Huţuli
Godło narodowe
Nazwa polska	Huculi
Populacja	1 000 000
Rejon	Ukraina , Rumunia Huculszczyzna
Język	ukraiński , rumuński
Religia	grekokatolicyzm , unityzm , rzymski katolicyzm , prawosławie
Grupa	Ukraińcy

Huculi – grupa etniczna ukraińskich górali mieszanego pochodzenia rusińskiego i wołoskiego , zamieszkujący ukraińską i rumuńską część Karpat Wschodnich – Gorgany , Czarnohorę , Świdowiec , Karpaty Marmaroskie , Połoniny Hryniawskie i Beskidy Pokucko-Bukowińskie. Obok Bojków , z którymi sąsiadują od zachodu, i Łemków , jest to jedna z trzech głównych grup rusińskich górali mieszkających we wschodniej części łuku karpackiego. Określenie "Huculi" upowszechniło się w XIX wieku.

Huculi stworzyli oryginalną kulturę regionalną w dorzeczu górnego Prutu , obu Czeremoszów : Białego i Czarnego, oraz Cisy , z dala od szlaków handlowych, dróg i dużych miast. Ich tradycyjnym zajęciem jest hodowla bydła, pasterstwo i myślistwo. Zajmowali się również hodowlą koni; wyhodowali uchodzące za piękne i bardzo wytrzymałe konie huculskie .

W latach 90. XX wieku prof. Paul Robert Magocsi oraz prof. Paul Best zaliczyli tę mniejszość autochtoniczną do narodu karpatoruskiego, twierdzą oni, że na terenie obecnej Polski , Słowacji , Ukrainy i Serbii mieszka około 1 200 000 społeczność o proweniencji karpatoruskiej, do której obok Hucułów zaliczyli również Łemków i Bojków , wobec których nie powiodły się próby ukrainizacji oraz, że ludność ta ma nadal poczucie swojej karpatorusińskiej odrębności narodowej z aspiracjami do stania się czwartym narodem wschodniosłowiańskim, obok Ukraińców , Rosjan i Białorusinów ^[1].

Etymologia

Istnieje kilka wersji tłumaczących pochodzenie nazwy Hucuł. Jedna z nich twierdzi, że słowo to jest pochodzenia rumuńskiego i oznacza 'opryszka' (w jednym z dialektów rumuńskich 'hotul' to złodziej). Inne wyjaśnienie jest takie, że pochodzi ono od słowiańskiego słowa 'kochul' oznaczającego wędrowca lub nomada.

Historia

Typy mieszkańców Galicji – góral huculski w podróży, litografia 1872

Wystawa etnograficzna z roku 1880

Galeria postaci

Stara Hucułka, 1890

Stara Hucułka, 1890

Hucułka, 1900

Hucułka, 1900

 

Dzieje osadników huculskich sięgają jeszcze czasów neolitu . Już od IX wieku pasterze rumuńscy z Wołoszczyzny (także mołdawscy i węgierscy z Karpat południowych) wraz z rodzinami i stadami owiec i kóz posuwali się górami i wzdłuż nich w poszukiwaniu pastwisk, dochodząc niemal do Tatr . Prawosławna wspólnota religijna obu grup doprowadziła do zlania się ich i wytworzenia jednego narzecza opartego na języku ruskim z domieszką rumuńską i polską. Ślady pochodzenia rumuńskiego znaleźć można w nazwach miejscowości i gór, nazwach pospolitych, architekturze, strojach ludowych. W XII w. monumentalny łańcuch Czarnohory i jej podnóży należał do Rusi Halicko-Wołyńskiej, zaś od czasów Kazimierza Wielkiego ( XIV w. ) Huculszczyzna znajdowała się w obrębie Rzeczypospolitej.

Po 1772 Huculszczyzna weszła w skład monarchii austriackiej, a następnie austro-węgierskiej.

W listopadzie 1918 Huculi wywołali rewoltę przeciwko rządom węgierskim , zakończoną proklamacją Republiki Huculskiej 9 stycznia 1919 . Republika Huculska objęła wschodnie Zakarpacie , zaś jej prezydentem został Stepan Kłoczurak . W lipcu 1919 republika została zlikwidowana przez wojska rumuńskie .

W latach międzywojennych znowu znalazła się w Polsce. Od września 1939 r. Huculszczyzna przestała należeć do Polski. Osiedli tam Polacy i inne nieruskie mniejszości narodowe zostali stamtąd wysiedleni. Między innymi to właśnie było powodem spadku zainteresowania tym obszarem ze strony polskich etnografów.

Wieś huculska

Charakterystyczną cechą huculskiej wsi było to, że posiadała charakter samotnicy, co w dużej mierze można dostrzec i dziś. Poszczególne gospodarstwa oddalone były od siebie, porozrzucane po okolicznych pagórkach otaczających dolinę i centrum wsi. Dlatego też obszar wsi na ogół zajmował ogromne terytorium. W centrum, w pobliżu rzeki lub strumienia oraz drogi stała cerkiew z probostwem, urząd gminy, szkoła , gospoda . Z czasem pojawiły się sklepy, a w niektórych wsiach wille letniskowe i pensjonaty.

Obecnie większość gospodarstw jest porozrzucanych jak kiedyś, w dużych odległościach od siebie. W centrum doliny stoją budowle służące całej społeczności. Charakterystyczną cechą domów wiejskich było to, że na ogół izbę mieszkalną obudowywano wieńcem pomieszczeń gospodarczych usytuowanych od północy, wschodu i zachodu, po to by chroniły ją przed mrozem i wiatrem. Połacie dachowe z tej strony często schodziły wtedy do samej ziemi. Dach miał konstrukcję krokwiowo-jętkową . Do budowy takiego gospodarstwa wykorzystywano starannie dobierane drewno iglaste, wcześniej gromadzone i sezonowane.

Huculszczyzna w literaturze pięknej

Motyw huculski pojawia się często w przedwojennej polskiej prozie. O Huculszczyźnie pisali między innymi: Wincenty Pol , Stanisław Vincenz czy Józef Wittlin . Dramat huculski pt. "Karpaccy Górale" napisał Józef Korzeniowski .

Przypisy

Zobacz też

• 49 Huculski Pułk Strzelców
• Huculszczyzna
• Republika Huculska

Linki zewnętrzne

• Hucuły w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom III (Haag – Kępy) z 1882 r.