Struktura inuliny

Inulina (łac. inulinum) – polisacharyd ^[1] zbudowany z około 30–35 cząsteczek monocukrów połączonych wiązaniami β-2,1- glikozydowymi w nierozgałęziony łańcuch. Łańcuch ten, zbudowany z reszt β-D- fruktofuranozy , zawiera jedną terminalnie umieszczoną cząsteczkę D-glukozy (na końcu redukującym) oraz drugą, w środku łańcucha, połączoną wiązaniem 1,3-glikozydowym^[2]. Masa cząsteczkowa inuliny to ok. 5000 Da . Należy do fruktanów , jest prebiotykiem .

Właściwości fizyczne i chemiczne

Jest białym proszkiem bez smaku, przypomina skrobię (inulinę nazywano "skrobią georginiową")

Inulina jest rozpuszczalna w ciepłej wodzie, nie rozpuszcza się w etanolu ^[3]. Nie daje zabarwienia z jodem , wypada z roztworu w niskich temperaturach (0 °C), ta właściwość ułatwia jej otrzymywanie. Roztwory wodne inuliny skręcają płaszczyznę światła spolaryzowanego w lewo. Inulina w przeciwieństwie do skrobi ma wyraźnie zaznaczoną siłę redukcyjną, pod działaniem kwasów lub enzymu - inulinazy zostaje rozłożona całkowicie do fruktozy ^[4].

Występowanie i rola biologiczna

Jest materiałem zapasowym gromadzonym w wakuolach ^[5].

Rośliny wytwarzające inulinę to:

• rodzina Asteraceae (dawniej Compositae)
  • Łopian większy (Arctium lappa)
  • cykoria podróżnik (Cichorium intybus)
  • karczoch hiszpański (Cynara cardunculus)
  • dalia (Dahlia spp.)
  • słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus)
  • oman wielki (Inula helenium)
  • wężymord czarny korzeń (Scorzonera hispanica)
  • mniszek lekarski (Taraxacum officinale)
  • Silphium trifoliatum^[6]
• rodzina Campanulaceae
  • dzwonek kropkowany (Campanula punktata)
  • Codonopsis lanceolata
  • rozwar (Platycodon grandiflorum)
• rodzina Iridaceae
  • kosaciec bródkowy (Iris germanica)^[7]
• rodzina Dioscoreaceae
  • pochrzyn Dioscorea spp.
• rodzina Alliaceae
  • cebula zwyczajna (Allium cepa)
  • czosnek pospolity (Allium sativum)
• Rodzina Agavaceae
  • agawa (Agave spp.)

W mniejszych ilościach w wielu roślinach jednoliściennych , np. u niektórych traw - w rozłogach perzu .

W roślinach inulina magazynowana przede wszystkim bulwach , kłączach i dolnych częściach łodyg oraz w mniejszych ilościach w liściach . Średnia zawartość inuliny w surowcach roślinnych:

• korzenie Silphium trifoliatum - 38%
• korzenie mniszka lekarskiego - 34%
• korzenie cykorii - 44%
• korzenie omanu - 34%
• kłącza słonecznika bulwiastego - 52%^[6]

Nie jest trawiona przez enzymy endogenne. Jej rozkładu dokonują bakterie w okrężnicy . Spożywanie dużych ilości inuliny powoduje powstawanie dużej ilości gazów jelitowych .

Zastosowanie

• surowiec do otrzymywania syropu wysokofruktozowego - substytutu cukru w pieczywie, słodyczach, dżemach, produktach mlecznych, deserach mrożonych, napojach gazowanych i niegazowanych, marynatach, dodatkach do potraw, owocach puszkowych, nadzieniach do ciast, sosach sałatkowych, ketchupie^[6]
• w diagnostyce chorób nerek (określanie szybkości filtracji w kłębuszkach nerkowych)
• w lecznictwie/ dietetyce (preparaty wspomagające odchudzanie )
• dodatek do żywności w jogurtach, serkach, deserach mlecznych, piankach, lodach, margarynach, czekoladach
• w technologii żywności stosowana jako środek zastępujący tłuszcz w produktach cukierniczych (produkcja lukrów, beztłuszczowych dekoracji na produktach)
• prebiotyk - stymuluje wzrost korzystnej mikroflory przewodu pokarmowego (Bifidobacterium), powoduje obniżenie poziomu cholesterolu i lipidów w surowicy krwi, usprawnia pracę przewodu pokarmowego zapobiegając zaparciom, redukuje toksyczne metabolity, poprawia wchłanianie Ca z układu pokarmowego
• działanie przeciwnowotworowe
• dodatek do środków utrzymania czystości^[6]

Pochodzenie nazwy

Od łac. Inula - oman , rodzaj roślin, u których stwierdzono ją po raz pierwszy. Termin "inulina" wprowadził po raz pierwszy Thomson w 1811 roku.

Przypisy

Bibliografia

• Pałczyński A., Podbielkowski Z., Polakowski B., 1994, Botanika, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN
• Zarys Botaniki Farmaceutycznej , Broda Bolesław