Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Ryś

Ryś

Ryś
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ssaki
Podgromada ssaki żyworodne
Szczep łożyskowce
Rząd drapieżne
Rodzina kotowate
Rodzaj Lynx
Gatunek ryś
Nazwa systematyczna
Lynx lynx[1]
Linnaeus , 1758
Podgatunki
  • Lynx lynx lynx
  • Lynx lynx carpathica
  • Lynx lynx dinniki
  • Lynx lynx isabellinus
  • Lynx lynx koslovi
  • Lynx lynx wrangeli
  • Lynx lynx stroganovi
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]

Zasięg występowania
Bawiące się kocięta

Ryś, ryś euroazjatycki, ryś eurazjatycki (Lynx lynx) – gatunek lądowego ssaka drapieżnego z rodziny kotowatych , największy z rysi (Lynx). Występuje w Europie i Azji. Poza kotem domowym , ryś i żbik są jedynymi występującymi w Polsce przedstawicielami kotowatych. Ryś jest też jednym z największych drapieżników Europy. Został opisany naukowo przez Karola Linneusza w 1758 roku pod nazwą Felis lynx. W Polsce jest zwierzęciem rzadkim i chronionym. Badaniem populacji rysia w Polsce zajmuje się Zakład Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk i Instytut Ochrony Przyrody PAN.

Spis treści

Występowanie

Pierwotnie zasięg rysia obejmował obszar od Pirenejów po Kamczatkę , od Bałkanów po Skandynawię i od Turcji po Kaszmir i Tybet . Obecny naturalny zasięg tego gatunku nie obejmuje krajów Europy Zachodniej . Od lat siedemdziesiątych zasięg ponownie zaczął się rozszerzać dzięki reintrodukcji na obszarach Szwajcarii , Austrii , Czech , Francji i Słowenii . W Skandynawii obserwuje się rozprzestrzenianie tego gatunku poza koło podbiegunowe .

Status rysia euroazjatyckiego jest różny w zależności od obszaru:

Występowanie na terenie Polski

Na terenie Polski wyróżnia się dwie populacje rysi. Populacja nizinna występuje w Polsce północno-wschodniej (Puszcze Augustowska, Knyszyńska, Białowieska i Borecka), a karpacka we Wschodnich i Zachodnich Karpatach oraz na Pogórzu Karpackim. Od lat 80. nielicznie spotykany jest na Roztoczu i na Polesiu Lubelskim. Niewielka, sztucznie reintrodukowana na początku lat 90. XX wieku populacja żyje w Puszczy Kampinoskiej . Część osobników z tej populacji zasiedliła lasy Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego [3]. Według autorów raportu ZBS PAN "Czynna ochrona rysia w Polsce" w 2008 liczba rysi w Polsce oszacowana została na około 200 osobników[4].

Siedlisko

Duże, zwarte kompleksy leśne ze starymi drzewostanami o gęstym podszycie , zarówno górskie jak i nizinne, iglaste i mieszane. W zależności od obfitości siedliska, areał osobniczy rysia euroazjatyckiego może się wahać od 130 km² do 1400 km². (w Polsce do 350 km²[5]). Dla samic powierzchnia terytorium może być znacznie mniejsza, nie sięgająca nawet połowy powierzchni siedliska samca. Zwierzęta te czują silny instynkt terytorialny i jako zwierzęta żyjące samotnie często walczą o swój rewir. Rysie, głownie samce, znakują swe terytorium moczem lub pozostawiają ślady pazurów na drzewach. Ryś zagrzebuje swój kał, nie czyni tego wyłącznie na granicy swego terytorium. Odchody pełnią funkcję znaków granicznych.

Charakterystyka ogólna

Ryś euroazjatycki jest największym przedstawicielem rodzaju Lynx. Ma okrągłą głowę, krępe ciało osadzone na długich, silnych łapach, palce zakończone wysuwalnymi pazurami . Wierzch czarnożółtorudy z brunatnymi plamkami (wyraźniejsze u populacji karpackich, i mniej wyraźne u nizinnych), brzuch i bokobrody białe. Stojące uszy są zakończone charakterystycznym pędzelkiem sztywnych, czarnych włosów, ogon krótki, ciemniejszy na czubku. Ryś ma dobrze rozwinięte zmysły wzroku i słuchu. Sprawnie wspina się po drzewach, dobrze skacze. Nie jest za to dobrym biegaczem, szybko się męczy.

Wymiary

Długość ciała bez ogona
70 - 130 cm
Długość ogona
15 - 40 cm
Wysokość w kłębie
50 - 75 cm
Masa ciała
15 - 38 kg

Pokarm

Pożywienie rysia stanowią gryzonie , zające , ptaki , sarny , młode jelenie , kozice i warchlaki , czasami padlina . Ryś atakuje z małej odległości, unika dłuższych pościgów. Powodzeniem kończy się co 4-5 atak.

Rozród

Ciąża trwa około 67-74 dni, w miocie jest od 1 do 4, wyjątkowo 6 kociąt. Kocięta rodzą się w gęstych młodnikach, wykrotach lub zwałowiskach drzew. Ważą około 290 g, otwierają oczy między 24 i 30 dniem życia; ssą do 3-6 miesięcy. Samodzielność osiągają przed upływem 1 roku życia, w wieku 9-11 miesięcy, wówczas opuszczają matkę. Samice dojrzewają płciowo w wieku od 9 miesięcy do 1,5 roku, samce później, w wieku od 1,5-2 lat.

Długość życia

Na wolności żyją 14-17 lat. W niewoli mogą osiągnąć wiek około 26 lat.

