Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Gubernator

Gubernator

Gubernator (z ( łac. ) sternik, kierownik, rządca) – tytuł wysokich urzędników w niektórych państwach .

Spis treści

Charakterystyka

Gubernator jest urzędem, należącym do najwyższych w danym państwie, odpowiadającym rangą głowie państwa albo rządowi państwa, w imieniu którego działa, posiadającym władzę wykonawczą cywilną lub wojskową, albo obie jednocześnie. Występuje zazwyczaj w państwie o charakterze federalnym, w prowincji państwa albo w kolonii.

W państwie federalnym gubernator rządzi, w imieniu władzy centralnej, jeżeli jest mianowany (np. Rosja ) albo w sposób autonomiczny, jeżeli jest wybierany (np. USA ). W koloniach , rządzi w imieniu państwa będącego metropolią . Odległość powoduje, że przyznawane są mu wtedy bardzo szerokie prerogatywy.

Dawniej tytuł ten był również nadawany przedstawicielom kompanii handlowych, które posiadały pełnomocnictwa potwierdzone dokumentem wystawionym przez państwo i kontrolowały z tego tytułu obszary zamorskie, jak to było w przypadku kompanii wschodnioindyjskich.

Wojskowa władza wykonawcza była powierzana osobie, która dowodziła twierdzą, zamkiem, cytadelą, fortecą, albo okręgiem wojskowym. Stąd często urząd ten nazywany był generał-gubernatorem , ze względu na fakt, że najczęściej oficer w tym stopniu pełnił ten urząd. Tytuł gubernatora bywa współcześnie przyznawany osobie kierującej wielką korporacją albo bankiem, nierzadko kontrolowanym przez państwo albo organizację międzynarodową. W krajach anglosaskich tytuł ten nadawany bywa dyrektorowi szkoły. W dawnej Polsce mianem tym określano rządcę wielkich majątków ziemskich.

Historia

Korona Królestwa Polskiego i I Rzeczpospolita

W Polsce w okresie XIV-XVIII w. uprawnienia odpowiadające stanowisku gubernatora posiadał starosta generalny, zastępujący króla na danym obszarze i dysponujący szerokimi kompetencjami w zakresie władzy prawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Instytucja gubernatora, jako przedstawiciela władzy cywilnej lub wojskowej, albo obu jednocześnie, pojawiła się w Polsce dopiero w początkach XIX w.

Księstwo Warszawskie

Po wkroczeniu na ziemie polskie wojsk napoleońskich jesienią 1806 r. zaczęto stosować francuskie prawo wojenne, przewidujące ustanawianie w twierdzach lub w miastach o strategicznym znaczeniu komendantów placu, posiadających szeroką władzę wojskową. Z chwilą powstania zagrożenia wojennego (wojna, oblężenie) otrzymywali nieograniczone zwierzchnictwo nad władzami cywilnymi i wojskowymi na podległym sobie terenie z tytułem gubernatora. Początkowo funkcje te pełnili oficerowie francuscy. Ale już 30 sierpnia 1808 r. komendantem twierdzy w Toruniu został mianowany gen. Stanisław Woyczyński, który w grudnia tego roku został gubernatorem Torunia i departamentu bydgoskiego. Polscy gubernatorzy, mianowani przez polskie władze pojawiają się w 1809 r. w okresie wojny polsko-austriackiej. Powołano wówczas gubernatora m. st. Warszawy. Odrębnego gubernatora miała Praga i twierdze w Modlinie, Serocku, Zamościu i Toruniu. W okresie drugiej wojny polskiej (1812-1813) mianowano gubernatora w Warszawie z kompetencjami na cały obszar Księstwa. Został nim gen. dyw. Adriena Jean-Baptiste Amable Ramond du Bosc, hrabia du Taillis. Podobnie było na Litwie, gdzie gubernatorem Wilna został gen. bryg. Antoine Henri Jomini. Uprawnienia gubernatora regulowało początkowo Prawo tyczące się zachowania, podziału miejscowości warownych i posterunków wojskowych, policji fortyfikacji, itd… z 10 lipca 1791 r., a później napoleoński dekret imperialny dotyczący organizacji i służby sztabów miejscowości z 24 grudnia 1811 r.

Królestwo Polskie

Władze polskie ponownie wróciły do urzędu gubernatora w okresie wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831 (powstanie listopadowe) . Ustanowiono ich w Warszawie i w głównych twierdzach Modlinie i Zamościu. Odrębnego gubernatora miała prawobrzeżna Praga. Znane są szczegółowo kompetencje gubernatora warszawskiego. Określone zostały w postanowieniu Rządu Narodowego z 20 lutego 1831 r. Uzyskał pełnię władzy wykonawczej w mieście. Podlegały jego rozkazom władze wojskowe, cywilne oraz ludność cywilna. Miał czuwać, aby przestępcy zagrażający bezpieczeństwu kraju albo bezpieczeństwu osób i mienia, a także spokojowi publicznemu nie mieli schronienia w stolicy. Uzyskał w tym celu prawo wydawania wszelkich rozkazów i zarządzeń zapobiegających przestępstwom wszelkiego rodzaju. Do obowiązków gubernatora należało czuwanie, aby bez zezwolenia właściwych władz nikt ani nie burzył ani nie budował domów, składów żywności, składów drewna, mostów, okopów i t.p. Gubernator mógł usunąć z miasta osoby podejrzane, mógł zatrzymać rzemieślników potrzebnych do obrony lub takich mógł sprowadzić, podobnie jeśli chodzi o zboże, bydło i inne materiały potrzebne dla utrzymania garnizonu lub ludności. Ponadto mógł wewnątrz murów miejskich usuwać wszelkie przeszkody utrudniające obronę, podobnie poza murami mógł usuwać wszystko co ułatwiało by nieprzyjacielowi podejście do miasta, albo stanowiło osłonę przed atakami obrońców. Obowiązkiem gubernatora było zadbanie, wespół z Komisją Rządową Wojny , o odpowiedni garnizon wojska i należyte wyposażenie go w broń i amunicję. Działania te mógł wykonywać na rozkaz wodza naczelnego, Komisji Rządowej Wojny lub generała będącego naczelnie dowodzącym. Bez takiego rozkazu gubernator mógł przedsięwziąć niezbędne kroki, gdy tylko stwierdził zbliżanie się wojsk nieprzyjacielskich.

II Rzeczpospolita

W okresie wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920 , po załamaniu się wiosennej ofensywy polskiej i gwałtownym cofaniu się oddziałów polskich, nastąpił rozkład morale nie tylko w wojsku, ale także wśród urzędników cywilnych. Wydawano chaotyczne decyzje, porzucano samowolnie urzędy, zarządzając bez uzgodnienia z rządem ewakuację poszczególnych obszarów. Na posiedzeniu Rady Obrony Państwa w dniu 20 lipca 1920 r. omawiano sprawę przekazania cywilnej władzy administracyjnej władzom wojskowym. Na tym samym posiedzeniu uchwalono rozporządzenie upoważniające ministra spraw wewnętrznych do częściowego przekazania władzy wykonawczej władzom wojskowym. W dniu 31 lipca 1920 r. ministrowie spraw wewnętrznych i spraw wojskowych wydali wspólne rozporządzenie przewidujące mianowanie na zagrożonych działaniami wojennymi obszarach gubernatorów wojskowych. 6 sierpnia ROP uchwaliła rozporządzenie o stanie oblężenia. W dniu 29 lipca specjalnym rozkazem minister spraw wojskowych mianował gen. dyw. Franciszka Latinika wojskowym gubernatorem Warszawy. Gubernatorowi przyznane zostało prawo: wysiedlania ludności z miejsc zamieszkania, jeśli byłoby to uzasadnione względami obrony, wysiedlania pojedynczych jednostek z tych samych powodów, niszczenia i usuwania wszystkich rzeczy mogących utrudniać przeprowadzania operacji wojskowych bądź ułatwiać zadanie nieprzyjacielowi, wydawania zarządzeń pozwalających kontrolować działalność stowarzyszeń i zgromadzeń, zawieszania działalności stowarzyszeń utrudniających pośrednio lub bezpośrednio działania wojskowe, kontrolowania, zamykania, sekwestru lub ustanowienia zarządu przymusowego w przedsiębiorstwach handlowych i przemysłowych, jeśli okazałoby się, że ich działalność może mieć pośrednie lub bezpośrednie znaczenie dla celów obronnych albo być dla nich szkodliwa, wydawania postanowień aprowizacyjnych dla wojska i ludności cywilnej. Niewykonanie zarządzeń gubernatora zagrożone było karą do roku więzienia lub grzywną w wysokości 500 000 marek polskich, albo obiema karami łącznie.

Gubernatorzy i komendanci miast

Księstwo Warszawskie

Komendanci m. st. Warszawy

  1. płk Target (? – 02.09.1808)
  2. płk Louis Saunier (02.09.1808 – 23.04.1809)
  3. płk Józef Hornowski (03.06.1809 – 04.06.1809, 14.06.1809 – 06.07.1809)

Komendanci twierdzy Modlin

  1. płk Cyprian Godebski (? – 12.04.1809)
  2. gen. bryg. Michał Piotrowski (12.04.1809 – 16.04.1810)
  3. gen. bryg. Stanisław Mojaczewski (16.04.1810 – 22.06.1812)
  4. gen. Herman Willem Daendels (22.06.1812 – 25.12.1813)

Komendanci twierdzy Serock

  1. gen. bryg. Józef Niemojewski (?.04.1809 – ?. 06.1809)
  2. płk Neyman (?.06.1809 – 16.04.1810)
  3. płk Hilary Krasiński (16.04.1810 – ?)

Komendanci twierdzy Zamość

  1. gen. bryg. Maurycy Hauke (20.05.1809 – 03.02.1813)

Gubernatorzy m. st. Warszawy

  1. gen. dyw. Antoni Amilkar Kosiński (04.06.1809 – 14.06.1809)
  2. gen. dyw. Henryk Kamieniecki (06.07.1809 – ?.10.1809)

Gubernatorzy twierdzy Praga (wcześniej komendant twierdzy)

  1. płk Józef Hornowski (?.03.1809 – 16.04.1810)

Gubernatorzy twierdzy Toruń (wcześniej komendant twierdzy)

  1. gen. dyw. Stanisław Woyczyński (12.09.1808 – 22.06.1812)

Gubernatorzy twierdzy Zamość

  1. gen. dyw. Maurycy Hauke (03.02.1813 – 25.11.1813)

KRÓLESTWO POLSKIE Wojna polsko-rosyjska 1830-1831

Komendanci m. st. Warszawy

  1. gen. bryg. Julian Jan Kanty Sierawski (30.11.1830 – 04.12.1830)

Gubernatorzy m. st. Warszawy

  1. gen. dyw. Piotr Szembek (04.12.1830 – 19.12.1830)
  2. gen. dyw. Stanisław Woyczyński (19.12.1830 – 02.03.1831)
  3. gen. broni Jan Stefan Krukowiecki (02.03.1831 – 30.05.1831)
  4. gen. bryg. Andrzej Ruttié (14.06.1831 – 06.08.1831) (zastępca gubernatora)
  5. gen. dyw. Henryk Dembiński (07.08.1831 – 13.08.1831)
  6. gen. bryg. Emilian Węgierski (13.08.1831 – 15.08.1831) (zastępca gubernatora)
  7. gen. broni Jan Stefan Krukowiecki (15/16.08.1831 – 18.08.1831)
  8. gen. dyw. Wojciech Chrzanowski (18.08.1831 – 06.09.1831)
  9. gen. bryg. Wacław Sierakowski (06.09.1831 – 08.09.1831)

Wicegubernatorzy m. st. Warszawy

  1. gen. bryg. Ksawery Franciszek Niesiołowski-Kożbok (19.12.1830 – 02.03.1831)
  2. płk Ludwik Kamieński (02.03.1831 – 08.09.1831)

Gubernatorzy twierdzy Praga

  1. gen. bryg. Walenty Andrychiewicz (?.02.1831 – ?.03.1831)
  2. płk Franciszek Koss (?.03.1831 – 22.07.1831)
  3. gen. bryg. Kazimierz Dziekoński (22.07.1831 – 08.09.1831)

Gubernatorzy twierdzy Modlin (wcześniej komendant twierdzy)

  1. gen. bryg. Ignacy Hilary Ledóchowski (07.02.1831 – 09.10.1831)

Gubernatorzy twierdzy Zamość (wcześniej komendant twierdzy)

  1. gen. bryg. Julian Jan Kanty Sierawski (04.12.1830 – 07.02.1830)
  2. gen. bryg. Jan Krysiński (07.02.1831 – 21.11.1831)

II RZECZPOSPOLITA Wojna polsko-rosyjska 1919-1920

Wojskowy Gubernator Warszawy

  1. gen. dyw. Franciszek Latinik (05.08.1920 – 08.09.1920)

Źródła

  • P. K. Marszałek, Polscy gubernatorzy miasta stołecznego Warszawy w okresie porozbiorowym 1807-1831,[w:] "Studia Lubuskie" z 2010, t. VI, ss. 13 – 48.
  • P. K. Marszałek, Wojskowy Gubernator Warszawy. Sierpień – wrzesień 1920 roku,[w:] "Acta Universitatis Wratislaviensis" z 2004, No 2616, seria PRAWO CCLXXXVIII, ss. 237 – 260.
  • J. Strychalski, Wojskowe Gubernatorstwo Warszawy 29.7.-23.9.1920 roku, [w:] "Wojskowy Przegląd Historyczny" z 1995, nr 3-4.

Zobacz też


Inne hasła zawierające informacje o "Gubernator":

Okręg kowieński OkręgkowieńskiKaunas apskritisHerbFlaga Herb Flaga Położenie na mapie kraju Państwo   Litwa GubernatorRomualdas Morkevičius (od 2006) Stolica Kowno Powierzchnia 8 089 km² Ludność ( 2004 )•  liczba ludności •  gęstość 677 27084,8 os./km²Kod ISO 3166-2 LT-KURynek w miasteczku ...

Maine Maine Flaga stanowa Maine Pieczęć stanowa Maine Przydomek: The Pine Tree StateStan sosnyDewiza: Dirigo Państwo   Stany Zjednoczone Stolica Augusta Największe miasto Portland Gubernator John Baldacci Język urzędowyde iure brakde facto angielski i francuski Powierzchnia  • ogółem • lądowa • wodna • % ...

1592 uniwersytetu w Tybindze (zm. 1635 ) Stanisław Koniecpolski , hetman wielki koronny (zm. 1646 ) Peter Stuyvesant , Gubernator Nowej Holandii (zm. 1672 ). Yinyuan Longqi , chiński mistrz chan ze szkoły linji , ...

1977 (ur. 1921 ) 19 grudnia - Nellie Tayloe Ross , amerykańska polityk, w latach 1925 - 1927 Gubernator Wyoming (ur. 1876 ) 25 grudnia - Charles Chaplin , amerykański aktor brytyjskiego pochodzenia ...

1908 polski przewodnik turystyczny 8 lipca – Nelson Rockefeller , amerykański polityk, działacz Partii Republikańskiej, Gubernator stanu Nowy Jork oraz 41. wiceprezydent USA (zm. 1979 ) 14 lipca – ...

1933 ...

1925 ...

Ambroży z Mediolanu ojciec i doktor Kościoła , święty prawosławny .Spis treści1 Żywot świętego1.1 Młodość i nauka1.2 Gubernator1.3 Działalność biskupia2 Kult3 Dzieła4 Zobacz też5 Przypisy6 Źródła Żywot świętegoAmbroży zarządzał ...

Władysław Baka Okrągłego Stołu . Członek Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa PRL Wojciechu Jaruzelskim . Gubernator z ramienia Polski w Banku Światowym w drugiej połowie lat 80.Autor ...

1717 córka króla Fryderyka III Oldenburga (ur. 1647 ) 23 lutego – Magnus Stenbock , generalny Gubernator Skanii, hrabia i wojskowy szwedzki (ur. 1663 ) 26 listopada – Daniel Purcell , ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Gubernator":

144 I wojna światowa. Rewolucja w Rosji (plansza 13) wojska niemieckie i austriackie. Na terenach polskich utworzono władze w postaci generalnych Gubernatorstw – w Lublinie austriackiego, w Warszawie niemieckiego. Niemiecki Gubernator Hans von ...

Geneza Syzyfowych prac (plansza 4) tej szkole przypadają na czas bezwzględnej, wzmożonej rusyfikacji przeprowadzanej konsekwentnie zarówno przez Gubernatora, jak i kuratora. Dodatkowo utrzymuje się sam – pracuje jako guwerner, ...

122 Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych (plansza 4) prawne, gdyż każda kolonia była zarządzana oddzielnie. Na czele każdej kolonii stał Gubernator, który był przedstawicielem rządu angielskiego, a samorządy miały charakter jedynie doradczy. ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie