Józef Chłopicki
Józef Chłopicki
Nieczuja Nieczuja
Data urodzenia	14 marca 1771
Miejsce urodzenia	Kapustyn na Wołyniu
Data śmierci	30 września 1854
Miejsce śmierci	Kraków
Rodzina	Chłopiccy
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari Order Świętej Anny (Imperium Rosyjskie) Oficer Legii Honorowej (Francja)

Chłopicki ze Skrzyneckim

Józef Chłopicki po podaniu się do dymisji

Józef Grzegorz Chłopicki, herbu Nieczuja , (ur. 14 marca 1771 we wsi Kapustynie na Wołyniu , zm. 30 września 1854 w Krakowie) – generał polski , uczestnik wielu wojen – między innymi powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich , dyktator powstania listopadowego , baron I Cesarstwa Francuskiego .

Początki kariery

Pochodził z rodziny szlacheckiej i pierwszy bój stoczył już w wieku lat ośmiu, w czasie zajazdu u sąsiada. Od początku przejawiał zamiłowanie do wojaczki, które rozpalał w nim brat Andrzej, niewidomy zakonnik, walczący kiedyś w konfederacji barskiej . Uczył się niezbyt chętnie. W wieku 14 lat uciekł ze szkoły klasztornej i wstąpił do wojska. W 1788 opuścił armię polską i wstąpił do rosyjskiej, walczącej z Turcją, jednak po roku wrócił do Polski. Po dwóch latach kupił stopień chorążego . Brał udział w kampaniach wojny polsko-rosyjskiej 1792 (m.in. bitwie pod Zieleńcami ). Po zakończeniu wojny, jego regiment wcielono do armii rosyjskiej. Chłopicki nie wziął dymisji, jak wielu innych oficerów. Dzięki temu dosłużył się stopnia porucznika. Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej 1794 po raz kolejny zdezerterował i wstąpił do armii powstańczej. Bił się w dywizji Ponińskiego m.in. pod Maciejowicami .

Wojny napoleońskie

Po trzecim rozbiorze wyruszył za granicę i w 1797 roku zaciągnął się na służbę do Legionów Dąbrowskiego , gdzie został przyjęty w stopniu kapitana. W 1798 roku otrzymał awans na majora. Brał udział we wszystkich ważnych walkach Legionów. W 1799 awansowany na szefa batalionu przez samego Dąbrowskiego, wielokrotnie dawał dowody wybitnych umiejętności dowódczych. Odznaczył się w bitwie nad Trebbią , gdzie został ranny, walczył pod Novi . Dowodził półbrygadą, a czasem nawet brygadą. Brał udział w oblężeniu Mantui w 1801 . W 1802 roku wyruszył na południe Włoch. Walczył tam z partyzantami. W 1805 wrócił na północ, gdzie Francuzi oblegali wojska austriackie w Wenecji. Wyróżnił się pod Castel Franco, gdzie dowodzony przez niego II batalion legii Dąbrowskiego, odparł dwie szarże kirasjerów.

Walczył we Włoszech do 1806 r. Pod koniec tego roku wyruszył z częścią swoich sił na Śląsk, gdzie powstała Legia Nadwiślańska . Chłopicki otrzymał awans na pułkownika i dowódcę 1 pułku tej formacji. Wraz z Legią przerzucony do Hiszpanii odznaczył się w walkach pod Saragossą , przy pierwszym i drugim oblężeniu tego miasta. Uważany za odważnego i dobrego dowódcę liniowego, osiągnął najwyższą umiejętność w operowaniu piechotą, którą potem doprowadził do perfekcji. Kiedy służył w armii generała, a później marszałka Sucheta , wielokrotnie otrzymywał samodzielne komendy. Oblegał Tortozę, gdzie został ranny odłamkiem granatu, Sagunt i Walencję . Chłopicki odznaczał się nie tylko w oblężeniach, ale i sprawując oddzielne dowództwo w polu. W 1808 roku odbyła się bitwa pod Epilą, w której sam dowodził. Rozbił w niej wielokrotnie liczniejsze oddziały regularne hiszpańskiej armii. W 1809 roku mianowany generałem brygady, walczył w Hiszpanii do 1812 roku. W tym czasie brał udział w licznych bitwach i potyczkach m.in. pod Tudelą i Saguntem, gdzie znakomicie dowodził całym prawym skrzydłem armii Sucheta . W tym czasie otrzymał oficerską Legię Honorową , włoski Krzyż Korony Żelaznej , Komandorski Krzyż Virtuti Militari . Mianowano go także baronem Cesarstwa Francuskiego i otrzymał wiele donacji pieniężnych, w sumie na kwotę 12 000 franków.

W 1812 razem z Legią Nadwiślańską powrócił do Polski, by wziąć udział w wojnie przeciwko Rosji. Wbrew swoim oczekiwaniom nie mianowany dowódcą Legii, miał to za złe Napoleonowi , podobnie jak mianowanie go na stopień generała dywizji "tylko" przez króla saskiego i księcia Warszawskiego Fryderyka Augusta (której to nominacji nie przyjął), a nie przez Cesarza. W czasie wyprawy na Moskwę bił się pod Borodino . W starciu pod Rżatem Chłopicki został ciężko ranny. Leczył się długo, bo do grudnia 1813 roku. Wtedy podał się do dymisji.

W Królestwie Polskim

W 1814 po upadku cesarza Napoleona wstąpił do Wojska Polskiego formowanego pod patronatem cara Aleksandra I . Otrzymał tam stopień generała dywizji i dowództwo 1. Dywizji Piechoty . Jako wybitny specjalista cieszył się początkowo uznaniem wielkiego ks. Konstantego . Niestety okazało się, że nie zawsze jest w stanie porozumieć się z Konstantym. Po kilku utarczkach słownych doszło do następującego wydarzenia: Chłopickiemu zrobiło się gorąco i rozpiął mundur w czasie parady na placu Saskim. Został za to zwymyślany przez w. księcia, który oświadczył mu, że jest aresztowany. Chłopicki poszedł do domu, a później odesłał Konstantemu swoją szpadę i na następnych paradach nie pojawiał się. Podawał się za chorego, na co Konstanty przysłał mu lekarza. Chłopicki stwierdził, że słowu generała powinien bardziej wierzyć niż lekarzowi i odesłał go z kwitkiem. Konstanty się wystraszył nie na żarty, reputacja Chłopickiego była powszechnie znana. Konstanty wysłał gen. Dmitrija Dmitrijewicza Kurutę , swojego szefa sztabu z przeprosinami, gdy to nie poskutkowało, gen. ks. namiestnika Zajączka , potem Nikołaja Nowosilcowa . Chłopicki nie przyjął przeprosin. Półtora roku spędził w dobrowolnym areszcie domowym. Zyskał wtedy sympatię ludności cywilnej. W końcu, jego prośba o dymisję została przyjęta w październiku 1818 roku. Po opuszczeniu armii oddał się swoim zainteresowaniom, kolekcjonowaniu map, chodzeniu do teatru i grze w karty. Nie zajmował się działalnością spiskową. Był odznaczony Orderem św. Anny I klasy. ^[1]

Dyktator powstania

Po wybuchu powstania listopadowego , w nocy z 29 na 30 listopada 1830 , przebywając w teatrze, Chłopicki odmówił dołączenia do polskich powstańców. Jednak 3 grudnia 1830 przyjął funkcję wodza naczelnego, a dwa dni później ogłosił się dyktatorem. Chłopicki nie wierzył w powodzenie powstania, wspierany przez stronnictwo konserwatywne; sabotował działania ofensywne i opóźniał organizowanie wojska. Usiłował pertraktować z carem Mikołajem I , co ostatecznie nie przyniosło efektów, wobec carskiego żądania bezwarunkowej kapitulacji sił polskich. 17 stycznia 1831 złożył rezygnację z dyktatury. Pozostał jednak nieformalnym doradcą naczelnego wodza, księcia Michała Radziwiłła .

Walczył 19 lutego pod Wawrem , 22 lutego 1831 został mianowany dowódcą wojsk pierwszej linii. Przygotował i znakomicie poprowadził bitwę pod Grochowem , w której polskie siły powstrzymały liczniejszych Rosjan. W jej trakcie został ciężko ranny w nogi.

Ostatnie lata

Ostatnie lata życia spędził w Krakowie . Przechadzając się kiedyś z hrabią Adamem Potockim (u którego w tzw. Starym Pałacu w Krzeszowicach mieszkał) pod kopcem Kościuszki miał melancholijnie stwierdzić "a mogłem mieć taki sam". Pochowany został w kaplicy na cmentarzu w Krzeszowicach . Jego nazwisko zostało wyryte na Łuku Triumfalnym w Paryżu .

Styl dowodzenia Chłopickiego był agresywny, ale przemyślany, oparty na wieloletnim doświadczeniu. Według powszechnej opinii był on po prostu stworzony do wojaczki. Dysponował doskonałym, silnym głosem, który potrafił przebić się przez grzmot salwy karabinowej. Z pewnością niebagatelną rolę we wpływie, jaki wywierał na ludzi miał jego wygląd urodzonego dowódcy i dar rozkazywania.

Ciekawostki

Pistolety J.Chłopickiego

W Muzeum Narodowym w Krakowie znajduje się kaseta z parą pistoletów kapiszonowych podarowanych przez generała Lafayeta generałowi Chłopickiemu w roku 1830. Pistolety pochodzą z paryskiej pracowni rusznikarskiej La Page'a, z roku ok. 1830.
W skład kompletu wchodzą (wymieniając kolejno od góry):

• młotek,
• pobojczyk,
• pistolet z lufą gwintowaną, kaliber 13mm,
• miarka na proch,
• forma do odlewania kul,
• drugi pistolet z lufą gwintowaną, kaliber 13mm
• wycior.

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Grzegorz Józef Chłopicki (1771-1854)