Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Nie znaleziono szukanej frazy! Poniżej znajduje się fraza najbardziej przypominająca szukaną.

Iliada

Iliada - (Ἰλιάς) – obok Odysei drugi z eposów, których autorstwo tradycja przypisuje Homerowi. Oba utwory datuje się na VIII lub VII wiek p.n.e. – stanowią więc one najstarsze zabytki literatury greckiej i literatur europejskich w ogóle. Oba poematy są eposami heroicznymi. Powstały prawdopodobnie w Jonii na wybrzeżu Azji Mniejszej – świadczy o tym przede wszystkim ich język, który można scharakteryzować jako archaiczny dialekt joński z elementami dialektu eolskiego. Metrum stanowi heksametr daktyliczny. Tematem utworu jest gniew Achillesa i związane z nim epizody wojny trojańskiej. Tytuł utworu pochodzi od wyrażenia he Ilias poiesis – pieśń o Ilionie (Troi).

Autorstwo i czas powstania

Datowanie utworów jest sporne. Panuje szeroka zgoda, że Iliada jest starsza niż Odyseja. Oba utwory muszą być starsze od dzieł Hezjoda, Prace i dni i Teogonia wykazują bowiem wiele śladów znajomości epiki homerowej. Odyseja wydaje się zaś być młodsza od Iliady, ponieważ jej autor systematycznie pomija zawarte już w Iliadzie zdarzenia, rozwijając przy tym stale wiele zawartych w niej wątków; co więcej, oba utwory w wielu aspektach dopełniają się. Większość badaczy uważa, że oba utwory powstały w VIII wieku p.n.e., ewentualnie w VII wieku p.n.e., niektórzy przesuwają jednak czas powstania Iliady na IX wiek p.n.e. Sama treść poematów każe umieszczać je na początku okresu archaicznego: świat przedstawiony w poematach, mimo że wydaje się być nieraz celowo archaizowany przez autora, przenoszony do czasów legendarnych bohaterów czasów mykeńskich, wykazuje jednak zgodność ze świadectwami archeologicznymi i wszelkimi rekonstrukcjami historycznymi kultury materialnej i duchowej Greków VIII i VII w. p.n.e. Charakterystyczne są choćby podobieństwa między opisami życia codziennego w eposach homerowych a scenami rodzajowymi przedstawianymi przez greckie malarstwo wazowe w stylu geometrycznym. Na obecny kształt poematu wpłynęła redakcja z VI wieku p.n.e., dokonana z polecenia tyrana Pizystrata. Redakcja ta była zarazem pierwszym spisaniem Iliady, która w pierwotnej postaci należy do literatury oralnej. Samo istnienie redakcji Iliady za Pizystrata jest jednak podważane, gdyż milczą o nim najstarsze źródła greckie, np. Herodot – w tym stanie rzeczy odpowiedź na pytanie, kiedy Iliada została spisana, nie jest możliwa.

Homer, któremu tradycja przypisuje autorstwo Iliady i Odysei, jest postacią otoczoną legendami. Już Grecy okresu klasycznego i hellenistycznego nie mieli o nim pewnych wiadomości – istniało wiele poglądów, co do miejsca jego narodzin i życia, przy czym najczęściej wymieniano – zgodnie ze sławnym dystychem Antypatra z Sydonu – Itakę, Smyrnę, Pylos, Argos, Kolofon, Ateny i Chios. Miejsc tych Grecy doszukiwali się prawdopodobnie na podstawie tego, że w wielu z tych miejscowości działały szkoły lub jakiegoś rodzaju zrzeszenia rapsodów, nazywających się "homerydami", potomkami Homera; przemierzali oni Grecję recytując jego poematy. Najczęściej jako miejsce urodzenia Homera wymienia się miasta jońskie, zwłaszcza Chios i Smyrnę. Na jońskość Homera wskazuje fakt, że eposy homeryckie pisane są rodzajem dialektu jońskiego oraz to, że Jonia w okresie archaicznym znacznie wyprzedzała pod względem rozwoju gospodarczego i kulturowego pozostałe regiony Grecji.

Niezależnie od historyczności samego Homera, przypisywane mu utwory są dziełem aojdów, wędrownych śpiewaków w rodzaju takich bohaterów homerowych jak Femios czy Demodokos. Imię Homera może być imieniem znaczącym (jak zazwyczaj imiona greckie, nie może to więc być silny argument przeciw jego historyczności) – utworzonym od przyrostka hom ("razem") i czasownika aro, ararisko; w całości oznacza więc ono składacza wierszy.

Od XVIII wieku samo istnienie Homera podawano w wątpliwość. Sami starożytni początkowo przypisywali mu autorstwo bardzo wielu innych niż Iliada i Odyseja eposów (tzw. eposów cyklicznych, np. Tebaidy), poematów heroikomicznych (Batrachomyomachia, Margites) i Hymnów homeryckich. O wspólnym autorze Iliady i Odysei świadczy przede wszystkim jednolicie wysoki poziom artystyczny utworów (zwłaszcza w porównaniu z zachowanymi tylko we fragmentach, ale powszechnie uważanymi za dalekie od doskonałości Odysei i Iliady eposami cyklicznymi), jednolitość językowa i wersyfikacyjna obu dzieł, jednolitość przedstawionej kultury. Różnice treściowe między epopejami świadczące o różności autorów dotyczą przede wszystkim ujęcia znaczenia snów i wróżbiarstwa oraz stosunku do bogów, zwłaszcza Zeusa i Przeznaczenia. Bardzo odmienny jest też nastrój poematów: nie można jednak uważać tego za argument przeciw jedności autorstwa Iliady i Odysei, różnice te spowodowane są bowiem przede wszystkim odmiennością ich tematyki. W starożytności istniał pogląd, że różnica nastroju poematów pochodzi stąd, że Iliadę Homer pisał w młodości, Odyseję na starość.

Od czasów Herodota zaczęło utrwalać się przekonanie, że Homer jest autorem jedynie Iliady i Odysei. Filolodzy aleksandryjscy napisali wiele studiów u Homerze – powstał wśród nich pogląd, że Iliadę i Odyseję napisały dwie różne osoby. Głoszących ten pogląd nazywano chorizontes – rozdzielającymi. Opierano się przy tym na wykazywaniu różnych niespójności w dziele Homera – jako jego surowy krytyk zasłynął już wcześniej Zoilos.

Jako jeden z pierwszych kwestię Homera podjął Giambattista Vico. Nowy okres w badaniach nad Homerem otworzyła praca Conjectures académiques François Hédelina (1664, wyd. bezimiennie dopiero w 1715). Już dla Vica kluczowe znaczenie miał związek Homera z literaturą ludową: jego "odkrycie prawdziwego Homera" oznacza doszukiwanie się rzeczywistych źródeł dzieła literackiego nie w konkretnej osobie, ale w całej rzeczywistości historycznej danej epoki; Iliada jest więc tu przede wszystkim zbiorowym dziełem Greków, owocem określonego etapu ich historii. Vico był jednak autorem słabo znanym w swoich czasach, wiarą w historyczność Homera zachwiała przede wszystkim preromantyczna recepcja literatury ludowej w oświeceniowej Anglii. Już w 1723 ukazał się tam zbiór ballad staroangielskich, w których wydawca wyraża pogląd, że podobnego rodzaju utwory układał wędrowny śpiewak Homer, a dopiero później złączono je w obie epopeje. Podobnego rodzaju uwagi zawiera bardziej znany zbiór ballad Thomasa Percy`ego Reliques of ancient English poetry (1765): Percy żałuje, że nie znalazł się angielski Homer, który z rozproszonych ballad stworzyłby wielkie dzieło epickie. Przełomem w kulturze oświeceniowej Anglii były Pieśni Osjana Jamesa Macphersona (1765) - ukazały się one jako rzekomy przekład pieśni celtyckich (dopiero później wykazano, że są one z całą pewnością nieautentyczne). Osjan stał się postacią powszechnie znaną w Anglii i całej preromantycznej Europie, a na jego podobieństwo zaczęto wyobrażać sobie Homera. Przedstawiano go sobie odtąd jako poetę pierwotnego, naturalnego, ludowego. Uczynił tak John Brown w dziele History of the rise and progress of poetry (1764), dochodząc do takich wniosków przez zastosowanie metody porównawczej: zestawiając Homera z dziełami poezji ludowej wielu kultur, w tym nawet irokeskiej. Robert Wood w Essay on the oryginal genius of Homer (1769) na podstawie analizy rzekomej działalności Osjana, który miał nie znać pisma, wywodził, że tak jak pieśni Osjana przez całe wieki pieśni Homera przekazywano ustnie, a zebrali i spisali je dopiero Solon i Pizystrat, tak jak Macpherson spisał pieśni celtyckie.

Friedrich August Wolf w dziele Prologomena ad Homerum wykazywał, że epopeje homerowe są tworem wielu poetów, zlepkiem przekazywanych ustnie pieśni, z których niektóre ułożono w artystycznej formie dzięki redakcji za Pizystrata w Iliadę i Odyseję.

Samo powstanie "kwestii homeryckiej" czy też "sporu o Homera" miało źródło w oświeceniowej niechęci do autorytetu i w jego ogólnym dążeniu do gruntownej rewizji dawnych twierdzeń, na dobre wybuchł on jednak dopiero w XIX wieku, kiedy stał się jednym z podstawowych zagadnień filologii klasycznej. Powstały wtedy dziesiątki teorii o pochodzeniu eposów homerowych, często deprecjonujących ich wartość artystyczną, postrzegających je jako prymitywne, przypadkowe zbitki archaicznych pieśni. Do najbardziej znanych należą Erweiterungstheorie (teoria rozszerzania) Gottfrieda Hermanna i Liedertheorie Karla Lachmanna. Według Lachmanna Iliada powstała z połączenia krótkich pieśni ludowych tworzonych ustnie, co ma tłumaczyć istniejące w niej sprzeczności wewnętrzne. Według Hermanna poematy Homera uzyskały obecną postać na skutek długotrwałego dodawania do dawniejszej krótkiej pieśni nowych epizodów.

Współczesna nauka stoi na stanowisku, że "kwestii homeryckiej" nie da się rozstrzygnąć ostatecznie ze względu na brak wystarczającej ilości źródeł. Jest jednak pewne, że – inaczej niż to głosili badacze XIX-wieczni – oba utwory posiadają wyjątkowo spójną i nawet symetryczną konstrukcję. Uczonych, którzy przypisują obu poematom homeryckim jedność, nazywa się unitarystami; tych, którzy im odmawiają jedności i widzą w nich kompilacje, pluralistami – unitaryści stanowią obecnie znaczną większość. Różnice nastroju między Iliadą a Odyseją oraz szeroka zgoda, że Iliada jest utworem starszym, od czasów Pseudo-Longinosa dały pole przypuszczeniom, że Iliadę napisał Homer w młodości, zaś Odyseję, gdy był już stary. Robert Graves przypuszczał, że Iliadę napisał mężczyzna, Odyseję kobieta. Panuje także zgoda, że jej źródłami muszą być ludowe podania i pieśni, przekazywane przez pieśniarzy (aojdów) i recytowane przez rapsodów. Mimo że poematy homeryckie są pierwszymi zachowanymi greckimi tekstami literackimi, nie wydaje się, by rzeczywiście były najstarszymi – uczeni są zgodni, że ze względu na ich artystyczną kunsztowność musiały je poprzedzać długie lata rozwoju literatury niepisanej. Także sami Grecy nie widzieli w Homerze pierwszego poety – w mitach przechowały się informacje o poetach wcześniejszych, z których najbardziej znanym jest Orfeusz. Nie zachowały się natomiast żadne teksty literackie kultury mykeńskiej – tabliczki zapisane po grecku pismem linearnym to niemal wyłącznie rachunki gospodarcze.

Iliada powstała jako tekst niepisany. Od dawna dziwiło, jak można tworzyć i zachowywać jedynie w pamięci tak długi utwór. Dlatego też duże uznanie zdobyły XX-wieczne badania nad literaturą oralną – według badań Milmana Parry`ego i Alfreda Lorda w wielu tradycjach literatury oralnej śpiewak przedstawiający utwór literacki nie ma w pamięci gotowej formy utworu, ale za każdym razem odtwarza go inaczej, korzystając z szeregu gotowych formuł. Tłumaczy to typowe cechy formalne Iliady i Odysei, zwłaszcza retardacje, rozbudowane porównania i stałe epitety – są one, obok fragmentów wyuczonych na pamięć "klockami", z których śpiewak buduje epopeję w czasie śpiewania lub które dają mu czas na budowanie narracji w czasie występu. Zarazem badana przez Parry`ego i Lorda epika ludowa odznacza się znaczną niezmiennością wielu podstawowych elementów nawet w ciągu wielu pokoleń.


Inne hasła zawierające informacje o "Iliada":

Literatura – przegląd chronologiczny ...

Filologia klasyczna ...

Epos ...

Stanisław Staszic ...

Nyks Grimal, op. cit., s. 87.↑ Vojtech Zamarovský, op. cit., s. 198.↑ Homer : Iliada. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s. 246. ISBN L-16-1023. ↑ Vojtech ...

Tetyda (tytanida) Exploring mythology in classical literature and art. [on-line]. 2000-2008. [dostęp 2010-04-29].↑ Homer : Iliada. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s. 19. ISBN L-16-1023. ↑ Anton ...

Helios (mitologia) ...

Echidna ...

Etymologia nazw państw ...

Achajowie ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Iliada":

008a. Grecja (plansza 11) ...

013b. Kultura, religia i nauka starożytnej Grecji (plansza 2) ...

008b. Grecja (plansza 13) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie