Jan Hunyady,
łac.
Ioannes Corvinus,
węg.
János Hunyadi,
rum.
Iancu de Hunedoara (ur. ok.
1387
w Hunyady, obecnie
Hunedoara
, zm.
11 sierpnia
1456
w
Zemunie
, dziś część
Belgradu
) – magnat węgierski, dowódca wojsk węgierskich, wojewoda
siedmiogrodzki
,
węgierski
bohater narodowy, pogromca
Turków
pod
Belgradem
zwany przez nich Przeklętym Jankiem. W latach 1416-1456 gubernator Węgier, a w okresie
1446
-
1453
regent
Węgier.
Pochodzenie i rodzina
Jan urodził się w szlacheckiej rodzinie ok.
1387
r. (wg niektórych źródeł w
1400
r.) jako syn Vojka (Voyka, Vajka lub Voicu), syna Serba (Sorba lub Serbe). Jego matką była Erzsébet (Elżbieta) Morzsinay (Elisabeta Mărgean z Cinciş), szlachcianka z Hunyady, pochodząca ze znaczącej rodziny Morzsinay.
Jego żoną była Erzsébet (Elżbieta) Szilágyi, pochodząca ze znaczącej rodziny szlacheckiej Szilágy (ich nazwisko pochodziło od nazwy hrabstwa, obecnie nazywanego Sălaj). Jan i Elżbieta mieli dwóch synów:
Władysława
i
Macieja Korwina
.
Na dworze Hunyadego wychował się
Stefan Zápolya
, mąż
Jadwigi Piastówny
, założyciel rodu władców
Siedmiogrodu
związanego później z Polską. Nauczycielem jego synów był
Grzegorz z Sanoka
. Dopomógł uzyskać tron
Władysławowi III
.
Kariera wojskowa
Jan brał udział w
wojnach husyckich
w
1420
r. Opanował chaos, który nastał na
Węgrzech
po przegranej przez Władysława Warneńczyka
bitwie pod Warną
w
1444
r. Został pokonany przez Turków w drugiej
bitwie na Kosowym Polu
w
1448
r. Wykupiony z niewoli w
1456
r. odparł natarcie tureckie na Belgrad broniony przez brata jego żony, Michała Szilágyiego. Tam też zmarł w wyniku zarazy. Został pochowany w katedrze w
Alba Iulia
(Gyulafehérvár) obok swojego starszego brata. Do dziś jest uważany za bohatera Węgier, dającego przykład walki o niepodległość państwa.
Jan Hunyady był poważany i ceniony w średniowieczu jako genialny strateg. W pełni zasłużył sobie na swą sławę w czasie oblężenia Belgradu. Gdy król Węgier wraz z magnatami zostawili kraj na pewną klęskę wobec wielkiej przewagi armii tureckiej liczącej ok. 150 tys. ludzi, Jan Hunyadi posiadając jedynie elitarne oddziały jazdy utrzymywane z własnej kiesy, powołał pod broń mieszczan i chłopów stawiając do gotowości bojowej ok. 50-60 tys. ludzi. Śmiałym atakiem zniszczył blokującą Belgrad flotę turecką na
Dunaju
i przedarł sie do miasta.
Sułtan
turecki
Mehmed II Zdobywca
rozkazał do skutku prowadzić ciągły ostrzał miasta. Podczas jednego ze szturmów doborowa piechota turecka -
janczarzy
- pokonała fortyfikacje i wtargnęła do doliny rozdzielającej Belgrad na dwie części. Jednak wkrótce cała dolina stanęła w ogniu, bowiem obrońcy zawczasu wyścielili ją smoła i polali olejem. Podpalone wiechcie zmieniły się w wielki piec, w którym zginęło kilkanaście tysięcy janczarów. Decydujące starcie odbyło sie
21
i
22 lipca
1456 roku. Hunyandiemu udało sie opanować turecki obóz i zająć stanowiska artylerii. Co ważniejsze w zamieszaniu został ranny sułtan. Na wieść o tym w szeregach tureckich wybuchła panika. Bitwa zamieniła się w rzeź. Na polu bitwy zostało 50 tys, ciał Turków, a dalsze 25 tys. zginęło z rąk bałkańskich chłopów. To świetne zwycięstwo, które odepchnęło Turków od granic Węgier, zostało okupione dotkliwymi stratami. Jedną z nich była śmierć Jana Hunyadiego na tyfus. (Na podst. "Batalie i wodzowie wszech czasów", dodatku gazety
Rzeczpospolitej
z 1 lipca 2008).
