Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Ignacy Mościcki

Ignacy Mościcki

Ignacy Mościcki
Data i miejsce urodzenia 1 grudnia 1867
Mierzanowo
Data i miejsce śmierci 2 października 1946
Versoix
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Okres urzędowaniaod 4 czerwca 1926
do 30 września 1939
Pierwsza Dama Michalina Mościcka
Maria Mościcka
Poprzednik Stanisław Wojciechowski
Następca Władysław Raczkiewicz (na uchodźstwie)
Odznaczenia
Order Orła Białego
Krzyż Niepodległości z Mieczami
Brązowy Medal Za Długoletnią Służbę
Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (Brazylia)
Order Krzyża z Orłem I klasy (Estonia)
Krzyż Wielki Orderu Białej Róży (Finlandia)
Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja)
Order Chryzantemy (Japonia)
Krzyż Wielki Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)
Wielka Wstęga Orderu św. Olafa (Norwegia)
Królewski Order Serafinów (Szwecja)
Grupa polskich socjalistów w 1896 w Londynie . Ignacy Mościcki pierwszy z lewej. W środku Józef Piłsudski

Ignacy Mościcki (ur. 1 grudnia 1867 w Mierzanowie w powiecie ciechanowskim , zm. 2 października 1946 w Versoix pod Genewą ) – polski polityk i chemik . Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1926–1939. Naukowiec, wynalazca, budowniczy polskiego przemysłu chemicznego.

Początkowo związany z ruchem socjalistycznym . W latach 1912–1922 profesor Politechniki Lwowskiej , autor nowatorskiej metody pozyskiwania kwasu azotowego z powietrza. W 1925 wybrany na rektora Politechniki Lwowskiej , profesor Politechniki Warszawskiej w latach 1925–1926. W 1926 wybrany na prezydenta Polski, w 1933 wybrany na II kadencję. Blisko związany z obozem sanacyjnym Józefa Piłsudskiego . W 1930 był inicjatorem budowy m.in. wielkiego kombinatu chemicznego w Mościcach pod Tarnowem .

Po wybuchu II wojny światowej znalazł się w Rumunii , gdzie został internowany. 30 września 1939 zrezygnował z prezydentury. W grudniu 1939 przeniósł się do Szwajcarii , gdzie przebywał do śmierci. Pochowany w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie (szczątki Mościckiego sprowadzono do Polski w 1993).

Spis treści

Wczesne lata

Pochodził z rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Ślepowron , pochodzącej z mazowieckich Mościc . Urodził się w rodzinie Faustyna Walentego (1835–1885) i Stefanii z Bojanowskich (ur. 1846). Jego ojciec był uczestnikiem powstania styczniowego , podobnie jak stryjowie – Jan i Kazimierz. Dziadek Ignacego Mościckiego, Walenty, brał natomiast udział w powstaniu listopadowym [1].

Ignacy Mościcki miał piątkę rodzeństwa: Witolda Jana (1857–1937), Aleksandrę (1861–?), Władysława (1863–?), Zofię (1865–1896) i Ludwika Hipolita (1870–?)[2].

Początkowo uczył się w gimnazjum w Płocku . Później, gdy rodzice Ignacego Mościckiego przenieśli się do Skierbieszowa , gdzie ojciec dzierżawił majątek ziemski, zaczął uczęszczać do gimnazjum w Zamościu . Ze względu na niechęć do rusyfikacji , jakiej był poddawany, przeniósł się do Warszawy , gdzie kontynuował naukę najpierw w szkole Pankiewicza, a później w szkole realnej Babińskiego (ukończył ją w 1887). Był szczególnie uzdolniony w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych[3].

Studiował chemię na politechnice w Rydze . Podczas studiów został członkiem Korporacji Akademickiej Welecja . W Rydze zawiązał wśród polskich studentów i żołnierzy miejscowego garnizonu konspiracyjne tzw. "kółko oświatowe". Wraz z innymi korporantami z Welecji został członkiem Ligi Narodowej , a później także Związku Młodzieży Polskiej "Zet" (pod przywództwem Zygmunta Balickiego ). Studia na ryskiej politechnice ukończył w 1891.

Ze względu na to, że działalność "Zetu" nie odpowiadała Mościckiemu, nawiązał on kontakt z niepodległościowym ruchem socjalistycznym . Był współpracownikiem II Proletariatu . Brał nawet udział w przygotowaniach do zamachu na warszawskiego generał-gubernatora Josifa Hurko [4]. Miał on zostać zabity w eksplozji materiałów wybuchowych wytworzonych przez Mościckiego w jego mieszkaniu przy ul. Widok . Ustalono, że Mościcki i Michał Zieliński wtargną w mundurach rosyjskich oficerów na nabożeństwo w warszawskim soborze prawosławnym przy ul. Długiej i zdetonują ukryte pod mundurami ładunki wybuchowe. Mieli zginąć, a wraz z nimi liczni przedstawiciele rosyjskiej elity[5]. Zamach jednak się nie udał[6], o przygotowaniach do niego dowiedziały się władze carskie.

22 lutego 1892 Ignacy Mościcki poślubił w Płocku Michalinę Czyżewską. Był z nią blisko spokrewniony (była ona córką ciotki Mościckiego), ślub wymagał więc dyspensy udzielonej przez papieża [7].

W 1892, zagrożony dekonspiracją, zmuszony był do emigracji do Londynu . Do Wielkiej Brytanii wyjechał wraz z żoną. Tam kontynuował studia w Technical College w Finsbury i w Patent Library. Pracował również jako robotnik – początkowo rzeźbił w drewnie, później był pomocnikiem fryzjerskim (poszukiwanie pracy znacznie utrudniał mu brak znajomości języka angielskiego ). Dzięki finansowej pomocy matki, udało mu się nabyć zakład, w którym produkował kefir . Przedsięwzięcie zakończyło się jednak niepowodzeniem. Później zajął się stolarką i inkrustowaniem mebli[8].

Podczas pobytu w Wielkiej Brytanii, kontynuował działalność w ruchu socjalistycznym. Był członkiem sekcji londyńskiej Związku Zagranicznego Polskich Socjalistów. W 1895 i 1896 został wybrany do zarządu organizacji. Wszedł również w skład delegacji polskich socjalistów na Kongres II Międzynarodówki. Zajmował się także m.in. wydawaniem czasopisma "Przedświt"[8]. W 1896 poznał Józefa Piłsudskiego .

W 1893 w Londynie Mościckiemu urodziła się córka, która jednak szybko zmarła[5]. W 1894 przyszedł na świat syn Michał , a w 1897 córka Helena[8].

W 1897 uniwersytet w Liège zaoferował mu pracę. Podobna propozycja wpłynęła w tym samym roku z Fryburga. Względy bezpieczeństwa i znajomość języka niemieckiego zadecydowały o tym, że Mościcki zdecydował się wyjechać do Szwajcarii . Tam osiadł i rozpoczął karierę naukową[9].

W 1898 Mościckim urodził się syn Józef, a w 1899 – Franciszek (zm. w 1927)[5].

Kariera naukowa

Ignacy Mościcki, profesor i rektor Politechniki Lwowskiej w 1925

19 października 1897 rozpoczął studia uzupełniające z zakresu fizyki i matematyki na Uniwersytecie we Fryburgu . W latach 1897–1901 był asystentem prof. Józefa Wierusz-Kowalskiego na tej uczelni, specjalizując się w elektrochemii . Później objął stanowisko kierownika technicznego w firmie Société de l`Acide Nitrique (przedsiębiorstwo zostało założone przez prof. Kowalskiego), które sfinansowało badania Mościckiego. Spółka otworzyła fabrykę kwasu azotowego , gdzie ten związek chemiczny produkowano metodą będącą autorskim pomysłem Mościckiego – przy pomocy energii elektrycznej wiązano azot z powietrza. W tym czasie zapotrzebowanie na kwas azotowy było ogromne. Wiązało się to m.in. z wyczerpywaniem się złóż saletry chilijskiej , którą używano do jego produkcji. Do wykorzystywania metody Mościckiego, potrzebne były kondensatory wysokiego napięcia (50 tys. woltów ). Nie były one wówczas produkowane, dlatego naukowiec musiał osobiście zająć się ich konstrukcją. Wkrótce sam stworzył kondensator wysokiego napięcia i opatentował go[10]. Szybko jednak okazało się, że w Norwegii opracowano tańszą metodę produkcji kwasu azotowego, niż ta autorstwa Mościckiego[5][11].

W 1908 metodą Mościckiego zainteresował się przemysł aluminiowy . Dwa lata później wyprodukowano pierwszą cysternę kwasu azotowego sposobem opatentowanym przez polskiego chemika[5].

Kwas ten sprzedawano nie tylko w Szwajcarii, lecz eksportowano go i do Niemiec. Fabrykowano w takich ilościach, że podczas wojny światowej zablokowane i pozbawione dowozu saletry państwa centralne nie odczuwały braku kwasu do wyrobu materiałów wybuchowych[12].

W 1912 objął katedrę chemii fizycznej i elektrochemii technicznej Politechniki Lwowskiej . W tym czasie zajmował się projektowaniem aparatury chemicznej, pracował nad metodami otrzymywania kwasu azotowego, cyjanków , produktów naftowych. Efektem tych prac były kolejne patenty (m.in. na oddzielanie ropy naftowej od wody ), które wkrótce uczyniły z Mościckiego człowieka stosunkowo zamożnego. Był także doradcą technicznym firm "Gazolina" i "Gaz ziemny"[13].

W 1917 kierował zebraniem konspiracyjnej Liga Niezawisłości Polskiej, której celem była konsolidacja partii i organizacji niepodległościowych. Jego żona była jedną ze współzałożycielek Ligi Kobiet , a obaj synowie zaciągnęli się do Legionów Polskich . Gdy Igancy Mościcki pod koniec 1919 wybierał się do Szwajcarii, otrzymał zadanie od ówczesnego ministra robót publicznych, polegające na przekonaniu pracującego na politechnice w Zurychu Gabriela Narutowicza do powrotu do kraju[14].

W 1921 został mianowany profesorem zwyczajnym technologii chemii nieorganicznej i elektrochemii technicznej na Politechnice Lwowskiej . W tym samym roku uczelnia ta nadała mu tytuł doktora honoris causa za zasługi na polu nauki i przemysłu[15]

W tym czasie Mościcki podkreślał wagę złej sytuacji przemysłu chemicznego w Polsce, postulując oparcie tej gałęzi gospodarki państwa polskiego na surowcach krajowych, co miało ją uniezależnić od zagranicznych koncernów. Opowiadał się także za własnością państwową zakładów chemicznych oraz budową zaplecza technologicznego skoncentrowanego w jednym środku badawczym. Te propozycje nie zostały podjęte przez władze państwowe, dlatego Mościcki zdecydował się je zrealizować przy pomocy środków społecznych. Z jego inicjatywy 22 marca 1922 udziałowcy spółki "Metan" przekazali jej majątek na rzecz nowo powołanego Chemicznego Instytutu Badawczego . Jego siedzibę na warszawskim Żoliborzu rozpoczęto w sierpniu 1925 (instytut otworzył 14 stycznia 1928 Ignacy Mościcki, już jako prezydent Polski)[14].

Po odzyskaniu niepodległości i objęciu przez Polskę części Górnego Śląska w 1922 został mianowany dyrektorem kombinatu związków azotowych w Chorzowie (Stickstoffwerke/Azoty) opuszczonego przez niemiecki personel. Zakłady zostały w krótkim czasie uruchomione, a po wprowadzeniu udoskonaleń Mościckiego produkcja azotniaku i karbidu została wielokrotnie powiększona (np. azotniaku z 70 do 170 tys. ton rocznie) i rozszerzona o amoniak , kwas azotowy, azotan amonu , saletrzak i nitrofos – co całkowicie uniezależniło Polskę w tym zakresie od importu . W roku akademickim 1925/1926 został wybrany na stanowisko rektora Politechniki Lwowskiej . Przyjął ten wybór, ale nie podjął obowiązków z tego wynikających, gdyż jesienią 1925 objął katedrę elektrochemii technicznej Politechniki Warszawskiej [9].

Był założycielem Państwowych Zakładów Związków Azotowych w Tarnowie . Dzielnicę, gdzie zbudowano tę fabrykę, na jego cześć nazwano Mościcami . Był autorem ponad 60 prac naukowych i ponad 40 patentów polskich i zagranicznych[16] (po wyborze na prezydenta RP użytkowanie prawa do swych patentów nieodpłatnie przekazał państwu polskiemu).

Był członkiem czynnym Akademii Nauk Technicznych w Warszawie i Towarzystwa Naukowego we Lwowie .

Prezydent RP

Józef Piłsudski , Ignacy Mościcki i Kazimierz Bartel tuż po wyborze tego drugiego na prezydenta, 4 czerwca 1926
Uroczyste obchody X-lecia Rady Miejskiej Warszawy. W środku prezydent RP, Ignacy Mościcki
Ignacy Mościcki
Prezydent Mościcki w 1932

Po przewrocie majowym Józef Piłsudski poszukiwał osoby, która zechciałaby objąć urząd prezydenta Polski. Sam marszałek nie chciał nim zostać, ponieważ jego zdaniem konstytucja marcowa dawała głowie państwa zbyt skromne uprawnienia. 31 maja 1926 Zgromadzenie Narodowe wybrało Piłsudskiego prezydentem. Otrzymał on 292 głosy, a jego endecki kontrkandydat, Adolf Bniński – 193[17]. Marszałek jednak wyboru nie przyjął[18].

Jak podaje Andrzej Garlicki , Piłsudski planował, aby stanowisko prezydenta RP powierzyć Zdzisławowi Lubomirskiemu , Marianowi Zdziechowskiemu lub Arturowi Śliwińskiemu [19]. Zwolennik Piłsudskiego, premier Kazimierz Bartel zaproponował, aby siły sanacyjne wysunęły kandydaturę naukowca Mościckiego, którego znał ze wspólnej pracy na uczelni. Marszałek miał na to zareagować słowami: Ignaś? A to bardzo dobra myśl[5]. Kandydaturę Mościckiego poparł także marszałek Sejmu, Maciej Rataj [20].

Mościcki miał być kandydatem pozornie niezależnym i apolitycznym. Był jednak oddanym zwolennikiem Piłsudskiego, którego znał jeszcze z działalności w ruchu socjalistycznym. Jak sam opisywał:

Wiadomość o wyborze Piłsudskiego na prezydenta zastała mnie w Warszawie i cieszyłem się z tego wespół z innymi piłsudczykami. Jednak tego samego dnia, około północy, gdy udałem się na spoczynek, otrzymałem nagle z niemałym przerażeniem wiadomość telefoniczną od premiera Bartla, że Piłsudski wyboru nie przyjął, a mnie zaproponował jako swego kandydata. Nocy tej oczu nie zmrużyłem, zestawiając swój bilans życiowy. Czułem, że zakreślona konstytucją marcową rola prezydenta nie zdoła mi dać żadnego zadowolenia. Uważałem się przy tym za najmniej powołanego do zajmowania stanowiska związanego głównie z reprezentacją. Ja, którego życie całe było pełne wydarzeń i niezwykle czynne, który od blisko 30 lat z wielką energią i dużym powodzeniem oddawałem się pracy naukowo twórczej, miałem nagle z tym wszystkim zerwać. Nazajutrz rano, po koszmarnej nocy, opanowałem się już zupełnie; byłem przygotowany na wszystko, a przyjęcie wyboru w tych warunkach uważałem za obowiązek wobec narodu. Wiedziałem, że nie tylko nie będę przeszkadzał w pracy Piłsudskiemu, ale przeciwnie, będę się starał być mu możliwie pomocnym[21].

W pierwszym głosowaniu otrzymał on 215 głosów członków Zgromadzenia Narodowego, Bniński – 211, a socjalistyczny poseł Zygmunt Marek – 56. 1 czerwca, w drugim głosowaniu, Mościcki dostał 281 głosów, podczas gdy Bnińskiego poparło 200 członków Zgromadzenia Narodowego[22]. Tym samym szerzej nieznany ogółowi naukowiec został trzecim, po Gabrielu Naturowiczu i Stanisławie Wojciechowskim Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Został zaprzysiężony 4 czerwca 1926 Zamieszkał wraz z rodziną na Zamku Królewskim w Warszawie .

Za życia Józefa Piłsudskiego Ignacy Mościcki jako prezydent pełnił funkcje przede wszystkim reprezentacyjne i honorowe. Pomimo zwiększenia uprawnień głowy państwa przez tzw. nowelę sierpniową , ośrodkiem decyzyjnym był marszałek. Sam prezydent skupił się przede wszystkim na patronowaniu rozwoju gospodarczego kraju. Zakres jego obowiązków opisywał Andrzej Chojnowski :

Przyjmował polskich i zagranicznych dyplomatów, a także delegacje rozmaitych organizacji, rozpatrywał skargi i podania obywateli, patronował (...) różnym przedsięwzięciom społecznym, gospodarczym i artystycznym, wysłuchiwał raportów urzędników swej cywilnej i wojskowej kancelarii. Wiele podróżował po kraju, odwiedzając budujące się zakłady przemysłowe, miejsca pamiątek narodowych i obiekty kultu religijnego, konferował z ekonomistami i inżynierami, odwiedzał wiejskie zabudowania i ziemiańskie posiadłości (bywał honorowym gospodarzem dożynek , odsłaniał pomniki i otwierał wystawy[23].

Pomimo tego sam Piłsudski odnosił się do Mościckiego z ostentacyjnym szacunkiem, przestrzegając ściśle określonych norm protokolarnych, honorujących głowę państwa (m.in. jego publicznemu pojawieniu się towarzyszyło odgrywanie hymnu narodowego, na różnych uroczystościach krzesło Mościckiego wysunięte było zawsze do przodu itd.). Marszałek sprawował realną władzę w państwie, ale próbował zwiększyć prestiż urzędu prezydenta RP[24], jednocześnie dążąc do skompromitowania parlamentu. Pomimo tego Mościcki postrzegany był jako osoba sterowana przez Piłsudskiego – przez przeciwników sanacji nazywany był lokajem Piłsudskiego, a np. premier Bartel znany był z cytowania ludowej piosenki o słowach: Tyle znacy co Ignacy, a Ignacy g... znacy[25], w odniesieniu do roli Mościckiego w polityce. Do 1935 Ignacy Mościcki skupiał swe zainteresowania przede wszystkim na przemyśle i gospodarce państwa polskiego, zatwierdzając wszystkie decyzje marszałka Piłsudskiego – np. o rozwiązaniu parlamentu, odroczeniu lub zamknięciu jego sesji, przyjęciu dymisji gabinetu lub desygnowaniu na stanowisko szefa rządu konkretnej osoby (formalnie uprawnienia te należały do prezydenta, jednak decyzje o tych posunięciach podejmował sam Piłsudski). W tym czasie Mościcki nie był politykiem[26]. Jak pisał Janusz Jędrzejewicz :

zawsze ujmował [on] rozsądnie doraźne zagadnienia mechaniki życiowej, nigdy zaś nie potrafiłem go zainteresować żadnymi szerszymi perspektywami politycznymi, ustrojowymi lub światopoglądowymi. Ogólny jego horyzont uformował się wyraźnie pod wpływem schematów myślowych pozytywizmu i żadnych cech osobistych przemyśleń ani bardziej oryginalnych podejść nie wykazywał[27].

Pomimo zdecydowanej dominacji na polskiej scenie politycznej Józefa Piłsudskiego i grupy jego najbliższych współpracowników, już w 1929 zaczęła się tworzyć grupa polityków, która wiązała nadzieje z osobą Ignacego Mościckiego, w którym widziała przywódcę po śmierci marszałka. W czerwcu tego roku o konieczności zgromadzenia zwolenników wokół głowy państwa poinformował prezydenta Wojciech Świętosławski . W późniejszych latach w skład grupy współpracowników Mościckiego weszli także: Eugeniusz Kwiatkowski , Juliusz Poniatowski , Stefan Ossowski , Henryk Gruber, Juliusz Ulrych i Emil Kaliński . W kolejnych rządach sanacyjnych, w których zasiadali, postrzegani byli jako protegowani Mościckiego[28]. W 1930 rozpoczęły się szczególnie mocne ataki opozycji na osobę Mościckiego. Członkowie tzw. Centrolewu ostatecznie przekonali się o tym, że prezydent nie sprzeciwi się żadnym działaniom Piłsudskiego. W rezolucji kongresu organizacji z 29 czerwca 1930 r. znalazły się m.in. słowa:

Oświadczamy wreszcie, że skoro prezydent Rzeczpospolitej, nie pomny swej przysięgi, stanął otwarcie po stronie dyktatury rządzącej Polską wbrew woli kraju i zezwala rządowi pana Sławka na nadużywanie uprawnień konstytucyjnych głowy państwa dla bieżących celów politycznych rządu – przeto Ignacy Mościcki winien ze stanowiska prezydenta ustąpić[29].

18 sierpniu 1932 zmarła na serce pierwsza żona Mościckiego – Michalina. Rok po tym wydarzeniu prezydent ożenił się ponownie – jego wybranką została jego była sekretarka, Maria Nagórna z Dobrzańskich (jej pierwsze małżeństwo zostało unieważnione przez Kościół)[30].

W 1933 upływała kadencja Mościckiego na stanowisku prezydenta Polski. Posiedzenie Zgromadzenia Narodowego, które miało wybrać kolejnego prezydenta, wypadało 1 czerwca tego roku. Piłsudski zdecydował jednak, że odbędzie się ono o miesiąc wcześniej. Marszałek początkowo nie wyrażał swej opinii na temat tego, kto powinien zostać prezydentem. Przypuszczano, iż na to stanowisko przewidywał Walerego Sławka lub sam zdecyduje się kandydować, zwłaszcza ze względu na trwające prace nad nową konstytucją. Ostatecznie jednak Piłsudski poparł Mościckiego, który został ponownie wybrany na stanowisko prezydenta RP 8 maja 1933. Posiedzenie Zgromadzenia Narodowego zbojkotowały Stronnictwo Narodowe , Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji , Narodowa Partia Robotnicza , Stronnictwo Ludowe i słowiańskie mniejszości narodowe . Mościcki otrzymał 332 głosy (na 343 parlamentarzystów biorących udział w posiedzeniu Zgromadzenia)[31].

Ponowny wybór umocnił pozycję Mościckiego w obozie sanacyjnym. Od tego czasu zaangażował się mocniej w bieżącą politykę – wpłynął m.in. na powołanie Janusza Jędrzejewicza na stanowisko szefa gabinetu w maju 1933, dymisję rządu Leona Kozłowskiego , a w skład Rady Ministrów zaczęli wchodzić ludzie kojarzeni z Mościckim – Emil Kaliński, Juliusz Poniatowski i Marian Zyndram-Kościałkowski [30].

W 1934 (podczas tzw. Wielkiego Kryzysu ) Mościcki zaproponował wprowadzenie do obiegu tzw. pieniądza wewnętrznego, który według zamysłów prezydenta miał zwiększyć siłę nabywczą ludności, bez wywoływania dewaluacji złotówki[32]. Ekonomiści, którym przedstawiono plany prezydenta, orzekli, iż projekt ten był wyjątkowo nietrafionym pomysłem. Został on także odrzucony przez ówczesnego premiera Janusza Jędrzejewicza i ministra skarbu Władysława Mariana Zawadzkiego , ale w taki sposób, aby prezydent nie poczuł się urażony[28].

Po śmierci Piłsudskiego

Ignacy Mościcki w 1938
Podpis i pieczęć prezydenta RP Ignacego Mościckiego

W kwietniu 1935 weszła w życie konstytucja kwietniowa , która nadawała prezydentowi Polski niezwykle szerokie uprawnienia. 12 maja zmarł Józef Piłsudski. Pośród jego byłych współpracowników rozpoczęła się rywalizacja o władzę. Dla Mościckiego problemem pozostawał fakt, iż został zaprzysiężony na stanowisku prezydenta w oparciu o artykuły konstytucji marcowej. Domniemywano, że po wejściu w życie nowej ustawy zasadniczej powinien złożyć rezygnację. Ponadto na stanowisko głowy państwa przewidywany był przez Piłsudskiego najprawdopodobniej Walery Sławek – jeden z głównych autorów założeń konstytucji kwietniowej. Sławek uważał, że zgodnie z wolą marszałka po jego śmierci Mościcki powinien zrezygnować z urzędu głowy państwa i namaścić go na swego następcę. Tak się jednak nie stało – prezydent odpowiedział na żądanie Sławka, że Marszałek sugerował mu rezygnację jedynie wówczas, gdy poczuje się zmęczony pełnioną godnością[33]. Mościcki posiadał także ekspertyzy przygotowane przez profesorów prawa, które stwierdzały, iż nie musi on podawać się do dymisji. W jednym z wywiadów prasowych, udzielonym 7 lipca 1935 dziennikarzowi Konradowi Wrzosowi, nazwał się najstarszym piłsudczykiem. Nie odpowiedział wprost, czy ma zamiar zrezygnować ze stanowiska, stwierdzając jedynie, że zawsze robi to, co jest potrzebne państwu[34].

Kolejnym posunięciem Mościckiego było potajemne zawarcie nieformalnego porozumienia z gen. Edwardem Rydzem-Śmigłym (z którym również rywalizował o schedę po Piłsudskim), którego celem było wykluczenie Sławka z obozu rządzącego[35]. Mościcki mianował go na stanowisko Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych tuż po śmierci Piłsudskiego, licząc na to, że nie będzie on osobą aktywną politycznie.

W tym czasie Mościcki był bardzo zaniepokojony sytuacją gospodarczą państwa, na którą uwagi raczej nie zwracał Sławek. Po odsunięciu od władzy grupy skupionej wokół byłego premiera, powołał na to stanowisko Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego. W jego gabinecie znalazł się także inny protegowany prezydenta, wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski, z którym Mościcki wiązał spore nadzieje, licząc na poprawę sytuacji ekonomicznej kraju[36]. Jak pisał Andrzej Ajnenkiel :

Można powiedzieć (...) że był to rząd nie Kościałkowskiego, a faktycznie Mościckiego-Kwiatkowskiego. Prezydent przeszedł do porządku dziennego nad postanowieniami konstytucji, która do jego prerogatyw zaliczała wyłącznie nominacje premiera. Ten z kolei zobowiązany był przedstawić prezydentowi własnych kandydatów do obsady poszczególnych tek. Sposób mianowania gabinetu naruszał zasadę konstytucji, że prezydent miał być arbitrem stojącym ponad rządem i innymi organami państwowymi[37].

Skład kolejnego gabinetu, w którym premierem został Felicjan Sławoj Składkowski , został ustalony wspólnie przez Mościckiego i Rydza-Śmigłego. Niemal każdy z ministrów w nim zasiadających związanych był z "Zamkiem" (współpracownicy prezydenta: Kwiatkowski, Poniatowski, Świętosławski, Kaliński i Kościałkowski) lub "GISZ-em" (tzw. "ministrowie Rydza": Składkowski, gen. Tadeusz Kasprzycki , Witold Grabowski ). Kolejnym wyrazem kompromisu pomiędzy prezydentem a Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych był okólnik wydany przez Składkowskiego 13 lipca 1936, w którym w osobie Rydza-Śmigłego wskazywano pierwszą w Polsce osobę po Panu Prezydencie Rzeczpospolitej[38]. To posunięcie oznaczało złamanie zasad wprowadzonych przez konstytucję kwietniową. Jak pisał Stanisław Mackiewicz , Mościcki rozumiał, że

są koła, które chcą go usunąć na rzecz Rydza, rozumiał, że jest niepopularny i niepoważany, a że Rydz jest popularny, zamiast więc usuwać się, dawał Rydzowi miejsce koło siebie, żądał dla niego posłuszeństwa od ministrów, dawał mu buławę i wszystko, czego Rydz chciał. Ponieważ bez zrzeczenia się prezydentury nie mógł zadowolić ambicji Rydza w ramach konstytucji, więc aby Rydza zadowolić, konstytucję tę złamał[39].

10 listopada 1936 Ignacy Mościcki mianował Edwarda Rydza-Śmigłego marszałkiem Polski, wręczając mu buławę . Wydarzenie to (nazywane pejoratywnie buławizacją), spotkało się z niechętnym przyjęciem części (zwłaszcza starszych) piłsudczyków[40].

Rydz-Śmigły i Mościcki ustalili także, że ten pierwszy będzie kandydatem na urząd prezydenta po upłynięciu kolejnej kadencji tego drugiego w 1940. Na początku 1939 Mościcki ciężko zachorował. W związku z tym pojawił się pomysł, aby przyspieszyć wybory. Prezydent jednak stosunkowo szybko wrócił do zdrowia i plany te porzucono[41].

Latem 1939, w obliczu rosnącego zagrożenia niemieckim atakiem, Mościcki odrzucił propozycję utworzenia rządu obrony narodowej, w skład którego, poza przedstawicielami obozu rządzącego, mieliby wejść także reprezentacji opozycji. Podobnego zdania był Rydz-Śmigły[41].

Wojna i emigracja

Odezwa prezydenta Mościckiego z 1 września 1939
Aleja Mościckiego w Brukseli

Po rozpoczęciu wojny (która zastała prezydenta w Spale ) 1 września 1939 Ignacy Mościcki wydał odezwę, w której stwierdzał:

Obywatele Rzeczypospolitej! Nocy dzisiejszej odwieczny wróg nasz rozpoczął działania zaczepne wobec Państwa Polskiego, co stwierdzam wobec Boga i Historii. W tej chwili dziejowej zwracam się do wszystkich obywateli państwa w głębokim przeświadczeniu, że cały naród w obronie swojej wolności, niepodległości i honoru skupi się dookoła Wodza Naczelnego i sił zbrojnych oraz da godną odpowiedź napastnikowi, jak to się już nieraz działo w historii stosunków polsko-niemieckich. Cały naród polski, błogosławiony przez Boga, w walce o swoją świętą i słuszną sprawę, zjednoczony z armią, pójdzie ramię przy ramieniu do boju i pełnego zwycięstwa[42].

Ze względu na zagrożenie bombardowaniem Zamku Królewskiego prezydent został przewieziony ze Spały do podwarszawskiej miejscowości Błota. Zgodnie z art. 13 konstytucji kwietniowej Mościcki wyznaczył swego następcę na stanowisku prezydenta RP – został nim Rydz-Śmigły. Ze względu na szybkie postępy wojsk niemieckich głowa państwa została zmuszona 8 września do wyjazdu do Ołyki na Wołyniu (tam zamieszkał w pałacu Radziwiłłów ). Następnie 14 września prezydent przeniósł swą siedzibę do Załucza (ówczesne województwo tarnopolskie ). Gdy 17 września do prezydenta i rządu dotarła informacja o wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich , podczas narady z udziałem Mościckiego, Rydza-Śmigłego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka i premiera Składkowskiego w miejscowości Kuty zadecydowano o konieczności przekroczenia granicy z Rumunią . Głowa państwa wydała odezwę, w której stwierdzała:

Z przejściowego potopu ochronić musimy uosobienie Rzeczypospolitej i źródło konstytucyjnej władzy. Dlatego, choć z ciężkim sercem postanowiłem przenieść siedzibę Prezydenta i Naczelnych Organów Państwa na terytorium jednego z naszych sojuszników. Stamtąd w warunkach zapewniających im pełną suwerenność stać oni będą na straży interesów Rzeczpospolitej i nadal prowadzić wojnę z naszymi sprzymierzeńcami[43].

Mościcki przekroczył granicę na Czeremoszu 17 września 1939 o godzinie 21.45[44].

W Krajowie Mościcki został internowany (podobnie jak polski rząd). Około południa 18 września minister Beck otrzymał decyzję rządu rumuńskiego o przewiezieniu prezydenta do miejscowości Bicaz , a członków rządu do Slănic . W miejscu internowania prezydent zamieszkał w leśniczówce, skąd prowadził ożywioną korespondencję z Rydzem-Śmigłym i Beckiem[45]. Ze względu na fakt internowania nie mógł w efektywny sposób sprawować swojego urzędu. Na podstawie art. 24 konstytucji Mościcki wysłał do Paryża (gdzie tworzył się nowy ośrodek władzy emigracyjnej) zalakowaną kopertę z nazwiskiem swego następcy. Okazało się, że wybrał na niego gen. Bolesława Wieniawę-Długoszowskiego , ówczesnego ambasadora Polski we Włoszech (kandydatura Rydza-Śmigłego nie wchodziła w grę, ponieważ był on internowany). To posunięcie spotkało się z niezadowoleniem opozycji emigracyjnej skupionej wokół gen. Władysława Sikorskiego , a rząd francuski stwierdził, iż nie będzie mógł uznać żadnego rządu polskiego, powołanego przez gen. Wieniawę[46]. W efekcie tego Mościcki nominował na swego następcę Władysława Raczkiewicza (m.in. byłego wojewodę pomorskiego). 30 września 1939 w Bicaz Ignacy Mościcki złożył swój urząd[46].

Ostatnie lata

Mościcki po złożeniu urzędu planował wyjazd do Szwajcarii – posiadał obywatelstwo tego kraju, był także honorowym obywatelem gminy fryburskiej. Władze Rumunii wyraziły wstępną zgodę na jego wyjazd, ale sprzeciwili się temu Niemcy. Gościnę zaoferował Mościckiemu prezydent USA , Franklin Delano Roosevelt . Były prezydent zdecydowany był na wyjazd do Szwajcarii. Interwencja rządu USA zmusiła władze Rumunii do wyrażenia na to zgody. Również generał Sikorski polecił ambasadzie polskiej w Bukareszcie udzielenie wszelkiej pomocy Mościckiemu[47]. W Rumunii prezydent przebywał do grudnia 1939.

Do Szwajcarii trafił przez Mediolan (gdzie spotkał się z Wieniawą-Długoszowskim). Początkowo mieszkał we Fryburgu, gdzie umożliwiono mu kontynuowanie pracy naukowej. W tym okresie m.in. spisywał swe wspomnienia (udało mu się doprowadzić je do roku 1932), opublikowane przez wydawane w Nowym Jorku czasopismo "Niepodległość" w latach 1979–1981. Mościcki przekazywał pieniądze na rzecz żołnierzy Armii Polskiej we Francji , warszawian przebywających w obozach jenieckich, obozach koncentracyjnych i obozach pracy przymusowej. Przez pięć miesięcy prowadził zajęcia na uniwersytecie we Fryburgu. Później zmuszony był podjąć pracę zarobkową. W 1940 przeprowadził się do Genewy , gdzie pracował w laboratorium chemicznym Hydro-Nitro[48].

Stan jego zdrowia gwałtownie pogorszył się po 1943 roku. Zmarł 2 października 1946 w Versoix niedaleko Genewy[46]. Zgodnie ze swoim życzeniem został pochowany na tamtejszym cmentarzu, a na grobie ustawiono prosty, drewniany krzyż z inicjałami "I.M."[49].

W 1993 szczątki Ignacego Mościckiego przewieziono (z inicjatywy prezydenta Lecha Wałęsy i prymasa Józefa Glempa ) do Polski i złożono w krypcie prezydenckiej bazyliki archikatedralnej św. Jana w Warszawie [50].

Symboliczny grób Mościckiego znajduje się w alei zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (tam też pochowana jest Maria Mościcka).

Rodzina i życie prywatne

Prezydent Mościcki z niedźwiedziem zabitym podczas jednego z polowań (1937)
Mościcki z Hermannem Göringiem na wspólnym polowaniu w 1937
Portret Mościckiego pędzla Konstantego Górskiego
Grób Marii Mościckiej na warszawskich Powązkach , wraz z symboliczną mogiłą Ignacego Mościckiego (prawdziwa znajduje się w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie)

Ignacy Mościcki był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną, Michaliną (1871–1932), miał trzech synów: Michała (1894–1961), Józefa[51] (obaj byli dyplomatami) i Franciszka (był inżynierem chemikiem) oraz córkę Helenę. Niecały rok po śmierci pierwszej żony, 10 października 1933 Ignacy Mościcki ożenił się ponownie – z Marią z domu Dobrzańską, Nagórną (1896–1979). Jej poprzedni związek małżeński – z adiutantem prezydenta, kpt. Zbigniewem Nagórnym – został unieważniony przez Kościół w 1923 lub 1924[52]. Ponowny ślub prezydenta wywołał skandal obyczajowy - przyczyną była nie tylko duża różnica wieku (29 lat), ale również fakt, że Mościcki poślubił sekretarkę pierwszej żony kilkanaście miesięcy po jej śmierci[53].

Ignacy Mościcki był zapalonym myśliwym, jednym z założycieli Polskiego Związku Łowieckiego i inicjatorem obchodów w Polsce dnia św. Huberta , patrona myśliwych[54]. Najchętniej polował w okolicach Spały , w Karpatach Wschodnich , lasach niedaleko Wilna lub w Puszczy Białowieskiej .

Mościcki był członkiem Związku Polskich Kawalerów Maltańskich[55]. Posiadał tytuł baliwa .

"Chrześniacy" Mościckiego

W 1926 Ignacy Mościcki wydał oświadczenie, w którym oznajmił, że będzie ojcem chrzestnym dla każdego siódmego syna w rodzinie w Polsce. Warunkiem było, aby rodzina chrześniaka była rdzennie polska, niekarana. Chrześniacy mieli przywilej bezpłatnej nauki w kraju i za granicą, także na studiach wyższych, stypendia, bezpłatne przejazdy i opiekę zdrowotną oraz książeczkę oszczędnościową Pocztowej Kasy Oszczędnościowej z wkładem w wysokości 50 zł, fundowanym przez Prezydenta na samodzielny start w życiu. W sumie synów chrzestnych prezydent miał około pięciuset[56][57].

Odznaczenia i wyróżnienia

Mościcki był właścicielem wielu tytułów nadanych przez uczelnie polskie i zagraniczne:

Odznaczenia polskie:

Odznaczenia zagraniczne:

Funkcje honorowe:

  • Członek honorowy Polskiego Towarzystwa Chemicznego (1926)[78]
  • Członek honorowy Stowarzyszenia Elektryków Polskich (1930)[79]
  • Członek honorowy Rumuńskiego Towarzystwa Chemicznego[80]
  • Członek honorowy Akademii Nauk Technicznych w Warszawie[81]
  • Komandor honorowy Yacht Klubu Polska[82]
  • Honorowy protektor Aeroklubu Polskiego[83]
  • Honorowy patron I Igrzysk dla Polaków z Zagranicy i Wolnego Miasta Gdańska (1934)[84]
  • Protektor Komitetu Sprowadzenia do Kraju Zwłok Generała Józefa Bema (1927)[85]
  • Honorowy patron IV Kongresu Zjednoczenia Kurkowych Bractw Strzeleckich Zachodnich Ziem Polskich (1932)[86]

Honorowe obywatelstwa:

Wywód genealogiczny

4. Walenty Mościcki (1796–1865)   
  2. Faustyn Walenty Mościcki (1835–1885)
5. Faustyna Pilitowska    
   1. Ignacy Mościcki (1867–1946)
6. Michał Ignacy Bojanowski  
  3. Stefania Bojanowska (ur. 1846)  
7. Aniela Niska   
 

Źródło: Mościcki – genealogia ( pol. ). Dynamiczny Herbarz Rodzin Polskich. [dostęp 23 października 2009].

Przypisy

  1. Rodowód ( pol. ). [dostęp 18 października 2009].
  2. Mościcki – genealogia ( pol. ). Dynamiczny Herbarz Rodzin Polskich. [dostęp 23 października 2009].
  3. Edukacja i młodość ( pol. ). [dostęp 19 października 2009].
  4. Włodzimierz Kalicki: 26 sierpnia 1928 r. Włościanie zlani ( pol. ). Gazeta Wyborcza, 29 września 2009. [dostęp 20 października 2009].
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Andrzej Garlicki: Prezydent Ignacy Mościcki ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  6. Studia ( pol. ). [dostęp 19 października 2009].
  7. Małżeństwo ( pol. ). [dostęp 19 października 2009].
  8. 8,0 8,1 8,2 Pobyt Mościckiego w Anglii ( pol. ). [dostęp 19 października 2009].
  9. 9,0 9,1 Andrzej Chojnowski : Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939. W: Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992, s. 214. ISBN 83-04-03854. 
  10. Czesław Ścisłowski: Prezydent Rzeczypospolitej prof. Ignacy Mościcki jako badacz naukowy i wynalazca. Płock: Wydawnictwo Braci Detrychów, 1934, s. 10. 
  11. Jednym z jej głównych autorów był Samuel Eyde (1866–1940).
  12. Czesław Ścisłowski: Prezydent Rzeczypospolitej prof. Ignacy Mościcki jako badacz naukowy i wynalazca. Płock: Wydawnictwo Braci Detrychów, 1934, s. 16. 
  13. Czesław Ścisłowski: Prezydent Rzeczypospolitej prof. Ignacy Mościcki jako badacz naukowy i wynalazca. Płock: Wydawnictwo Braci Detrychów, 1934, s. 22. 
  14. 14,0 14,1 Niepodległość ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  15. Czesław Ścisłowski: Prezydent Rzeczypospolitej prof. Ignacy Mościcki jako badacz naukowy i wynalazca. Płock: Wydawnictwo Braci Detrychów, 1934, s. 24. 
  16. Urząd Miasta Zakopane: Ignacy Mościcki ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  17. Andrzej Garlicki : Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 325. . 
  18. Józef Piłsudski : Pisma zbiorowe. T. IX. Warszawa: 1937, ss. 33-34. 
  19. Andrzej Garlicki: Prezydent Ignacy Mościcki cz. 2 ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  20. Andrzej Ajnenkiel : Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926-1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980, s. 19. . 
  21. Prezydentura ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  22. Andrzej Garlicki : Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 335. . 
  23. Andrzej Chojnowski : Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939. W: Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992, s. 215. ISBN 83-04-03854. 
  24. Instytut Propagandy Państwowotwórczej próbował stworzyć obraz Mościckiego jako męża stanu. W biografii prezydenta autorstwa Henryka Cepnika można było przeczytać następujący opis: Uczony światowej sławy, znany daleko poza granicami Ojczyzny ze znakomitych prac naukowych i wynalazków; entuzjastyczny miłośnik swego kraju, pragnący dlań najświetniejszej przyszłości; troskliwy i zapobiegliwy gospodarz Państwa, które chciałby widzieć na szczytach potęgi i wielkości, przy tym człowiek o charakterze nieskazitelnym i jak łza czystym, umyśle niepospolitym, ogarniającym szerokie widnokręgi spraw i zagadnień, sercu głęboko czystym i szlachetnym – Prezydent Mościcki, demokrata w najistotniejszym i najpiękniejszym tego wyrazu pojęciu i zrozumieniu, jest jakby spełnieniem idealnego postulatu filozofów starożytnych, którzy marzyli o tym, aby na czele państw stali wielcy myśliciele i uczeni. ( Włodarz Rzeczypospolitej ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].)
  25. Andrzej Chojnowski : Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939. W: Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992, s. 216. ISBN 83-04-03854. 
  26. Bronisław Hełczyński zanotował następujące słowa prezydenta: Widzi Pan, jeżeli mam zrobić coś, co nie leży na linii mego fachowego przygotowania, radzę się specjalistów. Jeżeli jestem chory, radzę się lekarzy, jeżeli mam przystąpić do budowy domu, zasięgam rady architekta. Jeżeli chodzi o sztukę rządzenia Polską, myślę, że nie mamy w Polsce lepszego specjalisty od Pana Marszałka i dlatego wolę nie polegać na własnym zdaniu. Nie ukrywam, że nieraz to, czego chciał Pan Marszałek, w pierwszej chwili nie bardzo mi się podobało, przekonałem się jednak, że miał zawsze rację i że nawet to, co wydawało mi się niedobre dla Polski, okazywało się potem dobre. (Andrzej Garlicki: Prezydent Ignacy Mościcki cz. 2 ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].)
  27. Janusz Jędrzejewicz : W służbie idei. Fragmenty pamiętnika i pism. Londyn: 1972, s. 214. 
  28. 28,0 28,1 Andrzej Chojnowski : Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939. W: Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992, s. 220. ISBN 83-04-03854. 
  29. Antoni Czubiński : Centrolew. Kształtowianie się i rozwój demokratycznej opozycji antysanacyjnej w Polsce w latach 1926-1930. Poznań: 1963, s. 314. 
  30. 30,0 30,1 Andrzej Chojnowski : Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939. W: Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992, s. 224. ISBN 83-04-03854. 
  31. Andrzej Garlicki : Od Brześcia do maja. Warszawa: Czytelnik, 1986, s. 253. . 
  32. Andrzej Chojnowski : Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939. W: Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992, s. 219. ISBN 83-04-03854. 
  33. Antoni Franaszek: Obóz sanacyjny po śmierci Piłsudskiego ( pol. ). [dostęp 23 maja 2008].
  34. Andrzej Ajnenkiel : Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926-1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980, s. 471. . 
  35. Andrzej Garlicki : IV Brygada ( pol. ). [dostęp 11 lipca 2008].
  36. Andrzej Chojnowski : Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939. W: Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992, s. 226. ISBN 83-04-03854. 
  37. Andrzej Ajnenkiel : Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926-1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980, s. 475. . 
  38. Ryszard Mirowicz: Edward Rydz-Śmigły: działalność wojskowa i polityczna. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1988, s. 122. . 
  39. Cyt. za: Andrzej Ajnenkiel : Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926-1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980, s. 521. . 
  40. Andrzej Ajnenkiel : Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926-1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980, s. 521. . 
  41. 41,0 41,1 Andrzej Chojnowski : Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939. W: Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992, s. 228. ISBN 83-04-03854. 
  42. Kalendarium. 1 września 1939 (piątek) ( pol. ). Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 18 października 2009].
  43. Wojna ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  44. Prezydent Ignacy Mościcki cz. 3 ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  45. Ryszard Mirowicz, Edward Rydz-Śmigły, Instytut Wydawniczy Związków zawodowych, Warszawa 1988, s.218
  46. 46,0 46,1 46,2 Andrzej Chojnowski : Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939. W: Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992, s. 229. ISBN 83-04-03854. 
  47. Internowanie ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  48. Ostatnie lata ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  49. Sławomir Koper: Życie prywatne elit Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Bellona, 2009, s. 297. . 
  50. Ignacy Mościcki (1867-1946) ( pol. ). Portal historyczny PAP. [dostęp 20 października 2009].
  51. Wspomnienie Jana Dziurzyńskiego aplikanta w Poselstwie RP w Bernie w latach 1936-1938 ( pol. ). [dostęp 22 października 2009].
  52. Dariusz Baliszewski: Pożegnanie z Marią ( pol. ). Newsweek, nr 07/02. [dostęp 23 października 2009].
  53. Aleksandra Zaprutko: Pan Prezydent się żeni ( pol. ). Ciekawostki historyczne, 19 września 2010. [dostęp 19 września 20010].
  54. Michał Słoniewski, Piotr Werner: Wpływ Prezydenta Ignacego Mościckiego na rozwój turystyki w Spale ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  55. Aleksander Cieślak: Zakon Kawalerów Maltańskich – Walczący lekarze czy leczący żołnierze? ( pol. ). Puls. [dostęp 23 października 2009].
  56. Karolina Sternal: Wszystkie dzieci prezydenta ( pol. ). NaszeMiasto.pl. [dostęp 18 października 2009].
  57. Zob. Książeczkę oszczędnościową od prezydenta Mościckiego
  58. Ponowny wybór ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  59. Stanisław Łoza: Ignacy Mościcki prezydent najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej ( pol. ). [dostęp 20 października 2009].
  60. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu Krzyża Niepodległości z Mieczami przez członków kapituły na Zamku Królewskim ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  61. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu brązowego medalu "Za długoletnia służbę" ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  62. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu Orderu Serafinów przez posła szwedzkiego Eryka Bohemana ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  63. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu węgierskiego Wielkiego Krzyża Zasługi na Zamku Królewskim w Warszawie ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  64. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Delegacja Kawalerów Maltańskich u prezydenta RP Ignacego Mościckiego na Zamku Królewskim w Warszawie ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  65. Lista odznaczonych Orderem Krzyża z Orłem
  66. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu Wielkiej Wstęgi Orderu Białej Róży Finlandzkiej na Zamku Królewskim w Warszawie ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  67. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia Prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu greckiego Orderu "Zbawiciela" ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  68. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu japońskiej odznaki Chryzantem ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  69. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu "Wielkiej Wstęgi Orderu Białej Gwiazdy" przez generalnego adiutanta prezydenta Estonii generała Gustawa ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  70. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu Wielkiej Wstęgi Estońskiego Czerwonego Krzyża ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  71. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia Ignacemu Mościckiemu Wielkiej Wstęgi Orderu św. Olafa przez posła norweskiego Christiana Ditlleffa ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  72. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia Ignacemu Mościckiemu Orderu Paslavi przez posła irańskiego Hamida Sayaha ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  73. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia Ignacemu Mościckiemu Wstęgi Orderu Krzyża Południa przez posła brazylijskiego Jose Francisco de Barros Pimentel ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  74. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu odznak łotewskiego Orderu Trzech Gwiazd ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  75. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Wręczenie najwyższych odznaczeń bułgarskich prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu i marszałkowi Polski Józefowi Piłsudskiemu na Zamku Królewskim w Warszawie ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  76. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia Prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu najwyższego odznaczenia Chile ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  77. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Uroczystość wręczenia prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu najwyższego jugosłowiańskiego odznaczenia Wielkiej Wstęgi Orderu Gwiazdy Jerzego Czarnego ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  78. Ptchem.Lodz.pl.: Członkowie Honorowi Polskiego Towarzystwa Chemicznego ( pol. ). [dostęp 24 października 2009].
  79. Elektroenergetyka.pl.: Członek Honorowy SEP Ignacy Mościcki – wielki europejski uczony i wynalazca ( pol. ). [dostęp 24 października 2009].
  80. Audiovis.Nav.Gov.pl.: Zbiory NAC on-line – prototyp ( pol. ). [dostęp 24 października 2009].
  81. Zakopane.eu.: Ignacy Mościcki ( pol. ). [dostęp 24 października 2009].
  82. Pogoria.org: Yacht Club of Poland London ( pol. ). [dostęp 24 października 2009].
  83. Prezydent.pl: Prezydent RP w Międzybrodziu Żywieckim i Wiśle ( pol. ). [dostęp 24 października 2009].
  84. Igrzyskapolonijne.Torun.pl: Honorowy patronat Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  85. Muzeum.Tarnow.pl: Powrót Bema ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  86. Bractwaslaskie.Republika.pl: BRACTWA KURKOWE NA ZIEMIACH POLSKICH ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  87. Gazeta.Razem.pl: Ryszard Woliński po raz czwarty bez medalu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego – list otwarty ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  88. Urząd Miasta Mława: Honorowi Obywatele Miasta Mławy ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  89. Wisła – Perła Beskidów: Ignacy Mościcki ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  90. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu dyplomu honorowego obywatelstwa Krynicy ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  91. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu dyplomu honorowego obywatelstwa Chorzowa z okazji 10 lecia sprawowania urzędu prezydenta ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  92. Narodowe Archiwum Cyfrowe: Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu obywatelstwa honorowego przez delegację Drohobycza ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  93. Tomasz Smuga: Moje Wejherowo ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  94. Wola Baranowska – gmina Baranów Sandomierski: Gmina Baranów Sandomierski ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].
  95. Urząd Miasta Zakopane: Honorowi obywatele ( pol. ). [dostęp 25 października 2009].

Bibliografia

  • Andrzej Ajnenkiel : Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926-1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980. . 
  • Andrzej Chojnowski , Piotr Wróbel : Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczpospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1992. ISBN 83-04-03854. 
  • Antoni Czubiński : Centrolew. Kształtowanie się i rozwój demokratycznej opozycji antysanacyjnej w Polsce w latach 1926-1930. Poznań: 1963. 
  • Andrzej Garlicki : Od Brześcia do maja. Warszawa: Czytelnik, 1986. . 
  • Andrzej Garlicki : Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979. . 
  • Janusz Jędrzejewicz : W służbie idei. Fragmenty pamiętnika i pism. Londyn: 1972. 
  • Sławomir Koper: Życie prywatne elit Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Bellona, 2009. . 
  • Ryszard Mirowicz: Edward Rydz-Śmigły: działalność wojskowa i polityczna. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1988, s. 122. . 
  • Józef Piłsudski : Pisma zbiorowe. T. IX. Warszawa: 1937. 
  • Czesław Ścisłowski: Prezydent Rzeczypospolitej prof. Ignacy Mościcki jako badacz naukowy i wynalazca. Płock: Wydawnictwo Braci Detrychów, 1934. 


Inne hasła zawierające informacje o "Ignacy Mościcki":

XVI wiek ...

Tomasz Zan (poeta) ...

Józef Paszkowski ...

Stanisław Konarski ...

Janusz Józefowicz ...

Ignacy Hołowiński ...

Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych ...

Insurekcja kościuszkowska ...

Rada Najwyższa Narodowa ...

Józef Kossakowski ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Ignacy Mościcki":

210 Przewrót majowy i sanacja (plansza 11) ...

214a II Wojna Światowa. Działania zbrojne w latach 1939 - 1941 r. (plansza 8) ...

213 Polska kultura, sztuka i nauka dwudziestolecia międzywojennego (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie