieżących i stojących w szerokim zakresie warunków fizycznych, chemicznych i biologicznych.

Znaczenie grzybów

Grzyby suszone

Grzyby jako jedyne organizmy mają zdolność do rozkładu ligniny oraz mają duże znaczenie przy rozkładzie celulozy . Są reducentami - ostatnim ogniwem w łańcuchu pokarmowym . Pozwala to na poprawny obieg materii w przyrodzie. Bez nich większość ekosystemów lądowych pokryłaby gruba warstwa nierozłożonych liści czy gałęzi, a zawarte w nich związki nie wróciłyby do ekosystemu, aby stać się ponownie dostępnymi dla rosnących organizmów. Duże znaczenie w przyrodzie mają porosty jako pionierzy w zasiedlaniu niegościnnych siedlisk, jak skały czy piasek. Są one także wyznacznikiem czystości powietrza na danym terenie. Grzyby z wieloma roślinami tworzą mikoryzę - szacuje się, że od grzybów mikoryzowych zależy sprawne działanie około 90% roślin. Pewne gatunki grzybów są wykorzystywane w produkcji żywności . Niektóre z nich są przyczyną jej rozkładu prowadząc do skażenia jej szkodliwymi dla ludzi toksynami . Inne, takie jak Penicillium , są wykorzystywane do produkcji leków. Grzyby konserwuje się np. przez suszenie , marynowanie , kiszenie i zamrażanie.

Grzyby w twórczości artystycznej

Grzyby były natchnieniem dla wielu artystów, np.:

• w poezji - Adam Mickiewicz - Pan Tadeusz [1]
• w malarstwie - Franciszek Kostrzewski (Grzybobranie-1860) [2]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Grzyby w katalogu Open Directory Project