Huculi – grupa etniczna
ukraińskich
górali
mieszanego pochodzenia
rusińskiego
i
wołoskiego
, zamieszkujący
ukraińską
i
rumuńską
część
Karpat Wschodnich
–
Gorgany
,
Czarnohorę
,
Świdowiec
,
Karpaty Marmaroskie
,
Połoniny Hryniawskie
i Beskidy Pokucko-Bukowińskie. Obok
Bojków
, z którymi sąsiadują od zachodu, i
Łemków
, jest to jedna z trzech głównych grup rusińskich górali mieszkających we wschodniej części łuku karpackiego. Określenie "Huculi" upowszechniło się w XIX wieku.
Huculi stworzyli oryginalną kulturę regionalną w dorzeczu górnego
Prutu
, obu
Czeremoszów
: Białego i Czarnego, oraz
Cisy
, z dala od szlaków handlowych, dróg i dużych miast. Ich tradycyjnym zajęciem jest hodowla bydła,
pasterstwo
i myślistwo. Zajmowali się również hodowlą koni; wyhodowali uchodzące za piękne i bardzo wytrzymałe
konie huculskie
.
W latach 90. XX wieku prof.
Paul Robert Magocsi
oraz prof.
Paul Best
zaliczyli tę mniejszość autochtoniczną do narodu karpatoruskiego, twierdzą oni, że na terenie obecnej
Polski
,
Słowacji
,
Ukrainy
i
Serbii
mieszka około 1 200 000 społeczność o proweniencji karpatoruskiej, do której obok Hucułów zaliczyli również
Łemków
i
Bojków
, wobec których nie powiodły się próby ukrainizacji oraz, że ludność ta ma nadal poczucie swojej karpatorusińskiej odrębności narodowej z aspiracjami do stania się czwartym narodem wschodniosłowiańskim, obok
Ukraińców
,
Rosjan
i
Białorusinów
[1].
Etymologia
Istnieje kilka wersji tłumaczących pochodzenie nazwy Hucuł. Jedna z nich twierdzi, że słowo to jest pochodzenia rumuńskiego i oznacza 'opryszka' (w jednym z dialektów rumuńskich 'hotul' to złodziej). Inne wyjaśnienie jest takie, że pochodzi ono od słowiańskiego słowa 'kochul' oznaczającego wędrowca lub nomada.
Historia
Typy mieszkańców Galicji – góral huculski w podróży, litografia 1872
Wystawa etnograficzna z roku 1880
Galeria postaci
|
Stara Hucułka, 1890 |
Stara Hucułka, 1890
|
Hucułka, 1900 |
Hucułka, 1900
Dzieje osadników huculskich sięgają jeszcze czasów
neolitu
. Już od
IX wieku
pasterze rumuńscy z Wołoszczyzny (także mołdawscy i węgierscy z Karpat południowych) wraz z rodzinami i stadami owiec i kóz posuwali się górami i wzdłuż nich w poszukiwaniu pastwisk, dochodząc niemal do
Tatr
. Prawosławna wspólnota religijna obu grup doprowadziła do zlania się ich i wytworzenia jednego narzecza opartego na języku ruskim z domieszką rumuńską i polską. Ślady pochodzenia rumuńskiego znaleźć można w nazwach miejscowości i gór, nazwach pospolitych, architekturze, strojach ludowych. W
XII w.
monumentalny łańcuch Czarnohory i jej podnóży należał do Rusi Halicko-Wołyńskiej, zaś od czasów Kazimierza Wielkiego (
XIV w.
)
Huculszczyzna
znajdowała się w obrębie Rzeczypospolitej.
Po
1772
Huculszczyzna weszła w skład monarchii austriackiej, a następnie austro-węgierskiej.
W listopadzie
1918
Huculi wywołali rewoltę przeciwko rządom
węgierskim
, zakończoną proklamacją Republiki Huculskiej
9 stycznia
1919
.
Republika Huculska
objęła wschodnie
Zakarpacie
, zaś jej prezydentem został
Stepan Kłoczurak
. W lipcu
1919
republika została zlikwidowana przez wojska
rumuńskie
.
W latach międzywojennych znowu znalazła się w Polsce. Od września
1939
r. Huculszczyzna przestała należeć do Polski. Osiedli tam Polacy i inne nieruskie mniejszości narodowe zostali stamtąd wysiedleni. Między innymi to właśnie było powodem spadku zainteresowania tym obszarem ze strony polskich etnografów.
Wieś huculska
Charakterystyczną cechą huculskiej wsi było to, że posiadała charakter samotnicy, co w dużej mierze można dostrzec i dziś. Poszczególne gospodarstwa oddalone były od siebie, porozrzucane po okolicznych pagórkach otaczających dolinę i centrum wsi. Dlatego też obszar wsi na ogół zajmował ogromne terytorium. W centrum, w pobliżu rzeki lub strumienia oraz drogi stała
cerkiew
z probostwem, urząd gminy,
szkoła
,
gospoda
. Z czasem pojawiły się sklepy, a w niektórych wsiach wille letniskowe i pensjonaty.
Obecnie większość gospodarstw jest porozrzucanych jak kiedyś, w dużych odległościach od siebie. W centrum doliny stoją budowle służące całej społeczności. Charakterystyczną cechą domów wiejskich było to, że na ogół izbę mieszkalną obudowywano wieńcem pomieszczeń gospodarczych usytuowanych od północy, wschodu i zachodu, po to by chroniły ją przed mrozem i wiatrem. Połacie dachowe z tej strony często schodziły wtedy do samej ziemi. Dach miał
konstrukcję krokwiowo-jętkową
. Do budowy takiego gospodarstwa wykorzystywano starannie dobierane drewno iglaste, wcześniej gromadzone i sezonowane.
Huculszczyzna w literaturze pięknej
Motyw huculski pojawia się często w przedwojennej polskiej prozie. O Huculszczyźnie pisali między innymi:
Wincenty Pol
,
Stanisław Vincenz
czy
Józef Wittlin
. Dramat huculski pt. "Karpaccy Górale" napisał
Józef Korzeniowski
.
Przypisy
- ↑ "Czy w XX w. w Europie Środkowo-Wschodniej powstają nowe narody?". J. Lewandowski [w:] Wokół antropologii kulturowej, pod red. M. Haponiuka i M. Rajewskiego, Lublin 1999, s. 42-43
Zobacz też
Linki zewnętrzne