Instrument muzyczny – przyrząd wytwarzający dźwięk , przeznaczony do wykonywania muzyki .

Dźwięk w instrumencie muzycznym wytwarzany jest za pomocą wibratora , którego własności fizyczne wpływają na wysokość dźwięku i jego barwę - najbardziej charakterystyczną cechę pozwalającą odróżnić poszczególne instrumenty tylko za pomocą słuchu . Wibrator jest głównym elementem instrumentu muzycznego; dwa pozostałe to incytator i rezonator , czyli element pobudzający wibrator do drgań i element zwiększający głośność dźwięku. Zarówno incytator jak i rezonator wpływają na barwę dźwięku wytwarzanego przez instrument muzyczny.

Instrumentami muzycznymi nazywane są również przedmioty o niemuzycznym przeznaczeniu podstawowym, które zyskują cechy instrumentu muzycznego poprzez świadome wykorzystanie w utworze muzycznym . Przykładem takiego jest dzwon wieżowy (klasyczny), którego przeznaczeniem podstawowym jest sygnalizacja. W XIX wieku został wprowadzony do instrumentarium orkiestry symfonicznej (obecnie bardziej popularny w formie dzwonu rurowego ), przez co zyskał miano instrumentu muzycznego.

Podział instrumentów muzycznych

Najczęściej stosowana klasyfikacja instrumentów muzycznych dzieli je na strunowe , dęte i perkusyjne . Mimo iż powszechna i popularna, nie jest jednak naukowa i z punktu widzenia samej idei kategoryzacji, pozbawiona sensu, gdyż brak w niej wspólnego kryterium podziału. Kryterium wydzielenia grupy instrumentów strunowych jest rodzaj drgającego materiału ( struna ), instrumentów dętych - incytator, czyli siła pobudzająca wibrator do drgań (zadęcie), instrumentów perkusyjnych - działanie samo w sobie ( łac. percussio - uderzanie). Curt Sachs - twórca nowoczesnej instrumentologii w swojej książce "Historia instrumentów muzycznych" pisze, że w podobny sposób można by podzielić wszystkich Amerykanów na Kalifornijczyków , bankierów i katolików ^[1].

Klasyfikacja popularna, poprzez swoje ograniczenia zakresowe, obejmuje tylko fragment współczesnego instrumentarium. Nie da się według niej zaszeregować części instrumentarium historycznego, ludowego i egzotycznego, a nawet niektórych współczesnych instrumentów takich jak harmonika szklana (instrument pocierany), drumla i pozytywka (instrumenty z języczkami szarpanymi).

Klasyfikacja popularna, mimo iż nienaukowa i nielogiczna , jest z powodu swojej intuicyjnej przystępności dla niewykwalifikowanego odbiorcy najbardziej rozpowszechniona w mediach a nawet w środowiskach naukowych.

Opracowana przez Curta Sachsa i Ericha von Hornbostela klasyfikacja naukowa dzieli instrumenty muzyczne według źródła dźwięku (tzw. wibratora ). Została ona opracowana w sposób pozwalający - według jej autorów - zakwalifikować każdy instrument muzyczny niezależnie od jego pochodzenia.

Błędem spotykanym w mediach popularnych a także w środowiskach naukowych jest stosowanie nazewnictwa naukowego do określania grup instrumentów w podziale popularnym, i na odwrót. Przykładem może być wymienne stosowanie określeń "instrument dęty" i "aerofon", czy "idiofon" i "instrument perkusyjny", ponieważ instrumenty dęte stanowią tylko część aerofonów a idiofony - część instrumentów perkusyjnych.

Klasyfikacja naukowa

• Idiofony - instrumenty, w których wibratorem jest ciało stałe mające własną sprężystość ,
• Membranofony - instrumenty, w których wibratorem jest napięta membrana ,
• Chordofony - instrumenty, w których wibratorem jest napięta struna ,
• Aerofony - instrumenty, w których wibratorem jest drgające powietrze ,
• Elektrofony - instrumenty, w których wibratorem jest membrana głośnika , a źródłem drgań pobudzających wibrator układ elektryczny .

Klasyfikacja popularna

Wymienione poniżej podgrupy trzech podstawowych grup instrumentów w podziale popularnym mogą być w niektórych przypadkach stosowane zamiennie. Wynika to z faktu praktycznego podejścia do klasyfikacji i większego lub mniejszego spopularyzowania terminologii.

• instrumenty strunowe - instrumenty muzyczne, w których źródłem dźwięku jest drgająca struna
  • smyczkowe
  • szarpane
  • uderzane
  • skrzypcowe
  • młoteczkowe
• instrumenty dęte - instrumenty muzyczne, w których dźwięk pobudzany jest zadęciem
  • ustnikowe
  • wargowe
  • stroikowe
  • drewniane
  • blaszane

• instrumenty perkusyjne - instrumenty muzyczne, w których dźwięk pobudzany jest poprzez pośrednie lub bezpośrednie uderzanie instrumentu lub jego fragmentu
  • uderzane
  • płytowe
  • sztabkowe
  • rurowe
  • prętowe

• instrumenty elektroniczne - w których dźwięk tworzony jest przez układ elektroniczny
  • syntezatory
  • samplery
  • automaty perkusyjne
  • klawiszowe instrumenty z wbudowanym syntezatorem,samplerem i automatem perkusyjnym
  • komputerowe instrumenty wirtualne

Zobacz też

• Instrumentacja
• Muzyka
• Skale instrumentów muzycznych

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof Baculewski et al: Encyklopedia Muzyki. Pod redakcją Andrzeja Chodkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2006. . 
• Mieczysław Drobner: Instrumentoznawstwo i akustyka. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997. . 
• Kurt Sachs: Historia instrumentów muzycznych. Przełożył Stanisław Olędzki. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2005. .