Ordnance QF 25 pounder |
|
25-funtówka z
hamulcem wylotowym
|
Dane podstawowe |
Państwo |
Wielka Brytania
|
Rodzaj |
haubicoarmata
|
Dane taktyczno-techniczne |
Kaliber | 87,6 mm |
Donośność | 12 250 m |
Prędkość pocz. pocisku | 320 do 530 m/s (masa pocisku 9,07 do 11,34 kg) |
Masa | 1288 kg (bojowa) 2000 kg (marszowa) |
Kąt ostrzału | -5°/+42° (w pionie) ±4° (w poziomie) 360° (w poziomie na platformie obrotowej) |
Szybkostrzelność | 4 strz./min |
Armata 25-funtowa (
Royal Ordnance
QF
25-pounder) to
haubicoarmata
brytyjska
opracowana po
I wojnie światowej
, która weszła na wyposażenie armii brytyjskiej tuż przed wybuchem
II wojny światowej
. Uznawana jest za jedno z najlepszych dział kiedykolwiek zbudowanych – w służbie brytyjskiej pozostała aż do końca lat 1950. Niewielkie ilości tej broni były używane w celach szkoleniowych aż do 1967, a armie wielu krajów
Wspólnoty Narodów
używały ich jeszcze dłużej. "25-funtówka" została wycofana ze służby tylko z powodu standaryzacji broni i amunicji
NATO
, wbrew woli większości jej użytkowników.
Historia
Nowa broń powstała w wyniku długotrwałych badań mających na celu zastąpienie używanych przez armię brytyjską w czasie I wojny światowej
18-funtowych dział polowych (84 mm)
i haubic 4,5-calowych (114 mm) przez jedną broń będąca w stanie prowadzić ogień bezpośredni jak działo polowe i pośredni, stromotorowy, jak haubica, używając do tego pocisków o kalibrze pomiędzy 3,5 i 4 cala (90 do 100 mm) i ważących około 30 funtów (14 kg). Z powodu cięć budżetowych ostatecznie zdecydowano nie projektować zupełnie nowej broni, ale raczej zmodyfikować istniejące już działa 18-funtowe, które zostały przekalibrowane na 3,45 cala (87,6 mm). Zmodernizowano także przodek, przystosowując go do strzelania z pozycji haubicy lub z podstawy obrotowej do prowadzenia ognia bezpośredniego, dodano koła pneumatyczne, umożliwiając holowanie armaty przez
ciągnik artyleryjski
.
W odróżnieniu od poprzednich konstrukcji, które używały standardowej
amunicji zespolonej
, haubicoarmata 25-funtowa używała amunicji półscalonej. Kompletny nabój składał się z łuski w której umieszczano jeden z trzech dostępnych ładunków prochowych (charge I, II lub III) z którą przed strzelaniem łączono z pociskiem. Tego rodzaju amunicja łączy zalety amunicji zespolonej (duża szybkostrzelność działa) oraz amunicji składanej (możliwiść zmiany masy ładunku miotającego). Dodatkowo opracowano specjalny ładunek "super-charge", zwiększający maksymalną donośność działa do ponad 12 km, co jednak wymusiło dodanie w późniejszych modelach armaty
hamulca wylotowego
. Z działa można było wystrzeliwać
pociski burzące
,
dymne
,
przeciwpancerne
, oświetlające i zapalające.
25-funtówka miała zarówno celownik teleskopowy do prowadzenia ognia na wprost, jak i standardowy celownik do prowadzenia ognia pośredniego. Obsługa działa była chroniona dużą tarczą pancerną.
Amunicja
Podstawowym typem amunicji używanej przez haubicę były pociski odłamkowo-burzące (HE), ale opracowano także amunicję oświetlającą, dymną, zapalającą, oraz specjalne pociski przeznaczone do rozrzucania ulotek propagandowych. Do strzelania ogniem bezpośrednim używane były zazwyczaj 20-funtowe (9 kg) pociski przeciwpancerne (
AP
), w późniejszym okresie zastąpione nowszymi pociskami przeciwpancernymi z czepcem balistycznym (
APCBC
). Prowadzono także prace nad amunicją z ładunkiem kumulacyjnym (
HEAT
), które jednak zostały przerwane po wejściu do służby
armaty 17-funtowej
jako dedykowanego działa przeciwpancernego.
Służba
Armata 25-funtowa służyła na wszystkich frontach II wojny światowej. Była podstawowym działem polowym brytyjskich dywizji. Każda dywizja piechoty posiadała trzy pułki (regimenty) artylerii liczące łącznie 72 armaty. Każdy z pułków posiadał trzy dywizjony, z których każdy liczył dwie baterie po cztery działa. Każda dywizja pancerna posiadała jeden pułk (regiment) artylerii o identycznej strukturze organizacyjnej. Do holowania działa używany był zazwyczaj traktor artyleryjski Morris C8.
W
Wojsku Polskim
stanowiła uzbrojenie pułków artylerii dywizji piechoty i dywizji pancernych:
-
1 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej
,
3 Dywizja Strzelców Karpackich
-
2 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej
,
3 Dywizja Strzelców Karpackich
-
3 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej
,
3 Dywizja Strzelców Karpackich
-
2 Pułk Artylerii Motorowej
,
1 Dywizja Pancerna
-
3 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej
,
4 Dywizja Piechoty
-
4 Kresowy Pułk Artylerii Lekkiej
,
5 Kresowa Dywizja Piechoty
-
5 Wileński Pułk Artylerii Lekkiej
,
5 Kresowa Dywizja Piechoty
-
6 Lwowski Pułk Artylerii Lekkiej
,
5 Kresowa Dywizja Piechoty
-
7 Pułk Artylerii Konnej
,
2 Grupa Artylerii
-
9 Pułk Artylerii Lekkiej
,
2 Grupa Artylerii
-
14 Pułk Artylerii Lekkiej
,
4 Dywizja Piechoty
-
15 Pułk Artylerii Lekkiej
,
4 Dywizja Piechoty
-
16 Pułk Artylerii Lekkiej
,
2 Warszawska Dywizja Pancerna
- 17 Pułk Artylerii Mieszanej,
7 Dywizja Piechoty
Armata znalazła także zastosowanie jako uzbrojenie
samobieżnych dział polowych
Sexton
i
Bishop
.
Modele produkcyjne
Mark I
Ordnance, Quick Firing 25 pounder Mark I (QF 25 pdr Mk.I), pierwsza wersja armaty, która weszła do służby na początku lat 30. jako przekalibrowana armata 18-funtowa, często określana była mianem armaty 18/25-funtowej. Duża liczba tych armat została zdobyta przez wojska niemieckie w czasie kampanii norweskiej. Działa te tak bardzo spodobały się Niemcom, że utworzyli oni całe jednostki artyleryjskie wyposażone tylko w te armaty. Jednostki te stacjonowały w rejonie
Normandii
w czasie
operacji Overlord
i przynajmniej kilkakrotnie doszło do pojedynków artyleryjskich wojsk angielskich i niemieckich wyposażonych w ten sam typ armaty.
Mark II
Budowany w
Kanadzie
Mark II różnił się przede wszystkim dodanym hamulcem wylotowym, znane były także jako Mark 2/1.
Mark III
Główną zmianą w porównaniu z Mark II była nieco ulepszona konstrukcja zamka, która zapobiegała samoczynnemu wysuwaniu się pocisku przy dużym kącie pochylenia armaty. Armaty zmodyfikowane z hamulcem wylotowym znane były jako Mark III/1. Oznaczenie Mark IV używane było dla armat z fabrycznie już dołączonym hamulcem.
Dla tych wersji powstały także nowe typy przodka – Mark 2 Carriage ułatwiał holowanie działa, Mark 3 miał dodatkowy zawias, pozwalający na większy kąt podniesienia działa. Po wejściu do służby większej liczby 17-funtowych armat przeciwpancernych opracowano Mark 5 Carriage, z którego prawnie nie można już było prowadzić ognia bezpośredniego, ale pozwalał on na większy kąt podniesienia działa i zwiększał kąt ostrzału z pozycji poziomej.
Short, Mark I
25-pounder Short Mark I znana także jako Baby 25 pr to
australijska
wersja tego działa, zaprojektowana do działań w dżungli. Model australijski miał krótszą lufę i zamontowany był na lżejszym podwoziu Carriage 25 pr Light, Mark 1. "Dziecko" używane było w południowo-wschodniej Azji i na wyspach Pacyfiku w czasie drugiej wojny światowej. Armata mogła być holowana przez małe pojazdy (nawet samochody terenowe typu
jeep
), można ją było także rozłożyć na 13 stosunkowo małych i lekkich części.