Tryb życia

Poza okresem godowym prowadzą samotniczy i nocny tryb życia. Rewiry samców są większe niż rewiry samic; rewir jednego samca może zachodzić na rewiry 2-3 samic. W trakcie poszukiwania jedzenia rysie przemierzają średnio 7 km w czasie jednej nocy, ale mogą przebyć ponad 20 kilometrów[6]. Wbrew utartym poglądom ryś nie czatuje na ofiarę na gałęzi, ale aktywnie jej poszukuje. Samice z młodymi mogą polować również za dnia.

Podgatunki

Wyróżnia się następujące podgatunki rysia:

Wg niektórych starszych systemów do rysia euroazjatyckiego zaliczano też rysia kanadyjskiego i iberyjskiego . Dokładniejsze badania pozwoliły na wydzielenie tych taksonów jako osobnych gatunków.

Zagrożenia i ochrona

W warunkach naturalnych ryś nie ma wrogów. Zagrożeniem dla niego jest człowiek i jego działalność oraz osłabienie spowodowane występowaniem licznych pasożytów ( tasiemce , nicienie , glisty i włosień kręty ) i chorób ( wścieklizna i parwowiroza ). Do głównych zagrożeń spowodowanych działalnością człowieka zaliczany jest niski stopień lesistości spowodowany wylesianiem, kłusownictwo oraz zabijanie przez środki lokomocji.

Od 1995. ryś jest objęty ochroną gatunkową i jest wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt .

Ciekawostki

  • Łacińska nazwa rysia Lynx pochodzi od greckiego lygx lub lenkos, to znaczy świecący. Zawdzięcza ją swojemu bystremu wzrokowi.
  • "Ryś" to słowo prasłowiańskie, dziś moglibyśmy je przetłumaczyć jako "szybki" – por. "ruszyć rysią" – ruszyć szybko. Rysia nazywano też ryścem, ale później (od XVI wieku) nazwa ta została zarezerwowana dla lamparta .
  • Ryś potrafi skoczyć z miejsca nawet na wysokość dwóch metrów. Wykorzystuje to podczas polowania na cietrzewie lub bażanty, które usiłują odlecieć.

Przypisy

  1. Lynx lynx w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Lynx lynx . Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. )
  3. Parki Krajobrazowe Województwa Kujawsko-Pomorskiego
  4. Postulaty naukowców w sprawie ochrony rysia . PAP – Nauka w Polsce. [dostęp 6 listopada 2008].
  5. Ryś Lynx lynx . Projekt “Natura 2000 w Karpatach”. [dostęp 6 listopada 2008].
  6. Inwentaryzacja wilka i rysia . Zakład Badania Ssaków PAN. [dostęp 6 listopada 2008].

Bibliografia

  1. Lynx lynx. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. ) [dostęp 6 listopada 2008]
  2. Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978. 
  3. Radosław Szymczuk: Dzikie koty w Polsce: ryś . Pracownia na rzecz Wszystkich Istot . [dostęp 6 listopada 2008].
  4. Encyklopedia zwierząt od 'A' do 'Z'.

Zobacz też


Inne hasła zawierające informacje o "Ryś":

Archidiecezja krakowska Seminarium Duchowne oo. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej Wyższe Seminarium Duchowne w Tarnowie Zakony męskie Albertyni Augustianie Benedyktyni Bernardyni Bonifratrzy Chrystusowcy Cystersi Dominikanie Filipini Franciszkanie Guanellianie Jezuici Kameduli Kanonicy laterańscy Kapucyni Karmelici Legioniści Marianie Michalici Misjonarze Kombonianie Orioniści Pallotyni Paulini Pijarzy RedemptoRyści Rogacjoniści Saletyni Salezjanie Salwatorianie Sercanie Trynitarze Werbiści Zmartwychwstańcy Zakony żeńskieAdoratorki Albertynki Siostry od Aniołów Augustianki Benedyktynki Bernardynki Córki Bożej MiłościCórki Maryi NiepokalanejCórki Najczystszego Serca NMPCórki naszej ...

Puszcza ...

Beskid Żywiecki ...

Pojezierze Mazurskie ...

Katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu ...

Czarnobyl ...

I Brygada Legionów Polskich miał to być 5 pułk. 3 Pułk Piechoty Legionów - mjr Mieczysław Trojanowski Ryś, a następnie Michał Żymierski (Batalion V i VII). Pułk ten nosił ...

Józef Piłsudski w Kielcach. Od lewej: Michał Sokolnicki , Władysław Belina-Prażmowski , szofer, Kazimierz Sosnkowski , Mieczysław Ryś-Trojanowski , Józef Piłsudski, Walery Sławek .Piłsudski w Otwocku w 1915 (z prawej siedzi ...

Wojsko Polskie II RP Składały się nań: dywizjon kontrtorpedowców ("Wicher" i "Burza"), dywizjon okrętów podwodnych ("Wilk", "Ryś", "Żbik" oraz torpedowiec "Kujawiak" i okręt pomocniczy "Sławomir Czerwiński"), dywizjon minowców ...

Tajga ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Ryś":

027b. Ssaki – sukces złożoności (plansza 29) (Lutra lutra) gronostaj (Mustela erminea) łasica (Mustela nivalis) tchórz (Mustela eversmanni) norka europejska (Mustela lutreola) żbik (Felis silvestris) Ryś (Felis lynx) płetwonogie (Pinnipedia) – wszystkie gatunki kozica (Rupicapra rupicapra) żubr (Bison bonasus) ...

029. Badania populacji (plansza 25) ...

029. Badania populacji (plansza 26) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie