Szyfranci z plemienia Nawaho
Indiańscy szyfranci (
ang.
codetalkers) - specjalnie przeszkoleni
amerykańscy żołnierze
, głównie z okresu
II wojny światowej
, pochodzący z
indiańskich
plemion i posługujący się zakodowanymi słowami z mało znanych
indiańskich języków
w celu przekazywania zaszyfrowanych informacji i rozkazów.
Historia
Podczas obu wojen światowych do szyfrowania wojskowych informacji wykorzystywano m.in. szyfrantów z plemienia
Czoktawów
(ang. Choctaw). Czternastu Czoktawów służących w amerykańskich pododdziałach
łączności
we
Francji
pod koniec
I wojny światowej
posługiwało się przez radio swoim, niezrozumiałym dla
Niemców
, językiem. Podczas II wojny światowej analogiczną funkcję spełniało 17 łącznościowców z plemienia
Komanczów
(ang. Comanche). Na przykład, fraza posah-tai-vo, znacząca w języku Komanczów szalony biały człowiek, oznaczała
Adolfa Hitlera
, a ponieważ w ich języku było słowo "samolot", nie było zaś "bombowca" - ten ostatni nazywali "ciężarnym samolotem". Zaszyfrowane przez Komanczów w ich własnym języku meldunki z poszczególnych oddziałów polowych trafiały do sztabu, gdzie ich koledzy tłumaczyli je ponownie na angielski.
Jednak największą (i najszerzej znaną obecnie, choć ich rolę upubliczniono dopiero niedawno) grupę indiańskich szyfrantów stanowili
Nawahowie
(ang. Navajo), których ponad 400 przeszło specjalne tajne szkolenie w tym zakresie. Podczas działań wojennych (głównie w czasie II wojny światowej na
Pacyfiku
, ale także wcześniej i później) zaszyfrowany
język navajo
służył do kierowania atakami amerykańskiego lotnictwa, kierowania ruchami wojsk, donoszenia o stanowiskach nieprzyjaciela i przekazywania innych poufnych informacji i rozkazów. W języku Nawahów, który w tym czasie nie był jeszcze przez nikogo spisany, to samo słowo, wypowiadane na różne sposoby, mogło mieć nawet cztery różne znaczenia.
Gdy pierwsza grupa 29 znających dobrze język angielski młodych nawajskich ochotników została przeszkolona z łączności i potwierdziła swą przydatność w warunkach bojowych na
Guadalcanal
, szybko utworzono kolejne grupy indiańskich szyfrantów. W opracowanym przez nich złożonym systemie nawajskie określenia przyrodnicze oznaczały rozmaite rzeczy i miejsca. Na przykład besh-lo, czyli "żelazna ryba" znaczyło "okręt podwodny", "ziemniak" - "granat", a Ne-he-mah ("Nasza Matka") - "Amerykę". Przy pomocy innych nawajskich słów kodowano litery, z których składały się wojskowe określenia nieistniejące w ich języku. Z wykorzystaniem kilku zespołów nawajskich szyfrantów, którzy w ciągu 48 godzin przekazali bezbłędnie ponad 800 zakodowanych meldunków, przeprowadzona została pomyślnie m.in. cała ważna operacja zajęcia przez Amerykanów
Iwo Jimy
(a wśród pięciu żołnierzy uwiecznionych podczas słynnej sceny zatykania amerykańskiego sztandaru na Suribachi - najwyższym szczycie zdobytej wyspy - był m.in. Indianin
Pima
Ira Hayes
). Szyfrując pod koniec wojny łącznie 411 określeń, nawajscy łącznościowcy z 3. 4. i 5. Dywizji
Marines
przyczynili się walnie do zmniejszenia amerykańskich strat i pokonania
Japonii
na Pacyfiku.
Charles Chibitty, nawajski szyfrant
Pamięć
Ze względu na swoją specyfikę żaden z kodów opartych na językach
tubylczych Amerykanów
nigdy nie został złamany, a ukrywany i pomniejszany początkowo wkład
indiańskich
ochotników w amerykańskie zwycięstwa został w ostatnich latach doceniony i uhonorowany m.in. przez kolejnych
prezydentów USA
. W
1987
roku prezydent
Ronald Reagan
ustanowił
14 sierpnia
Dniem Nawajskiego Szyfranta.
3 października
1989
roku rząd francuski uhonorował wodza Komanczów za zasługi jego współplemieńców z Korpusu Sygnalistów (ang. Signal Corps) medalem Chevalier de L'Ordre National du Merite. W
1992
roku
Pentagon
zorganizował specjalną wystawę dokumentującą rolę indiańskich kodów, a w
2001
George W. Bush
przyznał złote i srebrne Medale Kongresu grupie kilkudziesięciu tubylczych weteranów-szyfrantów.
Rolę nawajskich szyfrantów pokazuje m.in. film fabularny
Johna Woo
Szyfry wojny
(ang. Windtalkers, z
Nicolasem Cage'm
i
Adamem Beachem
w rolach głównych) z
2002
roku. Z kolei Vincent Craig, syn nawajskiego szyfranta Boba Craiga, nagrał popularną w latach 90. w USA piosenkę Code Talkers. O indiańskich szyfrantach napisała
Aleksandra Ziółkowska-Boehm
w książce Otwarta rana Ameryki, Wyd. Debit, Bielsko Biała 2007, .
Linki zewnętrzne