Inhibitory monoaminooksydazy (MAO-I, IMAO) - grupa związków stosowanych w leczeniu depresji (działające na MAO-A) i niedociśnienia tętniczego (działające na MAO-B).

Historia

Monoaminooksydaza

Działanie inhibitorów MAO na układ nerwowy zostało przypadkowo odkryte podczas leczenia gruźlicy za pomocą pochodnych hydrazyny (np. izoniazydem ). Dość szybko powiązano to działanie z wpływem na metabolizm monoamin biogennych i zaczęto je stosować w leczeniu depresji. Były pierwszymi skutecznymi lekami stosowanymi do leczenia depresji. Równie szybko ograniczono ich zastosowanie, a związane to było z wprowadzeniem skutecznych leków innej grupy ( TLPD ) oraz ze względu na liczne działania niepożądane:

• działanie hepatotoksyczne
• działanie hipertensyjne (przełomy nadciśnieniowe wywołane nagromadzeniem tyraminy , szczególnie po spożyciu pokarmów w nią bogatych np. żółtego sera - stąd nazwa cheese effect). Postęp stanowiło odkrycie inhibitorów odwracalnych, a następnie selektywnych (tzw. II i III generacja inhibitorów MAO, SI-MAO)

Ponadto leki tej grupy dość szybko wzmagają napęd chorego na depresję, zaś poprawa nastroju następuje później. Rodzi to zwiększone ryzyko samobójstw, stąd pacjent w początkowym okresie leczenia inhibitorami MAO wymaga troskliwej opieki i obserwacji.

Inhibitory MAO znalazły zastosowanie w leczenie depresji z lękiem (szczególnie fenelzyna ) oraz tzw. depresji atypowej.

Niektóre IMAO ( selegilina ) mają zastosowanie w leczeniu choroby Parkinsona .

Nieselektywne, nieodwracalne inhibitory MAO dostępne są powszechnie na świecie ( USA , Wielka Brytania , Kanada , Niemcy , Portugalia , Norwegia - tranylcypromina, preparaty 'Jatrosom', 'Jatrosom N', 'Parnate'; USA , Wielka Brytania , Kanada - izokarboksazyd, preparat 'Marplan'; Rosja - nialamid, preparat 'Ниаламид', piryndol (odwracalny, selektywny), preparat 'Пиразидол'; USA , Wielka Brytania , Kanada , Hiszpania oraz kraje Ameryki Łacińskiej - fenelzyna , preparaty 'Nardil', 'Nardelzine').

Próba zaprzestania produkcji leku 'Marplan' (izokarboksazyd) przez koncern Hoffmann-La Roche w 1994 roku spotkała się z oburzeniem ze strony lekarzy oraz pacjentów w Stanach Zjednoczonych a produkcja leku została wznowiona. Producent leku 'Nardil', firma Pfizer szacuje, że z preparatu korzysta około 80 000 osób na świecie.

Selektywny, odwracalny inhibitor MAO - moklobemid wydaje się ustępować skutecznością lekom takim jak fenelzyna oraz tranylcypromina ^[1]

Generacje

• I generacja - nieselektywne i nieodwracalne inhibitory MAO
  • pochodne hydrazyny:
    • iproniazyd
    • fenelzyna
    • izokarboksazyd
  • inne (niehydrazynowe):
    • tranylcypromina
• II generacja - selektywne i nieodwracalne inhibitory MAO
  • selektywne względem MAO-A:
    • klorgilina
  • selektywne względem MAO-B:
    • selegilina
• III generacja - selektywne i odwracalne inhibitory MAO:
  • selektywne względem MAO-A:
    • toloksaton
    • amiflamina
    • moklobemid
  • selektywne względem MAO-B:
    • lazabemid

Inhibitory MAO występują także w naturze jako alkaloidy jak np. harmalina czy harmina (w rucie stepowej - Peganum Harmala) oraz terpeny np. bilobalid (w miłorzębie dwuklapowym Gingko biloba).

Przypisy