Iryd
IrydIryd | | | Iryd |
Iryd | Dane ogólne | Nazwa, symbol,
l.a.
| Iryd, Ir, 77 | Grupa, okres, blok |
9
, 6,
d
| Właściwości metaliczne |
metal przejściowy
| Właściwości atomowe |
---|
Masa atomowa
| 192,217
u
|
Promień atomowy
| 135 (obl. 180)
pm
|
Promień walencyjny
| 137 pm |
Konfiguracja elektronowa
| [Xe]4f145d76s2 | Zapełnienie
powłok
| 2, 8, 18, 32, 15, 2 |
Elektroujemność
| 2,20 (
Pauling
) 1,55 (
Allred
) |
Stopień utlenienia
| 2, 3, 4, 6 | Właściwości kwasowe tlenków |
średnio zasadowe
|
| | | Najbardziej stabilne izotopy |
---|
|
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
|
Iryd (Ir,
łac.
iridium) –
pierwiastek chemiczny
,
metal przejściowy
. Nazwa pochodzi od
łacińskiego
słowa iris oznaczającego
tęczę
. WystępowanieIryd występuje w
skorupie ziemskiej
w ilości 3×10-6
ppm
. Odkryty w
1803
r. przez Smithsona Tennanta. Najważniejszym
minerałem
irydu jest
osmiryd
– naturalny
stop
osmu
i irydu. Drugim minerałem irydu jest platynoiryd – stop
platyny
i irydu. Większe ilości irydu – nawet ok. 500
ppb
– znaleziono w osadach skalnych pochodzących z pogranicza
kredy
i
trzeciorzędu
– m.in. w osadach skalnych
krateru Chicxulub
położonego na
półwyspie Jukatan
w
Meksyku
, a także w wielu miejscach w
Europie
– w
Danii
,
Hiszpanii
czy we
Włoszech
. Takie anormalne stężenie w/w metalu jest przesłanką świadczącą, że pod koniec kredy z
Ziemią
zderzył się
meteoryt
lub
planetoida
, powodując
wymieranie
wielu organizmów, w tym
dinozaurów
. Iryd jest bowiem metalem często znajdowanym w obiektach kosmicznych, natomiast jego naturalna zawartość w skorupie ziemskiej jest bardzo niska. Właściwości fizykochemiczneIryd jest twardym, kruchym srebrzystobiałym
metalem.
Należy do najcięższych
pierwiastków
; jego
gęstość
wynosi około 22000 kg/m³. Jest
metalem szlachetnym
, jednym z najmniej reaktywnych pierwiastków chemicznych. W
warunkach standardowych
(T = 298
K
(25 °C), p = 1013
hPa
) nie ulega działaniu
tlenu
,
chloru
,
kwasów
, ani
zasad
. Nie roztwarza go nawet tzw.
woda królewska
, czyli mieszanina
kwasu azotowego
z
kwasem solnym
(w stos. obj. 1:3), która atakuje takie szlachetne metale jak platyna czy złoto. W ten sposób możliwe jest oddzielenie irydu od innych metali szlachetnych, z którymi współwystępuje w przyrodzie (patrz wyżej). W podwyższonej temperaturze iryd reaguje z tlenem, tworząc
tlenki
– ditlenek irydu IrO2 oraz tritlenek diirydu Ir2O3, które są nietrwałe i dysocjują w wyższych temperaturach na pierwiastki składowe. Niemetalem, z którym iryd reaguje najchętniej jest
siarka
, a także
selen
. Ma on podobne właściwości chemiczne do dwóch sąsiednich pierwiastków –
osmu
i
platyny
, z tego też powodu łączone one są w grupę noszącą nazwę platynowce ciężkie – w analogii do triady żelaza (
Fe
,
Co
,
Ni
) i platynowców lekkich (
Ru
,
Rh
,
Pd
). Iryd, podobnie jak i pokrewne mu metale, łatwo tworzy liczne
związki kompleksowe
(koordynacyjne) z wieloma
ligandami
, zarówno prostymi (np.
aniony
i
cząsteczki
nieorganiczne), jak i złożonymi (np. duże cząsteczki organiczne). Kompleksy irydu, obok rodu czy platyny, mają szerokie zastosowanie w przemyśle. Działanie biologiczneDziałanie biologiczne irydu i jego związków jest słabo poznane. Prawdopodobnie nie jest tak szkodliwy, jak większość metali ciężkich, jednakże niektóre jego związki mogą być toksyczne.
Inne hasła zawierające informacje o "Iryd":
Lantan
...
Cez
...
Ruten
...
Technet
...
Niob
...
Cyrkon (pierwiastek)
...
Itr
...
Tytan (pierwiastek)
...
Skand
...
Neon (pierwiastek)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Iryd":
010. Dzieje Ziemi (plansza 14)
miejscach z okresu wymierania gatunków na Ziemi istnieją skały pokryte cienką warstwą Irydu pochodzenia kosmicznego. Jednak żadna ze znanych hipotez nie rozstrzyga wszystkich wątpliwości ...
Pierwiastki bloku energetycznego d (plansza 9)
d
Mała aktywność chemiczna.
Metale półszlachetne – srebro; metale szlachetne – złoto, platyna, pallad, Iryd.
Mała elektroujemność.
Tworzenie związków na różnych stopniach utlenienia.
niskie stopnie utlenienia – proste kationy
wyższe ...
|