Henryk IV (
niem
. Heinrich IV., ur.
11 listopada
1050
w
Goslar
, zm.
7 sierpnia
1106
w
Liège
) –
król niemiecki
od
1056
(faktycznie od 1065),
cesarz rzymsko-niemiecki
od
1084
do swojej abdykacji w
1105
, najstarszy syn cesarza
Henryka III
i jego drugiej żony
Agnieszki z Poitou (Akwitańskiej)
. Był trzecim cesarzem z
dynastii salickiej
(zwanej inaczej dynastią frankońską).
W
1056
został koronowany po śmierci swego ojca. Do
1065
władzę w jego imieniu sprawowała matka, cesarzowa Agnieszka. Na początku panowania, bo już w roku 1071 musiał rozprawić się z buntem
Sasów
.
Popadł w konflikt z
papieżem
Grzegorzem VII
o
inwestyturę
. Henryk osłabiony wojną domową w Niemczech i
ekskomuniką
nałożoną na niego przez papieża, chcąc utrzymać się przy władzy, wraz z małym orszakiem udał się do
Włoch
w celu przebłagania papieża. Zastał go w zamku
Kanossa
, gdzie w styczniu
1077
roku ukorzył się przed nim, pokutując 3 dni pod murami zamku w worku i boso. Naciskany przez doradców papież zdjął z Henryka klątwę.
Król wrócił do Niemiec, gdzie zastała go nowa wojna. Saska opozycja obrała królem
Rudolfa Szwabskiego
. Po 3 latach zamieszek wewnątrzniemieckich górę wziął Henryk, który pokonał Rudolfa w
1080
roku, w
bitwie pod Hohenmölsen
zginął sam
antykról
. Henryk opanował sytuację w Niemczech. W
1083
roku na czele armii wyruszył do Włoch, by rozprawić się z papieżem. Kolejne papieskie klątwy nie osiągnęły celu, papieża uratowali Normanowie, Grzegorz VII został wygnany do
Salerno
, gdzie wkrótce zmarł.
W
1084
Henryk został koronowany na cesarza przez antypapieża
Klemensa III
. Ostatnie dwadzieścia lat panowania Henryka to dalszy okres wojen domowych w Niemczech. W
1085
roku Henryk podarował księciu czeskiemu
Wratysławowi
koronę królewską. Henryk planował również wyprawę wojenną na
Polskę
i
Węgry
, jednak wobec sprzeciwu Sasów nigdy nie doszły one do skutku.
W
1105
roku opuszczony przez ostatnich stronników Henryk został zmuszony do abdykacji. Władzę przejął jego syn
Henryk V
.
Małżeństwa i potomstwo
Henryk IV był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była
Berta Sabaudzka
, córka hrabiego Sabaudii
Ottona I
. Drugie małżeństwo z
Eupraksją
(po koronacji Adelajdą) było bezpotomne.
Z pierwszego małżeństwa pochodzili:
Zobacz też