|
Россійская Имперія Rossijskaja impierija Imperium Rosyjskie |
|
|
Dewiza
: Съ нами Богъ! (Bóg z nami!) |
Hymn
:
Боже, Царя храни!
Boże, Caria chrani!
(Boże, chroń Cara!) |
 | Położenie Rosji |
|
Konstytucja
| bd. |
Język urzędowy
|
rosyjski
|
Język używany |
rosyjski
,
ukraiński
,
polski
,
fiński
,
kazachski
,
łotewski
,
estoński
,
litewski
,
białoruski
,
ormiański
,
azerski
,
gruziński
,
kirgiski
,
rumuński
,
szwedzki
,
tadżycki
,
turkmeński
,
uzbecki
,
karelski
,
niemiecki
i inne. |
Stolica
|
Sankt Petersburg
¹ |
Ustrój polityczny
|
samodzierżawie
|
Typ państwa |
monarchia absolutna
|
Ostatnia
głowa państwa
|
car
Mikołaj II Romanow
|
Ostatni następca tronu |
cesarzewicz
Aleksy Romanow
|
Ostatni szef rządu |
premier
(ostatni)
Mikołaj Golicyn
|
Powierzchnia
• całkowita |
1. na świecie
około 21 799 825 km² |
Liczba ludności
(
1900
) • całkowita •
gęstość zaludnienia
|
bd. na świecie
128 200 000 6 osób/km² |
Jednostka monetarna
|
rubel
|
Utworzenie | koronacja
cara
Piotra I Wielkiego
na
cesarza
(Rosji)
22 października
1721
|
Upadek | abdykacja
Mikołaja II
na rzecz tymczasowych władz rewolucyjnych
16 marca
1917
|
Strefa czasowa
|
UTC
+1 (
Warszawa
) do –10 (
Alaska
) |
Terytoria zależne
|
Rzeczpospolita
(od
1768
protektorat
rosyjski)[1]
Mongolia Zewnętrzna
(1907-1921);
Mandżuria
(1900-1905);
Port Artur
(1898-1905); północna
Persja
(1907-1917);
Alaska
(1799-1867);
Kongresówka
(1815-1831), oficjalnie w
unii personalnej
|
Terytoria autonomiczne
|
Wielkie Księstwo Finlandii
(1809-1917)
Królestwo Polskie
(1831-1864) |
¹ miejscem koronacji cesarskich była
Moskwa
. |
Imperium Rosyjskie w 1912
Imperium Rosyjskie (
ros
: Российская империя) – oficjalna nazwa
Rosji
w latach
1721
-
1917
. Imperium rosyjskie było jednym z najrozleglejszych
imperiów
w historii ludzkości. Stolicą imperium był
Sankt Petersburg
.
Historia
Początki
Nazwa Imperium Rosyjskie została ustanowiona po zwycięstwie Rosji w
wojnie północnej
1700
-
21
, w związku z przyjęciem 1721 przez
Piotra I Wielkiego
tytułu cesarza (imperatora)[2]; używana do rewolucji lutowej
1917
(do abdykacji
Mikołaja II
).
Śmierć Piotra Wielkiego (
1725
) na długie lata osłabiła kraj. Dopiero panująca w latach 1762-1796
Katarzyna II
przywróciła Rosji rolę mocarstwa. Zwycięskie wojny z
Turkami
(1768-1774, 1787-1792) otworzyły szeroki dostęp do
Morza Czarnego
, 1783 Rosja anektowała
Krym
. Po narzuceniu Rzeczypospolitej
protektoratu
w
1768
[1], poprzez uczestnictwo w rozbiorach (
1772
,
1793
,
1795
) zyskała
wschodnie ziemie Polski
.
Pełnia
Panujący w latach 1796-1801 syn Katarzyny II
Paweł I
kontynuował politykę ekspansji, anektując w 1801
Gruzję
.
Aleksander I
, który w wyniku rewolucji pałacowej przejął władzę po niepopularnym wśród szlachty ojcu, dzięki pokonaniu
Wielkiej Armii
Napoleona
pod Moskwą (1812) zapewnił Rosji dominującą pozycję na kontynencie europejskim. Poszerzył granice kraju o
Wielkie Księstwo Finlandii
(1809),
Besarabię
(1812),
Dagestan
i
Azerbejdżan
(1813).
Na
kongresie wiedeńskim
(1815) Rosja zainicjowała powstanie
Świętego Przymierza
, którego celem miało być zachowanie istniejącego porządku europejskiego, w szczególności tłumienie ruchów liberalnych.
Za panowania
Mikołaja I
(1825-1855), po pacyfikacji
powstania dekabrystów
(
1825
),
powstania listopadowego
w Polsce (1830),
powstania węgierskiego
(1849), Rosja zyskała przydomek "żandarma Europy". Porażka militarna w
wojnie krymskiej
(1853-1856) przyniosła utratę przez Rosję pozycji
hegemona
w Europie.
Aleksander II
(panujący w latach 1855-1881) przeprowadził w 1861
uwłaszczenie
chłopów. Za jego rządów wprowadzono ponadto samorząd terytorialny (ziemski), samorząd miejski, uregulowano sprawy sądownictwa i tryb pełnienia służby wojskowej, złagodzono
cenzurę
.
Rozwój w drugiej połowie XIX w.
W polityce zagranicznej Rosja kontynuowała ekspansję na wschód (1860 - założenie
Władywostoku
, uznanie przez
Chiny
granic na
Amurze
i
Ussuri
). W
Azji Środkowej
Rosja zajęła tereny do granicy z
Persją
i
Afganistanem
. Na
Kaukazie
trwający od wielu dziesiątków lat opór przeciwko Rosjanom został ostatecznie złamany w 1859, wraz ze stłumieniem powstania pod wodzą
Szamila
.
Wojna francusko-pruska
(1870-1871) dała Rosji możliwość wyzwolenia się z klauzul traktatu paryskiego (1856), krępujących jej swobodę na Morzu Czarnym. Rosnące tendencje
panslawistyczne
skierowały w latach 70. XIX w. zainteresowanie Rosji w kierunku
Bałkanów
, co w rezultacie doprowadziło do wybuchu
X wojny rosyjsko-tureckiej
, toczonej w latach (
1877
-
1878
).
W polityce wewnętrznej wyraźnie dały znać o sobie rosnące problemy społeczne. Pojawił się wpływowy, biorący w obronę chłopów ruch
narodników
- początkowo idealistyczno-reformatorski, od 1879, tj. od utworzenia Narodnej Woli, ewoluował w kierunku rewolucyjnego terroryzmu. Jego ofiarą padł w 1881 car Aleksander II.
Aleksander III (panujący w latach 1881-1894) wzmógł stosowane przez państwo środki represji. Prześladowania dotknęły nie tylko radykalnych rewolucjonistów, zaostrzyły się także m.in. formy rusyfikacji stosowane w Polsce, krajach bałtyckich i Finlandii. W polityce zagranicznej Rosja utrzymywała sojusz z
Niemcami
i
Austro-Węgrami
, wzmogła ekspansję gospodarczą na
Daleki Wschód
.
Schyłek
Rywalizacja o wpływy w
Mandżurii
i
Korei
doprowadziła do wybuchu
wojny rosyjsko-japońskiej
w latach
1904
-
1905
i zaostrzenia stosunków z
Wielką Brytanią
. Na Bałkanach Rosja poniosła dyplomatyczną klęskę utraciwszy wpływy w
Bułgarii
, która związała się z Austro-Węgrami. Po
zamordowaniu
austriackiego następcy tronu arcyksięcia
Franciszka Ferdynanda
w
Sarajewie
,
Niemcy
wypowiedziały wojnę Rosji 1 sierpnia 1914, co było odpowiedzią na pochopnie ogłoszoną 30 lipca mobilizację generalną. Lokalny konflikt Austro-Węgier z Serbią zmienił się w I wojnę światową, która doprowadzić miała do upadku carskiej Rosji. Genezą przyszłego upadku były nawarstwiające się, nierozwiązane konflikty społeczne.
Przyczyny kryzysu Imperium
Od lat 90. XIX w. przy pomocy pożyczek zagranicznych realizowano program przyspieszonej
industrializacji
kraju. W wielkich ośrodkach przemysłowych, w miastach stołecznych i na południu
Ukrainy
pojawiła się nowa klasa najemnych pracowników przemysłowych. Do
1913
liczebność
proletariatu
wzrosła do ok. 3 mln osób, tj. podwoiła się w stosunku do
1890
, a jego nastroje coraz bardziej się radykalizowały.
W rolnictwie wytwarzającym przeszło połowę dochodu kraju i dostarczającym głównie towarów eksportowych (zboża, bydła, drewna) także wystąpiły zjawiska prowadzące do zaostrzenia sytuacji społecznej. Konieczny do finansowania wzrostu gospodarczego przyrost eksportu realizowano poprzez drastyczne ograniczenie konsumpcji wewnętrznej, co prowadziło do pogłębiania się ubóstwa szerokich rzesz chłopów. Rosnący niedostatek powodował masowe migracje biedoty wiejskiej do miast. Zapoczątkowana w
1906
r. przez premiera
Piotra Stołypina
reforma agrarna, wskutek zamachu na niego w roku
1911
i wybuchu
I wojny światowej
, została jednak przerwana.
Radykalizacja nastrojów społecznych sprzyjała tworzeniu się nielegalnych organizacji i struktur o charakterze rewolucyjnym. W
1897
r. powstała w Rosji i na ziemiach polskich żydowska organizacja
socjaldemokratyczna
-
Bund
. W
1898
r. w Mińsku powołano
Socjaldemokratyczną Partię Robotniczą Rosji
, z kolei w oparciu o tradycje narodnickie w
1901
r. powstała partia
socjalistów-rewolucjonistów
.
Agitacja działających w podziemiu grup rewolucyjnych, nabrzmiałe problemy społeczne oraz porażka w wojnie z
Japonią
spowodowały wybuch
rewolucji 1905 roku
. Wydany przez cesarza
Mikołaja II
pod wpływem strajku generalnego
manifest z 30 października 1905
zapowiadał zaprowadzenie podstawowych praw obywatelskich - prawa do zgromadzeń,
wolności słowa
, wolności prasy, prawa do zrzeszania się, obiecywał powołanie organu przedstawicielskiego -
Dumy
- o uprawnieniach ustawodawczych.
Przyrzeczenia cesarskie w pełni zaspokajały żądania rewolucyjnych liberałów (
kadetów
i
październikowców
), natomiast późniejsze zamieszki wybuchały z inspiracji
bolszewików
(m.in. powstanie w Moskwie w grudniu 1905) bądź pojawiały się samorzutnie. Porewolucyjny okres rządów w oparciu o Dumę, która mimo bardzo ograniczonych uprawnień stwarzała pozory konstytucjonalizmu, rozwijał świadomość polityczną szerokich kręgów społecznych, tworząc przesłanki obalenia
caratu
.
Chronologia
Ustrój polityczny
do uzupełnienia
Symbole państwowe
Godło Imperium z
1721
roku | Herb wielki Imperium z
1857
roku | Herb wielki Imperium z
1882
roku | Herb wielki Imperium w latach
1883
-
1917
|
| | |
Cesarz
do uzupełnienia
Podział administracyjny
Podział na gubernie i na powiaty zapoczątkowany przez cara Piotra I
Terytoria zależne
Społeczeństwo
do uzupełnienia
Gospodarka
Podstawą gospodarki Imperium Rosyjskiego było słabo rozwinięte rolnictwo. Uprawiano pszenicę,żyto,jęczmień,len Głównym rejonem upraw była dzisiejsza Ukraina i Wschodnia Rosja aż do gór Ural. Dalej na wschód rozwineła się hodowla zwierząt futerkowych i reniferów na (Syberii) oraz bydła i trzody chlewnej w pozostałych rejonach Imperium Rosyjskiego. Przemysł rozwijał się na Syberii dzięki odkryciu rud przeróżnych metali i pokładom węgla kamiennego. Dużą rolę odgrywał przemysł zbrojeniowy,stoczniowy i odzieżowy oferujący swoje produkty armii oraz zwykłym cywilom.
Geografia
Imperium rosyjskie rozciągało się od ok. 17° 40'E aż do 180°E i dalej do 170°W natomiast przed 1867 r. do 130°W z powodu
Alaski
która należała do imperium.
Kultura
do uzupełnienia
Wojsko
do uzupełnienia
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Andrzej Jezierski, Cecylia Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski,
2003
, s. 68.
- ↑
I Rzeczpospolita
nie uznawała tytułów cesarskich władców Rosji aż do
1764
Zobacz też