Prowincja Hajnan |
Nazwa chińska: 海南省 (Hǎinán Shěng) |
Nazwa skrócona: 琼 / 瓊 (Qióng) |
| Położenie prowincji Prowincja Hajnan |
|
Stolica |
Haikou
|
Gubernator | Luo Baoming |
Populacja | 8,541,800 os. (
2008
) |
Powierzchnia | 33,920 km² |
Gęstość zaludnienia | 241 os./km² |
Skład etniczny |
Chińczycy Han
- 83%
Li
- 16%
Miao
- 0.8%
Zhuang
- 0.7%
|
Liczba prefektur | 2 |
Liczba powiatów | 20 |
Liczba gmin | 218 |
ISO 3166-2
| CN-46 |
Strona oficjalna |
[1]
|
Hajnan (),
chiń.
海南;
pinyin
: Hǎinán) – wyspa
chińska
na
Morzu Południowochińskim
. Od
1988
prowincja chińska
(Hainan Sheng) ze stolicą w mieście
Haikou
, w skład której wchodzi ok. 200 wysp i wysepek. Powierzchnia prowincji wynosi 34,3 tys. km², a populacja ok. 8 mln mieszkańców (
2004
). Posiada status
specjalnej strefy ekonomicznej
.
Jednym z pierwszych Europejczyków, którzy odwiedzili i opisali Hajnan, był w XVII w. polski jezuita o.
Michał Boym
.
Ze względu na rosnący ruch turystyczny i szybko rozbudowywaną infrastrukturę hotelową wyspa bywa określana jako "chińskie Hawaje". Do rozreklamowania walorów turystycznych Hajnanu na świecie przyczynił się konkurs
Miss World
, którego finały odbyły się w
Sanya
w latach
2003
,
2004
i
2005
.
Historia
W przeszłości Hajnan był w Chinach określany nazwami: Perłowe Klify (珠崖 Zhūyá), Jadeitowe Klify (瓊崖 Qióngyá) lub Jadeitowa Kraina (瓊州 Qióngzhōu). Z ostatnich dwóch nazw wywodzi się skrótowa nazwa prowincji, Qióng (琼 w
uproszczonym piśmie chińskim
), która przywodzi na myśl krajobraz wyspy, kojarzący się Chińczykom z kolorami
jadeitu
. Dziś Hajnan bywa określany jako Qiong Dao – "Jadeitowa Wyspa".
Pierwsze wzmianki o Hajnanie pojawiają się w 110 r. p.n.e. za czasów
dynastii Han
, kiedy to na wyspie założono wojskowy garnizon. Kolonizacja przez przybyszów z lądu postępowała jednak wolno, bo Hajnan długo uznawano za miejsce nieprzystępne, dobre wyłącznie dla zesłańców. W okresie Han chętnie osiedlali się na nim członkowie ludu
Li
z terenów dzisiejszego regionu autonomicznego
Kuangsi
, którzy stopniowo zajęli miejsce aborygenów, wywodzących się z ludów malajsko-polinezyjskich.
Pod rządami
Królestwa Wu
w
epoce Trzech Królestw
, Hajnan był odrębną
komanderią
Zhuya (珠崖郡).
W
epoce Song
, kiedy Hajnan był częścią prowincji Guangxi, na wyspę dotarła pierwsza fala osadników
hańskich
, którzy osiedlali się głównie na północy wyspy. Pod rządami mongolskiej
dynastii Yuan
(1206–1368) wyspa była oddzielną prowincją, ale za
Mingów
została w 1370 r. włączona do prowincji
Guangdong
. W XVI i XVII w. wyspa przeżyła napływ osadników z prowincji
Fujian
i
Guangdong
, którzy zmusili wcześniejszych przybyszów z ludu Li do migracji na wzgórza w południowej części Hajnanu. W XVIII wieku Li zbuntowali się przeciw cesarskiemu rządowi, który do walki z nimi sprowadził najemników z ludu
Miao
z prowincji
Kuejczou
. Wielu Miaosów osiedliło się na wyspie, a ich potomkowie mieszkają do dziś w jej zachodniej części.
W 1912 r. Hajnan ponownie zyskał status odrębnej prowincji pod nazwą Wyspa Qiongya, jednak w 1921 r. ponownie włączono go do prowincji Guangdong. W latach 20. i 30. stał się bezpieczną przystanią dla
chińskich komunistów
, rozbitych w 1927 r. przez
nacjonalistów
w swej kolebce Szanghaju. Wspólnie z tubylcami narodowości Li, komuniści prowadzili partyzancką walką z japońską okupacją (1939–45). Odpowiedź Japończyków była bezwzględna – wymordowano 1/3 populacji wyspy.
Po kapitulacji Japonii w 1945 r., kontrolę nad wyspą odzyskał
Kuomintang
. Utrzymał ją jeszcze po
wojnie domowej
, która zmusiła
Czang Kaj-szeka
i jego zwolenników do ucieczki na
Tajwan
. Chiny Ludowe zajęły wyspę w czasie trwającego od marca do maja 1950 r. desantu (
chiń.
: 海南島登陸戰役;
Pinyin
: Hǎinándǎo Dēnglù Zhànyì).
Komuniści próbowali rozwijać wyspę wzdłuż szlaków wytyczonych przez Japończyków, ale osiągnęli mizerne rezultaty ze względu na odizolowane położenie Hajnanu; jego subtropikalny, grożący tajfunami klimat oraz ze względu na reputację wyspy, która ciągle uchodziła na kontynencie za niebezpieczny "koniec świata", dobry raczej dla zesłańców niż osadników. Sytuacja odwróciła się w 1988 r., kiedy Hajnan został ustanowiony odrębną prowincją, a cała wyspa zyskała status
Specjalnej Strefy Ekonomicznej
, zachęcającej do inwestowania poprzez m.in. ulgi podatkowe.
Michał Boym na Hajnanie
Najprawdopodobniej w okresie od stycznia do listopada 1647 r. na Hajnanie przebywał polski jezuita o.
Michał Boym
, wysłany tu z misją z
Makau
. Boym dał jeden z pierwszych znanych w Europie opisów fauny i flory Hajnanu, oraz samej wyspy. Był pierwszym Polakiem, który na nią trafił i drugim po Portugalczyku Bento di Mattosie Europejczykiem, który spędził na niej dłuższy czas. Posługując się chińskimi źródłami, wykonał pierwszą w Europie mapę wyspy, na której zaznaczył miasta i miasteczka, rzeki, góry, a nawet jedyną działającą wówczas kopalnię złota. Uwiecznił także XVI-wieczny głaz na najbardziej wysuniętym na południe wyspy cyplu Nantian, który Chińczycy nazwali "Pierwszym Filarem Niebios Południa" (南天一柱)i który w potocznym rozumieniu mieszkańców Państwa Środka wyznaczał południowy kraniec cywilizowanego świata (czyli Chin). Słynny głaz dziś widnieje na banknocie o nominale dwóch
yuanów
.
W owym czasie jezuici mieli na Hajnanie dwie misje - w dzisiejszym Haikou oraz w Ding'an, 60 km na południe w głąb wyspy. Na tę drugą placówkę polski jezuita podróżował wzdłuż wybrzeża na południe, a potem łodzią w górę rzeki Nantu (Nantu Jiang) . Pobyt wykorzystał do prac nad Atlasem Chin oraz "Florą Chin", jedyną pracą którą opublikował za życia. Wykonał też szereg rysunków roślin, zwierząt i scen z życia tubylców, zebrał informacje na temat chińskiej medycyny, farmacji i alchemii. Tutaj wreszcie szlifował język chiński którego podstaw nauczył się w Makau. Wszystkie te informacje wykorzystał w swoich późniejszych, niejednokrotnie pionierskich opracowaniach na temat Chin. Zdaniem biografa Boyma, Edwarda Kajdańskiego, pobyt na Hajnanie był najbardziej twórczym okresem w życiu polskiego misjonarza.
Źródło:
- E. Kajdański, "Michał Boym - Ambasador Państwa Środka", Książka i Wiedza, Warszawa 1999, s. 71-83
Geografia
Satelitarne zdjęcie Hainanu
Hajnan jest największą wyspą
ChRL
. Od
półwyspu Leizhou
(雷州半島) w prowincji
Guangdong
oddziela go Cieśnina Hajnańska (瓊州海峽). Na zachód od wyspy znajduje się
Zatoka Tonkińska
. Najwyższym wzniesieniem na Hajnanie jest Wuzhi Shan (1,876 m). Według stanowiska
ChRL
na prowincję Hajnan składa się także ok. 200 wysp i wysepek na Morzu Południowochińskim, do których pretensje roszczą także m.in.
Japonia
i
Wietnam
.
Klimat
Na Hajnanie panuje tropikalny klimat monsunowy. Roczna amplituda temperatur nie przekracza 15 stopni Celsjusza. Najzimniejsze miesiące do styczeń i luty, podczas których temperatura waha się w granicach 16-21 stopni. Najcieplej jest lipcu i sierpniu - 25-29 stopni. Poza górami w centrum wyspy, średnia temperatura na wyspie przekracza 10 stopni Celsjusza. Lato na północy Hajnanu jest wilgotne i gorące, trwa przynajmniej 20 dni w roku, a temperatura przekracza 35 stopni. Średnie roczne opady deszczu wynoszą 1500-2000 mm, a środkowej i wschodniej części wyspy mogą sięgać 2400 mm, podczas gdy na południowym zachodzie wynoszą 900 mm. Wschodnia część wyspy jest zagrożona przez tajfuny, które w trakcie deszczowego lata odpowiadają za 70 proc. opadów na wyspie, przyczyniając się do powodzi i podtopień.
Rzeki i jeziora
Większość rzek Hajnanu zaczyna swój bieg w centrum wyspy. Największe to rzeka Nandu (314 km) oraz jej dopływ Xinwu (109 km), a także rzeka Changhua (230 km) i rzeka Wanquan (162 km). W porze suchej rzeki przestają płynąć. Na Hajnanie jest kilka jezior naturalnych, oraz duży, sztuczny Zbiornik Sangtao.
Gospodarka
Odkąd cały Hajnan zyskał status specjalnej strefy ekonomicznej, szczególnie rolnictwo i turystyka przeżywają rozwój. Wyspa pozostaje jednak w niewielkim stopniu zindustrializowana i w
2004
odpowiadała zaledwie za 0,5 proc. ogólnochińskiego PKB. Dochód na głowę mieszkańca wynosił 998 USD.
Ludność
Etnolingwistyczne grupy na Hajnanie, 1967 (, także z legendą)
W
2000
roku wśród mieszkańców Hajnanu wyróżniono następujące mniejszości narodowe: 1)
Chińczycy Han
, określani też czasem jako Hajnańczycy, którzy stanowią 83 proc. populacji; 2)
Li
- 16 proc. populacji; 3)
Miao (Hmongowie)
- 0,8 proc., oraz
Zhuangowie
- 0,7 proc. Największą grupę aborygenów stanowi ludność Li. W okolicach
Sanya
mieszka także niewielka społeczność potomków Ciamów ze środkowego
Wietnamu
, których chińskie władze ze względu na muzułmańskie wyznanie klasyfikują jako
Hui
.
Wśród mieszkańców Hajnanu jest 10 tys.
buddystów
, oraz 6,5 tys.
muzułmanów
. Ponieważ Hajnan leżał na misjonarskim szlaku z Europy, jest na nim sporo chrześcijan - 35 tys.
protestantów
oraz 4,1 tys.
katolików
.
Zamieszkujący wyspę Hanowie posługują się południowymi językami
min
, także miejscową odmianą nazywaną
dialektem hajnańskim
. Większość Hajnańczyków rozumie
język kantoński
, a wykształcona młodzież potrafi się porozumiewać po angielsku. Mniejszości Li, Miao i Zhuang mają swoje języki. Niemal wszyscy mieszkańcy wyspy mówią także po
mandaryńsku
.
Słynni ludzie
Poeta
Su Dongpo
(1036-1101) opiewał niedostępność i egzotykę Hajnanu jako zesłaniec za czasów
dynastii Song
. W miejscu, gdzie mieszkał, zbudowano Akademię Dongpo. Z Hajnanu pochodził słynny urzędnik z czasów
dynastii Ming
,
Hai Rui
(1514-1587), który w cesarskiej administracji był podawany jako przykład uczciwości i staranności w wykonywaniu obowiązków. Za najsłynniejsze hajnanki uchodzą siostry Song, córki wpływowego biznesmena z czasów
Republiki Chińskiej
. Jedna z nich,
Song Qingling
poślubiła
Sun Jat-sena
, pierwszego prezydenta Chin. Druga,
Song Meiling
, została żoną
Czang Kaj-szeka
.
Kuchnia
Kuchnia hajnańska uchodzi za lekką. Najsłynniejszym daniem jest ryż z kurczakiem po hajnańsku, ale na wyspie jada się owoce morza, cytrusy i owoce egzotyczne.
Turystyka
Zaletami Hajnanu są jego niskie uprzemysłowienie, zielony krajobraz, piękne plaże i czyste powietrze. Na Hajnan można się dostać promem lub samolotem. Na wyspie są dwa porty lotnicze - Meilan w
Haikou
i Phoenix w
Sanya
. W grudniu 2004 r. otwarto połączenie kolejowe z prowincją
Guangdong
. Podróż, włączając przeprawę promową przez Cieśninę Qiangzhou, zajmuje ok. 12 godzin. Budowa linii kolejowej kosztowała 583 mln USD.
Wyspa dzieli się na osiem regionów turystycznych: okolice Haikou (Haikou, Qiongshan, Ding'an); region północno-wschodni (Wenchang); wschodnie wybrzeże (Qionghai, Ding'an); wybrzeże południowo-wschodnie; region Sanya (Sanya); wybrzeże zachodnie (Ledong, Dongfang, Changilang); region północno-zachodni (Danzhou, Lingao, Chengmai); oraz wyżyny środkowe (Baisha, Qiongzhong, and Wuzhishan/Tongzha).
Do głównych atrakcji Hajnanu zaliczane są także:
- Opera Hajnańska (瓊劇) - jedna z kilkuset odmian chińskiej sztuki teatralnej.
- Yalong Wan (亚龙湾 Zatoka Yalong) - ze wspaniałą, 7-kilometrową plażą w pobliżu miasta Sanya.
W 2002 r. odwiedziło Hajnan ok. 380 tys. turystów.
Podział administracyjny
Hajnan ma nieco inny podział administracyjny, niż inne chińskie prowincje. O ile na kontynencie obowiązuje hierarchia "prowincja-prefektura-powiat", to na Hajnanie większość powiatów (z wyjątkiem czterech) podlega bezpośrednio władzom prowincji.
Na Hajnanie istnieją następujące jednostki administracyjne:
- 2 miasta na poziomie prefektury
- 4 dzielnice-powiaty, które składają się na miasto Haikou
- Dzielnica Longhua (龙华区)
- Dzielnica Xiuying (秀英区)
- Dzielnica Qiongshan (琼山区)
- Dzielnica Meilan (美兰区)
- 6 miast na poziomie powiatu
- Wenchang (文昌市)
- Qionghai (琼海市)
- Wanning (万宁市)
- Wuzhishan (五指山市)
- Dongfang (东方市)
- Danzhou (儋州市)
- 4 powiaty
- Powiat Lingao (临高县)
- Powiat Chengmai (澄迈县)
- Powiat Ding'an (定安县)
- Powiat Tunchang (屯昌县)
- 6 powiatów autonomicznych
- Changjiang - Autonomiczny Powiat Narodowości Li (昌江黎族自治县)
- Baisha - Autonomiczny Powiat Narodowości Li (白沙黎族自治县)
- Qiongzhong - Autonomiczny Powiat Narodowości Li i Miao (琼中黎族苗族自治县)
- Lingshui - Autonomiczny Powiat Narodowości Li (陵水黎族自治县)
- Baoting - Autonomiczny Powiat Narodowości Li i Miao (保亭黎族苗族自治县)
- Ledong - Autonomiczny Powiat Narodowości Li (乐东黎族自治县)
Na Hajnanie jest 218 jednostek miejskich.
Według chińskich władz, w skład prowincji Hajnan wchodzą także archipelagi
Wysp Paracelskich (Xisha)
, Zhongsha, oraz
Wysp Spratly (Nansha)
, o które Chiny spierają się z innymi państwami regionu.
Linki zewnętrzne