Zasięg imperium akadyjskiego (kolor zielony)

Imperium akadyjskie – semickie państwo założone przez Sargona Wielkiego , istniejące w latach panowania dynastii akadyjskiej : 2334 - 2193 p.n.e. , na terenie środkowej Mezopotamii , którego stolicą było miasto Akad (Agade). W czasach największego rozkwitu zasięg imperium akadyjskiego wykraczał poza tereny Mezopotamii, obejmując cały jej obszar oraz tereny przyległe.

Zasięg

Założyciel państwa akadyjskiego i dynastii Sargon Wielki (akadyjski), uważany powszechnie za twórcę pierwszego imperium w dziejach świata, w stosunkowo krótkim czasie podporządkował sobie południową i środkową Mezopotamię ( Sumer i Akad ), a następnie swoje panowanie rozciągnął znacznie dalej. Całkowity zasięg terytorialny imperium akadyjskiego jest trudny do ustalenia – na pewno w jego ramach znajdowała się większość Mezopotamii. Nie jest natomiast jasne czy takie obszary jak wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego , Anatolia a nawet Cypr , zostały włączone do Akadu przez Sargona.

Niektórzy badacze uważają, że część podbojów zrealizowali jego następcy – zwłaszcza Naram-Sin . Utrata pozycji mocarstwowej imperium akadyjskiego nastąpiła najprawdopodobniej za rządów syna Naramsina – Szarkaliszarriego, m.in. w wyniku najazdów Elamitów i Gutejów (którzy dali się we znaki już za czasów Naramsina), a także przez liczne powstania miast-państw na terenie Sumeru .

Akadyjska stela zwycięstwa - muzeum w Luwrze

Dzieje państwa i dynastii

Sargon i jego następcy władzę nad państwem sprawowali z miasta Akad . Pozostałymi obszarami swego imperium władcy akadyjscy rządzili przy pomocy lokalnych dynastii kontrolowanych przez namiestników królewskich mających do dyspozycji wojsko. Pomimo tych środków, jak również wzrostu pozycji króla w państwie, nie obyło się za czasów następców Sargona bez buntów poszczególnych regionów imperium.

Już po śmierci Sargona doszło do groźnych rebelii w miastach sumeryjskich, a także Elamitów . Tym problemom musiał stawić czoło następca Sargona – Rimusz – któremu w końcu udało się opanować sytuację, jednakże po dziewięcioletnim okresie panowania (2278-2270 p.n.e.) zginął w wyniku zamachu.

Kolejny władca – Manisztusu ( 2269-2255 p.n.e. ) – musiał stawić czoło kwestii elamickiej, którą rozwiązał pomyślnie dla Akadu. Z czasów panowania tego władcy pochodzą liczne ślady panowania akadyjskiego w Mezopotamii, zarówno w jej północnej części – Asyrii – jak również poza samą Mezopotamią na południe od Zatoki Perskiej . Świadczą o tym liczne inskrypcje i obeliski.

Kolejnym władcą akadyjskim był Naram-Sin (2254-2218 p.n.e.) – obok Sargona Wielkiego najwybitniejszy przedstawiciel dynastii. Za jego panowania imperium akadyjskie osiągnęło apogeum znaczenia na Bliskim Wschodzie . Naramsin odznaczył się przede wszystkim sukcesami militarnymi, przynajmniej o tych najwięcej wiemy. Na północy państwa zmagał się z Hurytami i Amorytami , a na wschodzie musiał stawić czoło najpoważniejszemu zagrożeniu za czasów jego panowania – inwazji górskich Lulubejów , co upamiętnione jest m.in. na przetrwałej do naszych czasów słynnej steli ( Stela króla Naramsina ). Naramsin w swoich zbrojnych pochodach zajął również Eblę i Mari .

Stosunkowo długie panowanie Naramsina odznaczało się wzrostem potęgi politycznej i militarnej na zewnątrz, jednakże już wtedy pojawiły się pierwsze symptomy przyszłych trudności państwa na arenie międzynarodowej. Następca Naramsina – Szar-kali-szarri stanął w obliczu poważnego kryzysu związanego z zagrożeniem zewnętrznym imperium. Znamiennym jest fakt, że używał już tylko tytułu „Króla Akadu” w przeciwieństwie do poprzednika – „Króla Czterech Stron Świata”. Szarkaliszarri toczył zmagania o istnienie państwa z niemal tymi samymi przeciwnikami, co Naramsin: Lulubejami, Gutejami, Amorytami, a także z buntującymi się miastami sumeryjskimi (m.in. Uruk ). Władca ten pomimo, że nie dopuścił do ostatecznego upadku państwa, nie był w stanie jednakże utrzymać jego imperialnej wielkości – Akad był już tylko cieniem dawnej potęgi.

Po śmierci Szarkaliszarriego nastąpiło kilka lat chaosu, jeszcze bardziej pogrążającego dawne imperium. W końcu, gdy do władzy doszli ostatni królowie, spadkobiercy Sargona Wielkiego – Dudu i Szudurul – państwo akadyjskie ograniczone było w zasadzie tylko do stołecznego Akadu wraz z przyległościami. Rządy tych dwóch ostatnich władców Akadu to czasy względnej stabilizacji państwa, które było już tylko marginalnym ośrodkiem politycznym w regionie. Ostateczny kres istnieniu Akadowi położyli Gutejowie, którzy zdominowali całą południową Mezopotamię na ponad wiek.

Zobacz też

Akad (miasto) , Akadyjczycy , Królowie akadyjscy